Nhà chờ bến phà Cồn Khương (phường Cái Khế, thành phố Cần Thơ) nay thành nơi đậu xe của quán cà phê.
Hàng chục xã viên khốn đốn khi bến phà ngưng hoạt động
Kể từ khi bến phà Cồn Khương đột ngột dừng hoạt động vào năm 2021, cuộc sống của 28 xã viên Hợp tác xã Giao thông vận tải Thành Lợi (xã Tân Quới, tỉnh Vĩnh Long) - đơn vị đối lưu với bến Cồn Khương, rơi vào bế tắc. Gặp phóng viên Thông tấn xã Việt Nam, ông Thái Công Danh, Chủ tịch Hội đồng quản trị Hợp tác xã không giấu được vẻ mệt mỏi khi kể lại hành trình gian nan của đơn vị.
Ông Danh cho biết, hợp tác xã được cấp phép hoạt động chính thức từ năm 2012, sau đó đã đầu tư bến bãi rất khang trang theo yêu cầu của Sở Giao thông vận tải tỉnh Vĩnh Long (nay là Sở Xây dựng). Năm 2018, UBND quận Ninh Kiều đưa ra đấu giá bến phà Cồn Khương với thời hạn 3 năm (2018 – 2021). Theo kết quả được phê duyệt, người trúng đấu giá bến Cồn Khương phải nộp vào ngân sách nhà nước số tiền 17,793 tỷ đồng (tương đương 494 triệu đồng/tháng).
Thời điểm trên, đơn vị trúng đấu giá bến phà phía Cồn Khương và Hợp tác xã Thành Lợi ký kết đối lưu, mỗi bên chạy 15 ngày mỗi tháng. Tuy nhiên, người trúng thầu chỉ khai thác được hơn một năm rồi tự ý ngưng vào tháng 7/2020. Theo ước tính của Hợp tác xã Thành Lợi, việc bến ngưng hoạt động từ năm 2020 đến nay đã gây thất thoát cho ngân sách nhà nước số tiền lên đến 29,64 tỷ đồng.
"Khi chủ bến Cồn Khương ngưng chạy, chúng tôi liên hệ với quận Ninh Kiều và được cho phép chạy đối lưu theo kiểu ngày chạy, ngày nghỉ. Nhưng đến năm 2021, trùng với đợt dịch COVID-19, chúng tôi buộc phải nghỉ hẳn và được quận thông báo sẽ tổ chức đấu giá lại. Thế nhưng, chúng tôi đã chờ đợi suốt từ đó đến nay vẫn chưa thấy động tĩnh gì", ông Danh nói.
Bến phà ngưng hoạt động đã đẩy các xã viên của Hợp tác xã Thành Lợi vào tình cảnh "tiến thoái lưỡng nan". Không chỉ mất thu nhập, họ còn phải oằn mình gánh thêm các khoản chi phí lớn. Ông Danh nhẩm tính: "Phà không chạy nhưng chúng tôi vẫn phải thuê bến bãi để neo đậu và thuê người trông coi với chi phí 6 triệu đồng mỗi tháng. Phà sông nước mà để lâu không tu bổ thì xuống cấp rất nhanh, nên hàng năm đều phải tốn tiền sửa chữa. Cuối năm ngoái, chúng tôi vừa đại tu một chiếc đã tốn hơn 300 triệu đồng. Để có tiền trang trải, hợp tác xã đã phải cắn răng bán đi 1 trong 3 chiếc phà để lấy tiền sửa chữa 2 chiếc còn lại".
Nỗi khổ của các xã viên còn nhân lên gấp bội khi nhiều người trong số họ đã vay vốn ngân hàng để góp tiền mua phà từ những ngày đầu thành lập. "Từ khi nghỉ chạy đến nay, chúng tôi không có thu nhập nhưng lãi ngân hàng vẫn phải đóng đều đặn hàng tháng, cuộc sống vô cùng chật vật", ông Dương Văn Lướt, một thành viên hợp tác xã nói. Ông Lướt cũng như các xã viên khác chỉ có một mong mỏi duy nhất là chính quyền sớm tổ chức đấu thầu lại bến Cồn Khương để họ được hoạt động trở lại, có thu nhập ổn định cuộc sống.
Không chỉ các thành viên hợp tác xã, việc đi lại người dân hai bên bờ sông Hậu cũng bị ảnh hưởng. Ông Ngô Văn Chín, một người dân sống gần bến phà Thành Lợi, cho biết từ khi bến đò ngưng hoạt động, việc đi lại, mua bán của người dân gặp rất nhiều khó khăn. "Trước đây, qua đò chỉ mất 15 phút với giá vé 6.000 đồng. Giờ phải đi đường vòng qua cầu Cần Thơ, vừa xa hơn, tốn gấp ba thời gian (khoảng 45 phút), chi phí cũng tốn gấp đôi. Nhiều người lớn tuổi chỉ có chiếc xe đạp, trước đi đò rất tiện, giờ muốn qua Cần Thơ làm thuê, buôn bán nhỏ cũng đành chịu vì không đủ sức đạp qua cầu Cần Thơ", ông nói.
Đồng tình với ý kiến này, ông Lê Văn Dũng (xã Tân Quới, tỉnh Vĩnh Long) cho biết thêm, việc bến phà hoạt động trở lại không chỉ giúp người dân tiết kiệm chi phí, thời gian mà còn tạo thuận lợi cho con em sinh viên đi học tại các trường ở Cần Thơ. Nhu cầu qua lại của người dân là rất lớn, không chỉ phục vụ dân sinh mà còn cho cả các tiểu thương từ tỉnh Đồng Tháp chở hoa kiểng qua Cần Thơ buôn bán.
Sẽ đấu giá để đưa bến phà Cồn Khương hoạt động lại
Khi ngưng hoạt động từ năm 2021, HTX Thành Lợi phải thuê chỗ neo đậu và người trông coi phà với chi phí 6 triệu đồng/tháng.
Sau gần 5 năm bị bỏ hoang, hình ảnh hai đầu bến phà Cồn Khương - Thành Lợi giờ đây chỉ còn lại sự tiêu điều, xuống cấp. Bên bờ Vĩnh Long, khu vực nhà chờ phà đã cũ nát, được người dân địa phương tận dụng làm nơi phơi vỏ dừa và thậm chí là bãi tắm cho lợn. Con đường dẫn xuống bến nhiều vị trí đã sụp lún, cây dại và dây leo mọc chằng chịt, che lấp cả lối đi. Trong khi đó, bên bờ Cồn Khương (Cần Thơ), nhà chờ cũng trong cảnh hoang phế tương tự, trở thành địa điểm cho nhiều người dân ra ngồi câu cá trên sông Hậu vào mỗi buổi chiều
Trước phản ánh của Hợp tác xã Thành Lợi và người dân, chính quyền địa phương đã có những phản hồi về hướng giải quyết. Trao đổi với phóng viên TTXVN, ông Bùi Văn Kiệt, Chủ tịch UBND phường Cái Khế cho biết, bến phà Cồn Khương - Thành Lợi trước đây do UBND quận Ninh Kiều quản lý, khai thác và đã được đầu tư về kết cấu hạ tầng. Tuy nhiên, quá trình tổ chức đấu thầu lại sau năm 2020 gặp nhiều khó khăn do có sự thay đổi về các cơ sở pháp lý, đặc biệt là trong khâu tư vấn, xác định giá khởi điểm.
Theo ông Kiệt, hiện nay, theo Nghị định 140/2025/NĐ-CP của Chính phủ về phân cấp quản lý, trách nhiệm quản lý và khai thác bến phà Cồn Khương đã được chuyển giao cho UBND phường Cái Khế. "Về phía UBND phường, chúng tôi sẽ sớm làm việc với đơn vị tư vấn thẩm định giá để xác định giá khởi điểm, sau đó phường sẽ thành lập Hội đồng để cho ý kiến rồi trình UBND thành phố phê duyệt. Đây là cơ sở để phường tổ chức đấu thầu lại trong thời gian sớm nhất", ông Kiệt khẳng định.
Sự chậm trễ trong việc đấu giá lại bến phà Cồn Khương không chỉ gây ra những hệ lụy trực tiếp về kinh tế - xã hội mà còn làm lộ ra một nghịch lý đáng quan ngại trong quản lý bến bãi tại Cần Thơ. Theo Quyết định số 2047 ngày 8/8/2017 của UBND thành phố Cần Thơ về việc phê duyệt quy hoạch hệ thống cảng, bến thủy nội địa đến năm 2030, bến phà Cồn Khương - Thành Lợi được quy hoạch là bến loại I, một bến phà trọng điểm cần được đầu tư, phát triển. Trong khi đó, bến phụ phà Cần Thơ cũ (đường Trần Phú, quận Ninh Kiều) nằm trong diện xem xét xóa bỏ.
Thế nhưng, thực tế lại diễn ra hoàn toàn trái ngược. Bến Cồn Khương được Nhà nước đầu tư bài bản thì bỏ hoang, tài sản xuống cấp, gây lãng phí lớn. Trong khi đó, bến phà ở đường Trần Phú, vốn nằm trong diện quy hoạch xóa bỏ và không đủ điều kiện pháp lý, lại vẫn ngang nhiên hoạt động.
Theo xác nhận của Phòng Quản lý đô thị quận Ninh Kiều (cũ) vào tháng 5/2024, bến này chưa đủ điều kiện pháp lý để cấp lại giấy phép hoạt động mới do phần đất vẫn thuộc quyền quản lý của Bộ Giao thông vận tải (cũ) và chủ bến không trình được hợp đồng thuê mặt nước. Mặc dù vậy, quận Ninh Kiều vẫn thống nhất gia hạn hoạt động cho bến đến hết tháng 6/2024 để "phục vụ nhu cầu đi lại của người dân" và cho đến nay, bến này vẫn tiếp tục hoạt động.
Sự việc này cho thấy sự thiếu nhất quán và quyết liệt trong công tác quản lý, quy hoạch của các cơ quan chức năng thành phố Cần Thơ trước đây. Việc đưa bến phà này hoạt động trở lại không chỉ giúp ngân sách nhà nước tránh thất thu, giải quyết khó khăn cho doanh nghiệp và người dân mà còn là bước đi cần thiết để lập lại trật tự, kỷ cương trong quản lý đô thị, đảm bảo sự phát triển bền vững và đúng quy hoạch của thành phố.