Ứng cử viên Ferdinand Marcos Jr. Ảnh: AP
Kênh CNN (Mỹ) nhận định điều này được phản ánh qua hai ứng cử viên hàng đầu là Ferdinand Marcos Jr. và Phó Tổng thống Leni Robredo.
Theo các chuyên gia, kết quả cuộc bầu cử tổng thống Philippines ngày 9/5 sẽ tạo sự phân nhánh vượt qua ngoài lãnh thổ nước này.
Đối với Mỹ, mối quan hệ gần gũi với Philippines đóng vai trò quan trọng trong chiến lược của Washington tại khu vực nhằm đối trọng với Bắc Kinh. Trong những năm gần đây, Philippines cáo buộc Trung Quốc uy hiếp các tàu tuần duyên và trấn áp các tàu đánh cá của nước này.
Tháng 7/2016, Tòa Trọng tài Thường trực ở La Haye (Hà Lan) đã ra phán quyết vụ Philippines kiện Trung Quốc về yêu sách “đường 9 đoạn”. Theo phán quyết của Tòa Trọng tài Thường trực, Trung Quốc không có căn cứ lịch sử nào về vùng biển ở Biển Đông và Bắc Kinh không có cơ sở pháp lý để đưa ra những tuyên bố về "các quyền lịch sử" đối với những nguồn tài nguyên trong khu vực mà Bắc Kinh gọi là "đường 9 đoạn".
Nhà nghiên cứu Joshua Kurlantzick tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại (Mỹ) nhận định: “Philippines có tầm quan trọng chiến lược rất lớn đối với cả Mỹ và Trung Quốc. Trung Quốc đang bị ảnh hưởng bởi các vấn đề trong nước nhưng họ cũng tiếp tục mở rộng các hoạt động ở Biển Đông. Trong khi đó, Mỹ chắc chắn sẽ đầu tư nỗ lực đáng kể để gắn kết với nhà lãnh đạo Philippines đơn giản vì lý do chiến lược”.
Manila từ lâu đã tìm cách cân bằng mối quan hệ với Mỹ và Trung Quốc. Bất kỳ tổng thống nào lên nắm quyền sẽ cần điều hướng mối quan hệ với cả hai cường quốc này. Ứng cử viên Marcos trong nhiều năm đã kêu gọi Manila giải quyết song phương với Bắc Kinh về các tuyên bố chủ quyền lãnh thổ. Trong những tháng gần đây, ông Marcos còn gặp gỡ với Đại sứ Trung Quốc Huang Xilian.
Đại sứ Huang Xilian trong tháng 10/2021 phát biểu rằng việc được gặp ông Marcos là “vinh dự lớn” với tư cách là những người ủng hộ quan hệ Trung Quốc - Philippines. Ông Huang Xilian nói: “Cùng với nhau, chúng ta đang mở ra một tương lai tươi sáng hơn”.
Giáo sư Richard Heydarian tại Đại học Bách khoa Philippines nhận định mức độ thân thiết với Trung Quốc của ông Marcos có khả năng bị hạn chế bởi công chúng Philippines vốn muốn đường lối thực dụng nhưng vững chắc hơn với Bắc Kinh.
Tuy nhiên, nhiều chuyên gia đánh giá vẫn chưa rõ liệu ông Marcos có hướng đến gần gũi với Trung Quốc hơn nếu đắc cử hay không bởi vẫn thiếu chi tiết về chính sách đối ngoại của ứng cử viên này hoặc thông tin về người sẽ phụ trách vấn đề ngoại giao cho ông.
Phó Tổng thống Philippines Leni Robredo. Ảnh: AP
Về mối quan hệ của ông Marcos với Mỹ, có một rào cản là một vụ kiện nhân quyền ở Mỹ đòi bồi thường cho các nạn nhân trong chế độ của cha ông là cựu Tổng thống Philippines từ 1965 đến 1986 Ferdinand Marcos. Ứng cử viên Macros gần đây miêu tả mối quan hệ với Mỹ là “đặc biệt”.
Ông Aries Arugay tại Viện ISEAS-Yusof Ishak (Singapore) đánh giá: “Cũng giống như bất kỳ Tổng thống Philippines nào khác, nếu giành chiến thắng, ông Marcos cũng sẽ cố gắng tiếp cận Mỹ, bởi vì bất cứ điều gì xảy ra, tổng thống mới sẽ có cơ hội tái khởi động”.
Giáo sư dự bị Charmaine Misalucha-Willoughby tại Đại học De La Salle (Philippines) cho biết Phó Tổng thống Robredo trong khi đó đã nói rõ trong suốt chiến dịch tranh cử của mình rằng bà sẽ cam kết với Trung Quốc một cách đa phương, dựa vào sức mạnh về số lượng cùng các quốc gia thân thiện "nhằm giúp một nước nhỏ bé như Philippines làm những gì cần thiết để sử dụng phán quyết năm 2016 về vụ Philippines kiện Trung Quốc liên quan đến vấn đề Biển Đông... hướng tới lợi ích quốc gia”.