Đằng sau quyết định nối lại các chuyến bay thẳng giữa Ấn Độ và Trung Quốc

Theo kênh CNA (Singapore), trong 5 năm qua không có chuyến bay thẳng thương mại nào kết nối hai quốc gia đông dân nhất thế giới. Điều này xảy ra trong giai đoạn COVID-19 và sau đó là căng thẳng âm ỉ giữa Ấn Độ và Trung Quốc. Do đó, nhiều người ngạc nhiên khi một trong những thông báo đầu tiên mà Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đưa ra tại Hội nghị thượng đỉnh Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO) ở Thiên Tân lại là về việc nối lại các chuyến bay thẳng giữa hai quốc gia.

Thời điểm công bố thông báo này đặc biệt đáng chú ý. Quyết định nối lại các chuyến bay một phần là do vấn đề kinh tế. Mặc dù các chuyến bay thẳng đã bị dừng vào năm 2020, nhưng lưu lượng hành khách giữa hai nước không đóng băng hoàn toàn. Dữ liệu từ công ty phân tích hàng không OAG đã phản ánh điều này. Chỉ riêng trong năm qua, khoảng 572.000 hành khách đã di chuyển giữa Ấn Độ và Trung Quốc qua các địa điểm như Singapore, Bangkok (Thái Lan) và Hong Kong.

So với mức kỷ lục 1,93 triệu hành khách năm 2019, con số hiện tại còn khiêm tốn, nhưng vẫn phản ánh nhu cầu đáng kể và tiềm năng lớn. Bay thẳng thay vì qua trung chuyển ở châu Á sẽ giúp đáp ứng nhu cầu này, giảm thời gian và chi phí hành trình.

Nhưng yếu tố địa chính trị cũng quan trọng. Mặc dù việc đóng cửa biên giới từ những ngày đầu của đại dịch là một lời giải thích dễ hiểu cho việc dừng các chuyến bay thẳng vào tháng 3/2020, nhưng việc tạm dừng này thực chất lại liên quan đến mối quan hệ giữa hai nước láng giềng.

Nhiều năm xung đột biên giới tái diễn và những bế tắc dường như không bao giờ kết thúc đã làm xấu đi mối quan hệ. Ngày 15/6/2020, quân đội Trung Quốc và Ấn Độ đã đụng độ tại thung lũng Galwan ở Ladakh khiến 20 binh sĩ Ấn Độ thiệt mạng. Cả Trung Quốc và Ấn Độ đều đổ trách nhiệm cho nhau trong cuộc xung đột này. Trung Quốc và Ấn Độ có đường biên giới chung dài 3.862km. Cả hai bên đều nhiều lần cáo buộc nhau xâm phạm lãnh thổ.

Sau cuộc gặp giữa Thủ tướng Modi và Chủ tịch Tập Cận Bình bên lề hội nghị thượng đỉnh BRICS tại Nga tháng 10 năm ngoái, quan hệ Ấn Độ – Trung Quốc dần tan băng. Đáng chú ý, Thủ tướng Modi đã tới Trung Quốc vào ngày 30/8 để tham dự Hội nghị thượng đỉnh SCO, đánh dấu chuyến thăm đầu tiên của ông tới quốc gia này kể từ khi quan hệ song phương xấu đi sau các vụ đụng độ biên giới giữa binh sĩ hai nước năm 2020. Chuyến thăm được cho là thể hiện nỗ lực của Ấn Độ trong việc tái thiết quan hệ với Trung Quốc.   

Chuyển biến trong quan hệ và thiện chí đột ngột trên bầu trời dường như đã được thúc đẩy bởi việc Tổng thống Mỹ Donald Trump tăng thuế đối với hàng hóa Ấn Độ nhập khẩu vào Mỹ chỉ vài ngày trước thềm hội nghị thượng đỉnh ở Thiên Tân. Ông Trump gọi mức thuế quan này là "hình phạt" đối với việc Ấn Độ nhập khẩu dầu từ Nga. Trung Quốc cũng phải chịu mức tăng thuế nặng nề. Bởi vậy, việc mở lại hành lang hàng không không chỉ là hòa giải giữa Ấn Độ và Bắc Kinh mà còn nhằm đa dạng hóa. Thông tin mở lại đường bay Ấn Độ - Trung Quốc được công bố chỉ vài tuần sau khi Air India đột ngột dừng tuyến bay thẳng từ New Delhi đến Washington D.C.

Theo các chuyên gia, tuy cả hai nhà lãnh đạo đều hoan nghênh phục hồi hoạt động kinh tế và mối quan hệ chặt chẽ hơn với việc nối lại các chuyến bay thẳng, Thủ tướng Modi sẽ không muốn quay lại tình trạng như trước đại dịch. Thời điểm đó, các hãng hàng không nhà nước Trung Quốc thống trị thị trường Ấn Độ - Trung Quốc, khai thác từ 72 đến 80% trong số 539 chuyến bay trực tiếp vào tháng 12/2019.

Sự mất cân bằng này là do thị trường hàng không lớn hơn và được nhà nước hậu thuẫn của Trung Quốc cũng như quy tắc "Năm và 20" (hiện đã bị bãi bỏ) của Ấn Độ, buộc các hãng hàng không Ấn Độ phải khai thác các tuyến bay nội địa trong 5 năm với 20 máy bay trước khi được phép khai thác các tuyến bay quốc tế.

Hơn nữa, hầu hết các chuyến bay Ấn Độ - Trung Quốc chủ yếu tập trung vào việc di chuyển giữa thủ đô New Delhi của Ấn Độ và một loạt các thành phố lớn của Trung Quốc như Bắc Kinh, Thượng Hải, Thành Đô và Quảng Châu. Trên thực tế, chuyến bay thương mại gần nhất giữa hai nước là từ New Delhi đến Thượng Hải vào ngày 20/3/2020.

Gần đây, chính phủ Ấn Độ đang trong giai đoạn bùng nổ xây dựng sân bay, đưa vào vận hành các sân bay trị giá hàng tỷ USD, được thiết kế bởi những kiến trúc sư hàng đầu tại Delhi, Mumbai, Bengaluru… để đón đầu xu huongs bùng nổ của thị trường hàng không tại Ấn Độ. Bởi vậy, Thủ tướng Modi sẽ mong muốn đa dạng hóa các tuyến bay ngoài điểm xuất phát là New Delhi để lan tỏa lợi ích kinh tế của kết nối hàng không một cách đồng đều hơn trên khắp các khu vực của Ấn Độ.

Ngoài việc mang lại lợi ích kinh doanh lớn cho các hãng hàng không, Bắc Kinh cũng sẽ háo hức giới thiệu và bán cho Ấn Độ máy bay chở khách COMAC C919 do nước này sản xuất. Mặc dù COMAC C919 là tâm điểm của các triển lãm hàng không gần đây ở châu Á, nhưng vẫn chưa tìm được khách hàng nước ngoài. Việc bán COMAC C919 cho Ấn Độ sẽ là một bước tiến lớn về uy tín và củng cố luận điểm của Chủ tịch Tập Cận Bình về tự cường công nghệ.

Đối với các nhà hoạch định chính sách, câu hỏi then chốt là liệu việc nối lại đường bay thẳng này có thể trở thành nền tảng cho gắn kết rộng, thận trọng và thực chất giữa hai nước láng giềng hay không. Nhưng về phần du khách và doanh nghiệp, việc mở lại các chuyến bay thẳng giữa Ấn Độ và Trung Quốc chắc chắn là một tin tức đáng hoan nghênh.

Trong năm nay, Trung Quốc và Ấn Độ đã tăng cường các chuyến thăm chính thức và thảo luận về việc nới lỏng một số hạn chế thương mại cũng như việc đi lại qua biên giới. Tháng 6 vừa qua, Bắc Kinh đã tạo điều kiện để các tín đồ Ấn Độ hành hương tới những địa điểm linh thiêng ở Tây Tạng. Đầu tháng 8 này, Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị đã tới New Delhi. Cả hai chính phủ cam kết nối lại các cuộc đàm phán biên giới, đồng thời khôi phục việc cấp thị thực và các chuyến bay thẳng.