Nguy cơ thiếu gỗ nguyên liệu

Theo ông Đỗ Xuân Lập, Chủ tịch Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Bình Định, hiện nay, gỗ rừng trồng trong nước là nguồn nguyên liệu chính và quan trọng nhất chỉ chiếm khoảng 30% đến 40% tổng lượng nguyên liệu đầu vào, đặc biệt là gỗ cao su và gỗ keo tràm. Trong khi đó, thời gian qua, nổi lên tình trạng các công ty có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) và thương nhân của Trung Quốc đội lốt doanh nghiệp Việt Nam để thu mua nguyên liệu gỗ ở hầu khắp các vùng nguyên liệu gỗ cao su và gỗ keo tràm, từ miền Nam ra đến khu vực miền Trung – Tây Nguyên để xuất khẩu sang Trung Quốc.

Theo số liệu thống kê từ Tổng cục Hải quan, nhiều mặt hàng gỗ của Việt Nam xuất khẩu sang Trung Quốc tăng nhanh chóng trong thời gian gần đây. Cụ thể, trong 9 tháng năm 2016, lượng ván bóc xuất khẩu đạt 240.000m3, tăng gấp 2,4 lần lượng xuất khẩu trong cả năm 2015; lượng gỗ xẻ cao su cũng tăng từ 120.000m3 trong năm 2015 lên 170.000 m3 trong 9 tháng năm 2016. Trong năm 2015, nếu lượng ván ghép, gỗ dùng trong xây dựng xuất khẩu sang Trung Quốc chỉ đạt 11.000m3 thì 9 tháng năm nay con số này đã tăng lên 67.000m3.

Một số doanh nghiệp cũng cho rằng, với mức thuế xuất khẩu cho một số mặt hàng gỗ và sản phẩm gỗ sang Trung Quốc đang dao động từ 2% đến 20% là chưa đủ sức hạn chế hoạt động xuất khẩu gỗ nguyên liệu sang Trung Quốc một cách ồ ạt như thời gian qua. Thậm chí, một số thương nhân Trung Quốc còn khai báo không đúng quy cách sản phẩm xuất khẩu để được hưởng ưu đãi về thuế.

Dưới góc độ chuyên gia nghiên cứu, ông Tô Xuân Phúc, Tổ chức Forest Trend (Hoa kỳ) tại Việt Nam cho rằng, chính sách đóng cửa rừng tự nhiên ở Trung Quốc vào năm 2017 là một trong những nguyên nhân dẫn đến việc một số doanh nghiệp Trung Quốc đi tìm kiếm cơ hội đầu tư tại các nước khác; trong đó, có Việt Nam.

Theo ông Phúc, hiện Việt Nam đã trở thành một trong những trung tâm chế biến gỗ xuất khẩu lớn ở châu Á. Việt Nam cũng là quốc gia có nguồn nguyên liệu gỗ đầu vào sẵn có, đặc biệt là nguồn cung gỗ từ rừng trồng và gỗ cao su với sản lượng khai thác ngày càng gia tăng. So với Trung Quốc hay một số quốc gia trong khu vực Đông Nam Á, giá nhân công hiện nay tại Việt Nam tương đối thấp. Mặt khác, với lợi thế địa lý có hệ thống cảng nước sâu phát triển, Việt Nam có thể trở thành điểm quan trọng thu hút đầu tư của các doanh nghiệp gỗ Trung Quốc. Do vậy, trong tương lai đầu tư của các doanh nghiệp gỗ Trung Quốc vào Việt Nam có thể sẽ gia tăng nhanh chóng.

Hiện nay, mỗi năm nhu cầu gỗ nguyên liệu tiêu thụ nội địa và chế biến xuất khẩu là khoảng 31 triệu m3, nguồn cung trong nước chỉ khoảng 23 triệu m3/năm, phần còn lại phải nhập khẩu từ các nước. Nếu có thêm doanh nghiệp Trung Quốc tham gia vào "miếng bánh" này, rõ ràng các doanh nghiệp gỗ Việt Nam sẽ gặp rất nhiều khó khăn trong việc tìm kiếm nguồn cung nguyên liệu. Họ không những phải cạnh tranh với các doanh nghiệp Trung Quốc về nguồn nguyên liệu tại các thị trường cung nguyên liệu gỗ cho cả 2 nước; cạnh tranh với các doanh nghiệp Trung Quốc nhập khẩu nguyên liệu từ Việt Nam mà còn cạnh tranh với các doanh nghiệp Trung Quốc tại chính trên sân nhà.

Để bảo vệ ngành chế biến gỗ xuất khẩu trong nước và đảm bảo nguồn gỗ nguyên liệu rừng trồng được cung cấp bền vững trong thời gian tới, nhiều doanh nghiệp chế biến gỗ và lâm sản kiến nghị Chính phủ ban hành các giải pháp hạn chế xuất khẩu gỗ nguyên liệu một cách hiệu quả. Các doanh nghiệp cũng đề nghị tăng mức thuế suất thuế xuất khẩu đối với mặt hàng gỗ tròn và gỗ xẻ (không phân biệt quy cách) lên cùng mức 20%.

Đồng thời, tăng cường các giải pháp về thủ tục hành chính, kiểm tra giám sát của kiểm lâm, hải quan sở tại và chính quyền địa phương để hạn chế việc thương nhân nước ngoài thu gom, khống chế thị trường gỗ nguyên liệu rừng trồng trong nước và lẩn tránh thuế xuất khẩu bằng cách giảm giá bán, kê khai không đúng quy cách gỗ nguyên liệu xuất khẩu.