Cuộc đua tam mã tới Lâu đài Praha

Đây là lần thứ ba, cử tri Séc trực tiếp đi bỏ phiếu bầu nguyên thủ quốc gia theo nguyên tắc phổ thông đầu phiếu, sau các cuộc bầu cử năm 2013 và 2018. Kết quả các cuộc thăm dò dư luận và diễn biến trên chính trường Séc cho thấy nhiều khả năng đây sẽ là cuộc đua tam mã trong vòng một, tiếp đó hai ứng cử viên dẫn đầu sẽ “quyết đấu” trong vòng bầu cử thứ hai sau đây 2 tuần.

Tham gia tranh cử tổng thống Séc năm nay có 9 ứng cử viên được Bộ Nội vụ và Tòa án Hành chính tối cao Séc công bố đủ điều kiện, bao gồm: cựu Thủ tướng Andrej Babis, cựu Tướng quân đội Petr Pavel, giáo sư kinh tế Danusa Nerudova, Phó Chủ tịch đảng Tự do Dân chủ trực tiếp (SPD) Jaroslav Basta, các thượng nghị sĩ Pavel Fischer và Marek Hilser, lãnh đạo công đoàn Josef Stredula, cựu hiệu trưởng Tomas Zima và doanh nhân Karel Divis. Tuy nhiên, chỉ ít ngày trước khi diễn ra cuộc bầu cử, lãnh đạo công đoàn Josef Stredula đã tuyên bố rút lui và ủng hộ nữ ứng cử viên Nerudova.

Một trong những tiêu chuẩn quan trọng để các ứng cử viên hội đủ điều kiện đăng ký chạy đua vào Lâu đài Praha (Phủ Tổng thống Séc) là nhận được tối thiểu 50.000 chữ ký ủng hộ hợp lệ của cử tri hoặc sự ủng hộ của 10 thượng nghị sĩ hoặc 20 hạ nghị sĩ. Trong số 9 ứng cử viên năm nay, tương đương số lượng ứng cử viên trong các cuộc bầu cử năm 2013 và 2018, cựu Thủ tướng Andrej Babis, cựu Tướng quân đội Petr Pavel, giáo sư kinh tế Danusa Nerudova là 3 cái tên nổi bật và được dự đoán có cơ hội cao nhất để lọt vào vòng hai. 

Ứng cử viên Babis, 68 tuổi, là doanh nhân trong ngành thực phẩm, hóa chất và truyền thông, được Forbes xếp hạng giàu thứ năm tại Séc. Năm 2011, ông thành lập phong trào ANO với chủ trương chống tham nhũng và giảm thuế, sau đó bổ sung thêm các mục tiêu giảm nợ quốc gia và tăng lương hưu. Trong cuộc bầu cử hạ viện Séc năm 2017, ANO giành chiến thắng và ông Babis trở thành thủ tướng ở tuổi 63. Trong cuộc bầu cử hạ viện năm 2021, ANO đã thất bại trước liên minh SPOLU và trở thành phe đối lập lớn nhất với 72 ghế tại cơ quan lập pháp gồm 200 đại biểu. Với vai trò hạ nghị sĩ đối lập, ông Babis nhiều lần chỉ trích chính phủ của Thủ tướng Petr Fiala, đặc biệt trong lĩnh vực kinh tế và giải quyết các vấn đề của người dân do lạm phát tăng cao và khủng hoảng năng lượng. Khi chính thức tuyên bố tranh cử tổng thống ngày 30/10/2022, ông Babis thừa nhận có ít cơ hội giành chiến thắng, song nhấn mạnh ông chiến đấu với tinh thần “chiến binh” và nêu lên khẩu hiệu “Giúp đỡ mọi người. Đó là lý do vì sao lại là Babis”.

Ứng cử viên Pavel, 61 tuổi, một cựu lính dù, từng là người đứng đầu Ủy ban quân sự Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) giai đoạn 2015-2018. Giới phân tích đánh giá vị cựu tướng quân đội này có quan điểm thân phương Tây, ủng hộ CH Séc tăng cường hợp tác trong khuôn khổ Liên minh châu Âu (EU) và NATO. Trái ngược với ông Babis, ông Pavel ủng hộ CH Séc gia nhập Khu vực đồng tiền chung châu Âu, cho rằng việc sử dụng đồng euro sẽ có lợi cho nền kinh tế Séc. Trong thời gian qua, giữa ứng cử viên Pavel và Babis đã nổ ra nhiều cuộc “khẩu chiến” thông qua truyền thông xã hội. Khẩu hiệu tranh cử của ứng cử viên Pavel là "Hãy trả lại trật tự và hòa bình cho CH Séc”. 

Trong khi đó, giáo sư kinh tế Nerudova, 43 tuổi, từng là hiệu trưởng Đại học Mendel ở Brno và tham gia tranh cử với tư cách ứng cử viên độc lập. Bà thu thập được hơn 82.000 chữ ký ủng hộ hợp lệ và bày tỏ mong muốn giúp Séc có “tương lai tốt đẹp hơn”. Được coi là “ngựa ô” trong cuộc đua tới Lâu đài Praha, bà Nerudova có cơ hội trở thành nữ tổng thống đầu tiên của CH Séc khi các cuộc thăm dò cho thấy nếu lọt vào vòng hai, bà sẽ chiến thắng trước đối thủ Babis cũng như Pavel. Trong các cuộc trả lời phỏng vấn báo chí thời gian qua, bà Nerudova thể hiện rõ quan điểm ủng hộ EU, NATO, bày tỏ mong muốn tăng cường hợp tác hơn nữa với Mỹ, trong khi cảnh giác với Trung Quốc.

Theo kết quả các cuộc thăm dò dư luận mới nhất, cả 3 ứng cử viên hàng đầu nêu trên chỉ nhận được tỷ lệ ủng hộ dưới 30% trong vòng bầu cử đầu tiên. Ông Babis gần như chắc chắn là một trong 2 người dẫn đầu ở vòng 1 và đi tiếp vào vòng “chung kết” sẽ diễn ra từ ngày 27 - 28/1. Trong khi đó, ông Pavel và bà Nerudova cạnh tranh cho “suất” còn lại để lọt vào vòng 2.

Kết quả thăm dò do Median công bố ngày 9/1 dự báo trong vòng 1, ứng cử viên Pavel dẫn đầu khi nhận được 29,5% ủng hộ, tiếp theo là ông Babis với 26,5% và bà Nerudova ở vị trí thứ ba với 21% ủng hộ. Các ứng cử viên còn lại chỉ nhận được từ dưới 1% cho đến dưới 7% ủng hộ.

Trước đó một ngày, hãng STEM công bố kết quả thăm dò cho thấy ông Babis sẽ dẫn đầu vòng một với tỷ lệ ủng hộ đạt 27,9%, tiếp theo là ông Pavel với 26,7% và bà Nerudova với 24,4%. Tuy nhiên, kết quả thăm dò dư luận cho vòng 2 lại chỉ ra nguy cơ thất bại của ứng cử viên Babis dù ông phải đối đầu với cựu Tướng Pavel hay giáo sư kinh tế Nerudova. Cũng theo STEM, nếu phải đối đầu với ông Pavel trong vòng 2, cựu Thủ tướng Babis sẽ chỉ giành được 43% số phiếu, trong khi đối thủ nhận được 57%. Còn trong trường hợp đối đầu với bà Nerudova ở vòng 2, ông Babis cũng được dự báo thất cử với tỷ lệ ủng hộ tương tự.

Bên cạnh các cuộc thăm dò dư luận được cho là có xác suất sai số rất nhỏ, giới phân tích cũng lưu ý tới những diễn biến đáng chú ý trên chính trường Séc ngay trước thềm bầu cử, vốn có thể tác động thay đổi cục diện cuộc đua. Từ tháng 9/2022, ông Babis phải ra hầu tòa do bị kiện trong vụ án gian lận trợ cấp của EU trị giá 2 triệu USD. Tuy nhiên, ngày 9/1 vừa qua, tòa án ở thủ đô Praha đã tuyên ông cùng một cố vấn vô tội. Một số ý kiến đánh giá, phán quyết này có thể làm thay đổi tương quan lực lượng và có lợi cho ông Babis. Trong khi đó, sau cuộc tranh luận trên truyền hình mà ông Babis không tham gia, cả ông Pavel và bà Nerudova đều bị đánh giá có màn thể hiện không tốt.

Giới quan sát cũng nhấn mạnh rằng không được phép đánh giá thấp cựu Thủ tướng Babis ở kinh nghiệm chính trị và tầm ảnh hưởng. Hai ứng cử viên Pavel và Nerudova tranh cử với tư cách ứng cử viên độc lập và đang giữ khoảng cách nhất định với liên minh cầm quyền, do đó có khả năng đánh mất phiếu bầu từ bộ phận cử tri ủng hộ SPOLU. Phong trào ANO của ông Babis hiện vẫn là đảng lớn nhất tại Hạ viện Séc với 72 ghế, trong khi đảng lớn nhất trong liên minh cầm quyền là ODS của Thủ tướng Fiala chỉ có 34 ghế.

Các cuộc thăm dò dư luận cũng chỉ ra rằng ANO tiếp tục được cử tri Séc ủng hộ với tỷ lệ vượt xa các đảng còn lại. Đây chắc chắn là chỉ dấu quan trọng và trong trường hợp tỷ lệ cử tri đi bầu cao, ông Babis sẽ giành thêm lợi thế. Bên cạnh đó, hiện có từ 20 - 30% cử tri Séc vẫn chưa quyết định bỏ phiếu cho ứng cử viên nào. Kinh nghiệm chính trị và khả năng tăng tốc trong giai đoạn quyết định có thể giúp ông Babis thu hút lá phiếu của nhóm cử tri này. 

Các số liệu, phân tích và dự báo đều đang ủng hộ kịch bản của một cuộc đua tam mã tới Lâu đài Praha giữa cựu Thủ tướng Babis, cựu Tướng quân đội Pavel và giáo sư kinh tế Nerudova. Dù nhân vật nào giành chiến thắng, nhiệm vụ quan trọng hàng đầu của tân tổng thống Séc ngay sau lễ nhậm chức sẽ là hàn gắn những chia rẽ về chính trị và xã hội, trong bối cảnh quốc gia Trung Âu với hơn 10 triệu dân này đang phải đối mặt với hàng loạt nguy cơ, từ suy thoái kinh tế, khủng hoảng tiền tệ, khủng hoảng năng lượng cho tới những tác động từ cuộc chiến ở Ukraine... Tổng thống Séc được đánh giá mang tính biểu tượng hơn là quyền lực, nhưng ảnh hưởng cũng như uy tín cá nhân của người nắm giữ chức vụ này vẫn có thể đóng vai trò không nhỏ trong các vấn đề đối nội và đối ngoại của đất nước.