Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT), kim ngạch xuất khẩu (XK) nông lâm thủy sản năm 2018 đạt 40,02 tỷ USD, tăng 9,6% so với năm 2017. Đặc biệt, XK nông lâm thủy sản chính sang các thị trường truyền thống đều tăng trưởng mạnh so với năm 2017, ngoại trừ thị trường Trung Quốc.
Cụ thể, kim ngạch XK nông lâm thủy sản chính sang Trung Quốc đạt 8,75 tỷ USD, giảm 3,41% so với năm 2017. Đối với mặt hàng gạo, Trung Quốc vẫn tiếp tục đứng vị trí thứ nhất về thị trường XK gạo của Việt Nam với 23,7% thị phần. Tuy nhiên, XK gạo sang thị trường này 11 tháng năm 2018 giảm 42,9% về khối lượng và giảm 34,7% về giá trị so với cùng kỳ năm ngoái.
XK sắn và các sản phẩm sắn sang thị trường Trung Quốc 11 tháng năm 2018 cũng giảm 38,3% về lượng và 7,3% về giá trị so với cùng kỳ năm 2017. Việc Trung Quốc vẫn tiếp tục áp dụng chính sách duy trì sản lượng ngô ở mức thấp thông qua đấu giá định kỳ do Cơ quan dự trữ ngũ cốc quốc gia quản lý với 80 triệu tấn ngô đã được bán trong năm 2018 dẫn tới sự sụt giảm các sản phẩm thay thế ngô, đặc biệt là sắn lát.
Hoạt động xuất khẩu hàng hóa Việt Nam sang Trung Quốc qua cửa khẩu Tân Thanh (Lạng Sơn). Ảnh: Hoàng Hùng-TTXVN.
Trung Quốc đứng vị trí thứ nhất về thị trường nhập khẩu rau quả của Việt Nam. Tuy nhiên, mặt hàng này 11 tháng năm 2018 cũng ghi nhận sự sụt giảm XK 2,5% về giá trị so với cùng kỳ năm ngoái.
Nhận định về nguyên nhân xuất khẩu nông sản sang Trung Quốc giảm, ông Nguyễn Quốc Toản, Cục trưởng Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản cho biết, Trung Quốc ngày càng siết chặt quản lý nhập khẩu, thậm chí đóng cửa nhiều tuyến cửa khẩu xuất tiểu ngạch. Do đó, xuất khẩu rau quả Việt Nam năm 2018 không thể tăng mạnh như những năm trước.
Theo ông Nguyễn Quốc Toản, đây không còn là “khách hàng” dễ tính. Sự chuyển dịch tầng lớp dân cư nước này diễn ra rất mạnh mẽ, khi có tới 60% số người thuộc tầng lớp trung lưu. Do đó, nhu cầu các sản phẩm chất lượng cao, an toàn thực phẩm cũng tăng theo.
Đối với trái cây, Việt Nam hiện nay có 8 loại trái cây tươi được phép XK chính ngạch sang Trung Quốc gồm: Thanh long , dưa hấu, vải, nhãn, chuối, xoài, mít, chôm chôm. Các sản phẩm đang đề nghị Tổng cục Hải quan Trung Quốc tiếp tục mở cửa thị trường theo thứ tự ưu tiên gồm: sầu riêng, bưởi, chanh leo, khoai lang, dừa, na, roi, măng cụt.
Phía Trung Quốc nhất trí sẽ xem xét theo thứ tự ưu tiên mà phía Việt Nam đề nghị. Đồng thời, yêu cầu phía Việt Nam cần tiếp tục hoàn thiện hồ sơ kỹ thuật để đẩy nhanh tiến trình mở cửa.
Ông Nguyễn Quốc Toản cho biết, quan điểm của cả bạn và ta là nông sản Việt Nam cần hướng tới XK chính ngạch. Việc này giúp nâng cao năng lực tiếp cận thị trường, năng lực sản xuất của các DN và năng lực thích ứng thị trường của bà con nông dân được nâng cao.
Ngoài ra, thương mại điện tử ở Trung Quốc cũng đang phát triển mạnh đến từng ngóc ngách các hộ gia đình. Vì vậy, ông Toản khuyến nghị DN cần tận dụng các kênh bán hàng này, đồng thời hướng tới làm ăn bài bản tại thị trường Trung Quốc.
Còn ông Đào Việt Anh, Tham tán thương mại Việt Nam tại Trung Quốc cho rằng, DN cần đăng ký thương hiệu sản phẩm với cơ quan chức năng của Trung Quốc. Để thuận lợi khi giao dịch, kinh doanh tại thị trường Trung Quốc, các DN cũng cần xác minh thực lực và uy tín của DN Trung Quốc. Đồng thời cần cập nhật các thông tin thị trường, chính sách xuất nhập khẩu, các quy định về chất lượng sản phẩm và thị hiếu tiêu dùng của các địa phương bên phía Trung Quốc.
Với những điểm tương đồng về văn hóa, phong tục tập quán cũng như vị trí địa lý thuận lợi, Trung Quốc vẫn luôn là một trong những thị trường thương mại lớn nhất và giàu tiềm năng của Việt Nam.
Tuy nhiên, ông Nguyễn Quốc Toản cho rằng, từ xưa tới nay, ngành vẫn quen với việc sản xuất ra rồi mới chào hàng, nói cách khác là "bán những những gì chúng ta có thay vì bán những gì thị trường cần". Điều này đòi hỏi cần có sự thay đổi trong tư duy và thói quen của cả người tiêu dùng lẫn người sản xuất.