Từ nhiều năm nay, các nhà khoa học và cơ quan chuyên môn của tỉnh Thái Nguyên vẫn chưa phát hiện được nguyên nhân dẫn đến sụt lún đất ruộng, và nứt cửa nhà tại xóm Trại Cau, xã Cây Thị, huyện Đồng Hỷ, làm cho hơn một trăm hộ dân nơi đây lúc nào cũng nơm nớp lo sợ, nhất là khi cánh đồng mỗi ngày nứt một nhiều hơn và rất khó khăn trồng lúa màu.
Xóm Trại Cau, xã Cây Thị chủ yếu người dân tộc Sán Dìu, họ đã định cư lâu đời tại đây, nghề chính là trồng lúa nước. Từ năm 2006, moong Thác Lạc 3 (là moong khai thác quặng sắt của Mỏ sắt Trại Cau thuộc Công ty Gang thép Thái Nguyên), có vị trí khai thác nằm kề với cánh đồng lúa xóm Trại Cau này mở rộng sản xuất, khai thác xuống độ sâu lấy quặng, cũng là lúc cánh đồng lúa của bà con bên này luôn trong tình trạng thiếu nước. Nước bắt vào ruộng suốt ngày đêm nhưng chỉ đầy vài tiếng là cạn kiệt.
Anh Lại Văn Nguyên, trưởng xóm Trại Cau cho biết: Hiện tượng sụt lún đất xuất hiện từ cuối năm 2006 và vẫn đang xảy ra trên diện rộng với mức độ nguy hiểm ngày càng tăng. Cả xóm Trại Cau có 130 hộ dân thì trên 100 hộ bị sụt lún đất làm ảnh hưởng lớn về hoa màu, 18 hộ đã bị ảnh hưởng về nhà cửa, các giếng nước đã cạn kiệt, nhiều nền sân, bếp, tường nhà bị nứt toác, hơn 20 ha đất màu mỡ nuôi sống bà con đang bị sa mạc hóa vì thiếu nước...
Những vết nứt lan rộng và lớn dần ở tổ 3, thị trấn Trại Cau. |
Đưa chúng tôi tới những đám ruộng hiện đang trồng ngô, đỗ, lạc (vì nứt mất nước không thể trồng lúa), chỉ vào những vết nứt bằng bàn tay dài vài chục mét mỗi đường, thi thoảng có những hố rộng như miệng giếng tụt sâu xuống 4 đến 6 m, anh Nguyên than thở: "Nước chảy xuống những hố này không bao giờ đầy cả, bao nhiêu cỏ, rác ném xuống đó cũng “mất tích” luôn, sợ quá bà con lấy cây tre rào lại để đỡ nguy hiểm cho trẻ em và trâu bò. Nhưng mỗi năm các miệng hố này lại mở to hơn, có nguy cơ nuốt dần đất sản xuất của bà con".
Hố sụt tại thửa ruộng của gia đình ông Lại Văn Năm có đường kính tới 15 m, sâu 3 - 4 m. Ban đầu hố sụt chỉ rộng 6 - 7 m nhưng đất và hoa màu bị kéo xuống dần, nên cả 1 hộ có ruộng liền kề cũng bị mất luôn đất canh tác.
Ông Lại Văn Quý có hơn 2 sào ruộng chuyên trồng lúa nay buộc phải chuyển sang trồng đỗ, vì hố sụt đã làm ruộng biến dạng, thành hình lòng chảo, mặt ruộng cong vênh, không thể tích nước đều để trồng lúa.
Ngay cạnh bờ moong khai thác quặng, những chiếc ao cá rộng và sâu nay đã bị nứt toác cả đáy, mấy lỗ sụp xuống hơn 5 m, rộng khoảng 3 m, cỏ đã mọc xanh um. Sợ trâu bò, lợn gà rơi xuống lỗ này, bà con phải dùng tre cây vây thành bờ rào.
Trên vườn chè gần đó, có một ngôi nhà xây cấp 4 của bà Phạm Thị Bích đã bỏ hoang hơn 3 năm vì tường bị nứt toác, gia chủ sợ quá phải chuyển sang đầu xóm ngoài mua đất làm nhà ở.
Bà Phạm Thị Bích nói: "Trước đây chỉ có nhà nứt, cạn giếng nước. Nhưng rồi sau một đêm ngủ dậy thấy ao cá cũng cạn nước, cá chẳng còn con nào, bờ thì nứt toác ra, sợ quá chẳng dám vào nhà nữa đành di chuyển gấp ra đầu xóm ở tạm. Còn hơn 10 hộ chưa thể chạy trốn đi đâu được thì đang sống trong tâm trạng hoang mang.
Bà Bích còn cho biết thêm: “Việc sụt lún đất này diễn ra liên tục mấy năm nay, nhiều đoàn cán bộ từ tỉnh đến huyện ra vào xóm Trại Cau nhiều lần, nhưng chẳng ai trả lời được cho dân biết nguyên nhân từ đâu. Cũng chính vì lẽ đó mà người dân nơi đây kêu trời chán thì bỏ đồng ruộng mà đi làm thuê làm mướn".
Hiện tượng sụt lún đất ở khu vực Trại Cau đã xảy ra liên tục từ năm 2006 đến nay đang gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống, sản xuất của người dân địa phương. Xem ra đã đến lúc các cấp chính quyền và cơ quan chức năng của tỉnh Thái Nguyên cần khẩn trương điều tra làm rõ hiện tượng trên và có biện pháp xử lý hữu hiệu để giúp người dân địa phương sớm ổn định cuộc sống.
Lý Thanh Hương