Các container hàng hóa của hãng vận tải Trung Quốc COSCO tại cảng Long Beach, bang California, Mỹ. Ảnh: THX/TTXVN
Thông báo được Tổng thống Trump đưa ra hôm 10/10 ngay sau khi Bắc Kinh mở rộng danh sách hạn chế xuất khẩu đất hiếm và công nghệ tinh luyện. Đây là động thái mới nhất trong chuỗi leo thang căng thẳng thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới, kể từ khi Tổng thống Trump quay lại Nhà Trắng và tiếp tục theo đuổi chính sách đối đầu kinh tế với Trung Quốc.
Tại tỉnh Quảng Đông, trung tâm sản xuất hàng đầu của Trung Quốc, nhiều nhà máy đang phải hoạt động suốt đêm để kịp tiến độ. Ông Allen Yao, một doanh nhân xuất khẩu thiết bị điện tử tại Quảng Châu, cho biết ông đã phải đặt thêm nhiều container vận chuyển hàng sang Mỹ càng sớm càng tốt.
Tâm lý lo ngại về thuế quan mới cũng đang bao trùm lên Hội chợ Canton Fair, sự kiện thương mại lớn nhất Trung Quốc, khai mạc tại Quảng Châu vào ngày 15/10. Phiên hội chợ năm nay dự kiến có sự tham gia của 32.000 doanh nghiệp xuất khẩu và hơn 217.000 đơn vị mua hàng của nước ngoài, tăng hơn 14% so với kỳ trước. Tuy nhiên, theo các nhà tổ chức, không khí đặt hàng đang có dấu hiệu chững lại khi người mua chờ đợi chính sách thuế quan mới của Mỹ.
Giới phân tích cho rằng các nhà xuất khẩu Trung Quốc đang hoạt động trong môi trường đầy bất định kể từ khi chính quyền Tổng thống Trump tái khởi động chiến tranh thương mại. Hồi tháng 4, ông Trump từng đe dọa nâng thuế lên tới 145% đối với một số mặt hàng Trung Quốc nhưng sau đó hoãn áp dụng 90 ngày. Đối với lần này, phần lớn doanh nghiệp cho rằng khả năng trì hoãn vào phút chót là rất thấp.
Ông Liu Kaiming, sáng lập Viện Quan sát Đương đại tại Thâm Quyến, đánh giá rằng các doanh nghiệp không còn nhiều dư địa xoay xở và chỉ có thể chờ đến ngày 1/11 để biết rõ tình hình.
Tình trạng thiếu chắc chắn cũng khiến nhiều nhà sản xuất cân nhắc lại kế hoạch kinh doanh cho năm 2026. Ông Liang Yun, nhà xuất khẩu thiết bị tại Phật Sơn, cho biết các đơn hàng phục vụ cho mùa lễ cuối năm đã được các nhà nhập khẩu Mỹ chốt sớm từ quý II để tránh rủi ro thuế quan. Tuy nhiên, ông lo ngại không biết nên duy trì hay cắt giảm sản lượng cho năm tới.
Trong 8 tháng đầu năm 2025, Trung Quốc ghi nhận tổng kim ngạch xuất khẩu đạt khoảng 2.500 tỷ USD, tăng gần 6% so với cùng kỳ năm 2024. Tuy nhiên, thương mại với Mỹ lại đi theo chiều hướng ngược lại, khi xuất khẩu sang thị trường này giảm tới 15,5%. Riêng trong tháng 8, mức sụt giảm lên tới 33% so với cùng kỳ năm ngoái.
Trước đà suy giảm này, nhiều doanh nghiệp Trung Quốc đã chủ động chuyển hướng, đẩy mạnh xuất khẩu sang các thị trường mới nổi như châu Phi, ASEAN và Mỹ Latinh nhằm bù đắp phần thiếu hụt từ thị trường Mỹ. Dù vậy, những doanh nghiệp phụ thuộc vào thị trường Mỹ vẫn không tránh khỏi những bất an. Ông Andy Zhang, giám đốc một công ty sản xuất robot thông minh tại Thâm Quyến, nhận định niềm tin thị trường đang bị tổn thương nghiêm trọng, các hoạt động đầu tư và tiêu dùng đều có xu hướng chững lại.
Một số nhà phân tích cho rằng cảnh báo áp thuế 100% lần này có thể mang tính tượng trưng chính trị nhiều hơn là một chính sách kinh tế hiệu lực. Theo ông Liu Kaiming, phần lớn doanh nghiệp Trung Quốc đã thích nghi với mức thuế hiện hành lên tới 55% thông qua việc đa dạng hóa chuỗi cung ứng và sử dụng hình thức trung chuyển qua nước thứ ba.
Tuy nhiên, nếu ông Trump thực sự thực thi mức thuế này, rủi ro có thể quay lại chính Washington. Ông Joe Gao, một doanh nhân tại Quảng Tây, cảnh báo rằng Mỹ có thể đối mặt với việc mất thỏa thuận TikTok, thiệt hại từ việc Trung Quốc ngưng mua đậu tương và gián đoạn chuỗi cung ứng đất hiếm, vốn rất quan trọng đối với ngành ô tô và hàng không Mỹ.