Nữ Phó Giáo sư đam mê nghiên cứu về độc tố biển

Trong bối cảnh môi trường biển ngày càng phức tạp do tình trạng biến đổi khí hậu toàn cầu, ngộ độc thực phẩm biển cũng trở nên khó lường hơn bởi sự xuất hiện của một số độc tố biển mà trước đó chưa được ghi nhận tại Việt Nam. Phó Giáo sư, Tiến sỹ Đào Việt Hà, Viện trưởng Viện Hải dương học (Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam) đã dành nhiều năm theo đuổi nghiên cứu độc tố biển và an toàn thực phẩm của Việt Nam và khu vực Tây Thái Bình Dương. Với những nỗ lực đó, chị đã vinh dự trở thành một trong hai nhà khoa học nữ được trao Giải thưởng Kovalevskaia năm 2023.

Tiếp cận “những mảng trống” về độc tố biển

Nhằm từng bước giải quyết "những mảng trống" trong hướng nghiên cứu về độc tố biển và an toàn thực phẩm tại Việt Nam, Phó Giáo sư, Tiến sỹ Đào Việt Hà và nhóm nghiên cứu Viện Hải dương học đã lựa chọn cách tiếp cận, bám theo những ca ngộ độc thực phẩm biển mà không biết lý do.

Các kết quả nghiên cứu này được nhóm nghiên cứu tích lũy, tập hợp và xuất bản trong cuốn sách chuyên khảo "Động vật độc biển Việt Nam" (Nhà xuất bản Khoa học Kỹ thuật). Theo đó, nhóm nghiên cứu đã cân nhắc, chọn lọc ưu tiên những đặc điểm cơ bản và nổi bật nhất với các hình ảnh sử dụng trong sách hầu hết được các cán bộ khoa học của Viện Hải dương học thu thập từ các chuyến khảo sát tại vùng biển Việt Nam. Các kết quả nghiên cứu của nhóm nghiên cứu là bằng chứng khoa học về bản chất, thành phần và đặc tính của độc tố trong các loài động vật biển Việt Nam với mong muốn cung cấp các thông tin khoa học, là nguồn tư liệu định hướng cho các nghiên cứu khai thác và ứng dụng nguồn độc tố biển phục vụ đời sống.

Kết quả nghiên cứu của nhóm nghiên cứu đã góp phần phục vụ an sinh xã hội thông qua việc phổ biến kiến thức rộng rãi bằng các tờ rơi, tranh treo tường và những lần trực tiếp trả lời phỏng vấn truyền hình nhằm giảm thiểu mối nguy cơ đối với sức khỏe cộng đồng từ các loài động vật biển độc. Ngoài ra, những kết quả trên còn đóng góp cho việc phát triển bền vững kinh tế biển thông qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho việc giám sát chất lượng thủy hải sản và hỗ trợ các doanh nghiệp nâng cao uy tín các mặt hàng hải sản xuất khẩu.

Phó Giáo sư, Tiến sỹ Đào Việt Hà chia sẻ: “Với những cố gắng không ngừng, từng bước hướng nghiên cứu độc tố biển tại Việt Nam được quốc tế ghi nhận, kinh nghiệm, kiến thức của chúng tôi trong lĩnh vực này đang được đánh giá cao, có giá trị tham chiếu và khẳng định quan trọng về khoa học trong đối thoại của Việt Nam tại các diễn đàn quốc tế nhằm bảo vệ quyền lợi của các mặt hàng thủy hải sản xuất khẩu”.

Lan tỏa đam mê nghiên cứu khoa học

Do tính chất đặc thù về nghiên cứu khoa học công nghệ biển, có những công việc của lãnh đạo đơn vị tưởng chừng không dành cho phụ nữ như tổ chức, điều hành hay trực tiếp tham gia những chuyến khảo sát biển; ứng phó, xử lý tình huống, nhưng Phó Giáo sư, Tiến sỹ Đào Việt Hà luôn đảm bảo hiệu quả công việc, hoàn thành nhiệm vụ… Ngoài cương vị Viện trưởng Viện Hải dương học, Phó Giáo sư, Tiến sỹ Đào Việt Hà còn đảm nhận Giám đốc Bảo tàng Hải dương học Nha Trang. Chị đã kế thừa những kinh nghiệm và thành tựu của các thế hệ trước và được sự quan tâm đầu tư của Viện Hàn lâm Khoa học Công nghệ Việt Nam trong xây dựng tiềm lực, phát triển nguồn nhân lực trình độ cao và định hướng chiến lược về khoa học công nghệ biển. Chị cũng đã xây dựng ý tưởng và triển khai những giải pháp đổi mới, mở rộng hệ thống trưng bày nhằm lan tỏa và nhận rộng ý thức bảo vệ tài nguyên môi trường và chủ quyền biển đảo trong cộng đồng.

Bên cạnh đó, trong vai trò Trưởng khoa Khoa học và Công nghệ biển của Học viện Khoa học và Công nghệ, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, chị đã chỉ đạo và điều phối công tác đào tạo về khoa học công nghệ biển cho các tỉnh, thành miền Trung, Tây Nguyên.

Trong hơn 30 năm công tác tại Viện Hàn lâm, đến nay, Phó Giáo sư, Tiến sỹ Đào Việt Hà đã chủ trì 6 đề tài nghiên cứu khoa học cấp Nhà nước và cấp Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam; công bố 104 bài báo khoa học bao gồm 41 bài trong các tạp chí quốc tế uy tín; là tác giả chính 1 giải pháp hữu ích, 1 sách chuyên khảo và 1 chương sách chuyên khảo song ngữ…

Với những nỗ lực không ngừng nghỉ, Phó Giáo sư, Tiến sỹ Đào Việt Hà đã 3 lần được nhận Bằng khen của Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam; là Chiến sĩ thi đua cấp Viện năm 2021; Bằng Lao động sáng tạo của Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam năm 2020; Bằng khen “Trí thức tiêu biểu tỉnh Khánh Hòa năm 2022" của UBND tỉnh…

Phó Giáo sư, Tiến sỹ Đào Việt Hà bày tỏ: “Để theo đuổi đam mê, các nhà khoa học nữ không chỉ cần nỗ lực cố gắng mà còn chịu áp lực từ nhiều phía. Trăn trở lớn nhất hiện nay của tôi là việc duy trì tính kế thừa thông qua đào tạo và làm sao để tạo được môi trường làm việc thật tốt cho thế hệ trẻ. Từ đó khích lệ các nhà khoa học trẻ, đặc biệt là những nhà khoa học nữ mạnh dạn tham gia nghiên cứu vượt qua thử thách”.