Tàu cập bến bốc dỡ hàng hóa tại cảng Tân Cảng - Cái Mép (Tổng Công ty Tân Cảng Sài Gòn) tại tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu. Ảnh tư liệu: Trọng Đức/TTXVN
Báo cáo cho biết, Đề án “Thu phí sử dụng công trình kết cấu hạ tầng, công trình dịch vụ, tiện ích công cộng trong khu vực cửa khẩu cảng biển trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh” đã được Hội đồng nhân dân Thành phố thông qua ngày 09/12/2020. Sau giai đoạn ngắn trì hoãn thu do ảnh hưởng của đợt dịch bùng phát lần 4 tại Việt Nam, ngày 29/03/2022, UBND Thành phố Hồ Chí Minh có Thông báo số 43/TB-UBND quy định chi tiết về đối tượng và mức thu phí sử dụng công trình kết cấu hạ tầng, công trình dịch vụ, tiện ích công cộng trong khu vực cửa khẩu cảng biển trên địa bàn Thành phố và áp dụng thu phí kể từ 1/4/2022.
Với khối lượng hàng xuất khẩu, nhập khẩu đi qua các cảng trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh như hiện nay, số lượng doanh nghiệp chịu ảnh hưởng và hệ lụy từ quyết định này là đặc biệt lớn. Theo thống kê của Hiệp hội Cảng biển Việt Nam (VPA), tổng khối lượng hàng container thông qua khu vực cảng biển Thành phố Hồ Chí Minh năm 2021 đạt trên 7,9 triệu TEU, chiếm khoảng 43,3% cả nước (gần 18,36 triệu TEU), chưa kể hàng lỏng, hàng rời.
Sau quyết định này của UBND Thành phố Hồ Chí Minh, hàng loạt doanh nghiệp, hiệp hội, như Hiệp hội Doanh nghiệp dịch vụ logistics Việt Nam; Hiệp hội Đại lý, Môi giới và Dịch vụ hàng hóa Việt Nam; Hiệp hội Chủ hàng Việt Nam; Hội Vận tải thủy nội địa Việt Nam; Hiệp hội Chủ tàu Việt Nam và khối doanh nghiệp FDI, doanh nghiệp trong nước, đã gửi phản ánh, kiến nghị tới UBND Thành phố, UBND các tỉnh giáp ranh và gửi lên các cấp để phản ánh các vấn đề bất cập.
Trong đó phản ánh mức thu phí sử dụng hạ tầng cảng biển tại Thành phố Hồ Chí Minh là cao và thời điểm thu phí không phù hợp làm tăng thêm gánh nặng chi phí, giảm tính cạnh tranh và khả năng phục hồi của doanh nghiệp ngay sau đại dịch. Thu phí không đúng đối tượng đối với hàng hóa vận tải bằng đường thủy nội địa và hàng trung chuyển, quá cảnh, tạm nhập tái xuất, qua đó cản trở sự phát triển vận tải đường thủy nội địa, làm mất nguồn thu từ hàng trung chuyển, quá cảnh, tạm nhập tái xuất và không đúng với quy định tại điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên.
Các doanh nghiệp, hiệp hội cũng phản ánh mức thu chênh lệch giữa việc mở tờ khai thông quan tại Thành phố Hồ Chí Minh và mở tờ khai tại các tỉnh lân cận là không phù hợp với pháp luật về Hải quan, tạo sự phân biệt đối xử và gây khó khăn cho các doanh nghiệp tại các tỉnh lân cận, khiến doanh nghiệp các tỉnh này vì bài toán chi phí có xu hướng đổ dồn về Thành phố Hồ Chí Minh để mở tờ khai, gây ách tắc, quá tải trong khâu thông quan hàng hóa xuất, nhập khẩu tại các cảng của Thành phố Hồ Chí Minh.
Theo Thông báo số 43/TB-UBND, từ ngày 1/4/2022, mức thu phí đối với hàng hóa nhập khẩu, xuất khẩu mở tờ khai tại các tỉnh ngoài Thành phố là 500.000 đồng/cont đối với container 20ft; 1 triệu đồng/cont đối với container 40ft và 30.000 đồng/tấn đối với hàng hóa lỏng, hàng rời không đóng trong container. Mức thu này cao gấp đôi so với mức thu áp dụng đối với hàng hóa nhập khẩu, xuất khẩu mở tờ khai tại Thành phố Hồ Chí Minh (250.000 đồng/cont đối với container 20ft; 500.000 đồng/cont đối với container 40ft và 15.000 đồng/tấn đối với hàng hóa lỏng, hàng rời không đóng trong container).
Căn cứ các phản ánh, kiến nghị của doanh nghiệp, hiệp hội, thông qua trao đổi thảo luận với chuyên gia kinh tế và chuyên gia trong lĩnh vực thương mại, Ban IV đánh giá, các bất cập nêu trên đã và đang tạo ra một số hệ lụy không nhỏ, vừa ảnh hưởng tới hoạt động trực tiếp của doanh nghiệp, vừa tác động tiêu cực tới một số mục tiêu của nền kinh tế và các mặt chỉ đạo, điều hành của Chính phủ, cũng như khâu thực thi pháp luật trong hệ thống các cơ quan hành pháp.
Ban IV chỉ ra rằng, việc Thành phố Hồ Chí Minh gia tăng gánh nặng chi phí mới cho doanh nghiệp xuất, nhập khẩu giữa bối cảnh chi phí logistics đã tăng quá cao trong thời gian qua (theo các thống kê hiện tại, chi phí logistics của Việt Nam đang cao gấp đôi so với các nước phát triển) thể hiện sự “ngược dòng” với chủ trương của Chính phủ về thu hút đầu tư và hỗ trợ doanh nghiệp phục hồi, phát triển sau đại dịch.
Trong bối cảnh Chính phủ đang quyết tâm, nỗ lực và yêu cầu đẩy mạnh các chương trình hỗ trợ doanh nghiệp để tạo đà cho phục hồi doanh nghiệp và nền kinh tế, quyết định của một địa phương như vậy có thể làm giảm đáng kể niềm tin của các nhà đầu tư, đồng thời tạo ra hệ lụy là tăng chi phí logistics, đội giá thành sản xuất kinh doanh, khiến doanh nghiệp càng thêm khó khăn hơn trong việc cạnh tranh, phục hồi và làm giảm sức hút của môi trường đầu tư trong nước.
Cũng theo Ban IV, việc quy định mức thu phí chênh lệch giữa việc mở tờ khai tại Thành phố Hồ Chí Minh và ngoài Thành phố là không phù hợp Luật Phí, lệ phí, Luật Hải quan hiện hành, tạo sự phân biệt đối xử và gây khó khăn cho doanh nghiệp tại các tỉnh lân cận, đồng thời gây xáo trộn trong công tác quản lý của chính quyền và hệ thống cơ quan hải quan các tỉnh giáp Thành phố Hồ Chí Minh với hoạt động của các doanh nghiệp trên địa bàn trước xu hướng “dịch chuyển” sau biện pháp kĩ thuật của Thành phố Hồ Chí Minh về phân biệt mức phí.
Bên cạnh đó, việc có quy định không chính xác về một số đối tượng thu phí như phản ánh của một số hiệp hội cũng không phù hợp với pháp luật về phí, lệ phí hiện hành và ảnh hưởng đến niềm tin của doanh nghiệp vào chính sách, pháp luật của nhà nước. Với một số lĩnh vực đang cần đặc biệt thu hút đầu tư, đẩy mạnh phát triển như lĩnh vực thủy nội địa để giảm tải gánh nặng cho các hạ tầng khác, sẽ không đạt mục tiêu và chủ trương chung của quốc gia.
Nêu quan điểm, bài toán lợi ích của địa phương phải được cân nhắc sau bài toán chung của quốc gia, Ban IV và các doanh nghiệp, hiệp hội đề xuất Thủ tướng Chính phủ xem xét, chỉ đạo UBND Thành phố Hồ Chí Minh dừng việc thu phí hạ tầng cảng biển để tạo điều kiện cho doanh nghiệp và nền kinh tế phục hồi, phát triển. Trường hợp khi dịch COVID-19 được kiểm soát hoàn toàn, doanh nghiệp cơ bản phục hồi, nếu có xem xét triển khai thu phí thì mức phí được ban hành phải tuân thủ nghiêm các quy định của Luật Phí, lệ phí và Luật Hải quan (thu trên cơ sở minh bạch nguồn đầu tư trước đó, thu để bù đắp một phần đầu tư thay vì thu để đầu tư xây dựng các hạ tầng khác của Thành phố, thu công bằng giữa các chủ thể sử dụng hạ tầng thay vì phân biệt như hiện nay theo địa điểm mở tờ khai thông quan).
Ban IV và các doanh nghiệp, hiệp hội cũng đề xuất không thu phí đối với những đối tượng không đúng theo quy định của Luật và các cam kết của Việt Nam với quốc tế. Cụ thể, không thu phí sử dụng hạ tầng khu vực cửa khẩu cảng biển đối với hàng hóa vận tải bằng phương tiện thủy sử dụng đường thủy nội địa. Không thu phí cơ sở hạ tầng cảng biển đối với hàng trung chuyển, quá cảnh, tạm nhập - tái xuất.