Ngổn ngang lồng nuôi tại bãi thu mua phế liệu

Vào thời gian này trong năm, khi thời tiết bắt đầu ấm lên, người nuôi trồng thuỷ sản Vân Đồn bắt đầu xuống giống mạnh cho vụ mùa xuân hè mới. Tuy nhiên, về Vân Đồn hiện tại, tình hình sản xuất trầm lắng hơn hẳn, nhiều diện tích mặt nước nuôi trồng bị bỏ hoang. Cùng với việc một bộ phận không nhỏ người nuôi trồng đã bỏ nghề, một số lượng lớn lồng nuôi hoặc bỏ hoang hoặc bị đem đi bán phế liệu.

Lỗ 80%, vẫn phải bán phế liệu lồng nuôi

Trong thời gian qua, những hộ thu mua phế liệu tại địa bàn huyện Vân Đồn có thêm nguồn cung cấp phế liệu lớn từ các hộ nuôi trồng thuỷ sản, đặc biệt là những hộ nuôi tu hài. Để tìm hiểu thực trạng này, phóng viên đã đến một số cơ sở thu mua phế liệu trên địa bàn huyện Vân Đồn. Trong bãi thu mua tại cơ sở Xuân Loan, thị trấn Cái Rồng, những chiếc lồng nuôi thuỷ sản chất thành những đống lớn mà trong đó phần nhiều là những chiếc lồng nuôi tu hài - một loại nhuyễn thể được coi là thương hiệu của thuỷ sản Vân Đồn.

Chị Lã Thị Loan, chủ cơ sở thu mua phế liệu Xuân Loan cho biết: Từ đầu năm 2013 đến nay, một lượng lớn lồng nuôi trồng thuỷ sản của người nuôi trồng tại Vân Đồn đã được thu mua dưới dạng phế liệu. Chỉ riêng tại cơ sở của gia đình chị Loan, số lượng thu mua đã lên đến mấy chục tấn. Trong khi đó, thị trấn Cái Rồng có ít nhất 3 điểm thu mua phế liệu. Mặc dù đang chuẩn bị bước vào vụ nuôi mới nhưng số lượng lồng nuôi được người dân bán đi vẫn rát nhiều. 


Lý giải cho thực trạng này, Ông Nguyễn Quang Ninh, Phó Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Vân Đồn cho biết: Thiệt hại của dịch tu hài năm 2012 đối với người nuôi thuỷ sản Vân Đồn là quá lớn. Rất nhiều hộ đã khánh kiệt, không còn khả năng tiếp tục nuôi trồng. Từ con số hàng nghìn ha mặt nước nuôi trồng tu hài, đến nay trên địa bàn huyện chỉ còn khoảng vài chục ha, được các hộ dân đang nuôi thăm dò trở lại...

Theo thống kê thiệt hại dịch bệnh năm 2012, trên địa bàn huyện có khoảng 700 hộ dân và 20 công ty, doanh nghiệp tham gia nuôi trồng, tổng giá trị thiệt hại lên đến trên 200 tỷ đồng riêng về giống. Trong đó, có nhiều hộ nuôi bị thiệt hại nặng do đầu tư diện tích rộng, hộ bị thiệt hại nhiều nhất lên đến trên 3 tỷ đồng. Đại dịch tu hài đã khiến nhiều gia đình phải bán hoặc cầm cố nhà cửa. Hiện nay nhiều hộ không còn khả năng tái sản xuất nên buộc phải bán lồng nuôi. Bên cạnh đó, hiện đang trong thời gian được khuyến cáo tạm dừng nuôi tu hài nên nhiều diện tích nuôi trồng đành bị để hoang.


Anh Nguyễn Quốc Tuấn, một người nuôi trồng thuỷ sản tại Vân Đồn cho biết: Gia đình nhà anh buộc phải bán lồng vì giờ đã không còn khả năng tiếp tục nuôi trồng. Năm 2012, cơ sở của anh có hơn 2 vạn lồng nuôi tu hài nhưng dịch bệnh đã làm anh mất trắng, thiệt hại hơn 1 tỷ đồng. Năm 2013, vay được chút vốn liếng, anh chuyển sang nuôi cá song, cá hồng, sắp thu hoạch thì gặp bão Haiyan tàn phá, thiệt hại 300 triệu đồng. Giờ anh có muốn cũng không thể tiếp tục nuôi vì lực bất tòng tâm, đành phải đem bán lồng phế liệu.

Anh Tuấn cho biết thêm, khi đầu tư nuôi, những chiếc lồng thường được người dân mua vào với giá 35 - 40 nghìn/chiếc, giờ bán phế liệu chỉ khoảng 5 - 7 nghìn đồng. Bán phế liệu vừa gỡ gạc lại chẳng đáng là bao, lại vừa  mất công trục vớt nên hiện có đến hàng vạn lồng vẫn còn bị bỏ hoang dưới biển.

Ông Nguyễn Văn Tốt, giám đốc công ty Cổ phần Vạn Hoa, một doanh nghiệp nuôi trồng thuỷ sản lâu năm của Vân Đồn cho biết: Công ty của ông hiện chỉ còn một số điểm nuôi thăm dò trở lại giống tu hài với số lượng nhỏ, còn lại hàng vạn lồng vẫn đang bị bỏ hoang dưới biển vì có đem bán phế liệu thì cũng không đủ trả tiền công nhân trục vớt.

Vậy mà, từng có thời kì tu hài trở thành “đầu câu chuyện” của người dân Vân Đồn và cũng đã xuất hiện không ít những “tỉ phú tu hài”. Nuôi tu hài đem lại hiệu quả kinh tế cao khiến người dân Vân Đồn ồ ạt đầu tư.

Ông Nguyễn Văn Thìn, hiện là Chủ tịch Hiệp hội sản xuất, nuôi trồng tu hài Vân Đồn cho biết: Chưa có con gì vào cuộc như tu hài, nhà nhà, người người nuôi trực tiếp và nuôi gián tiếp. Năm đầu thấy làm ăn được anh em họ hàng gửi tiền vào nuôi. Một lồng tu hài đầu tư khoảng 100 nghìn, khi thu hoạch được 200 - 300 nghìn. Thành công dễ dàng ban đầu đã dẫn đến phong trào người người nuôi tu hài, nhà nhà nuôi tu hài.

Năm 2011, người dân Vân Đồn đầu tư nuôi lớn chưa từng có với số lượng con giống tu hài thả đạt đến 60 triệu con, tăng gấp 3 lần so với năm 2010. Để có lượng con giống trên, người dân phải nhập giống từ rất nhiều vùng ở cả miền Bắc, Trung, Nam, thậm chí từ Trung Quốc. Cũng do tình trạng sản xuất ồ ạt, giá tu hài giảm mạnh và dịch bệnh phát sinh không kiểm soát được, dẫn đến thiệt hại lớn.

Khi nghề nuôi tu hài đang phát triển mạnh, có cả một dự án cấp tỉnh về xây dựng thương hiệu tu hài Vân Đồn. Thế nhưng giờ đây, ông Thìn cùng hiệp hội đang phải nỗ lực phối hợp với Sở Khoa học Công nghệ tỉnh Quảng Ninh vận động người dân tham gia các lớp tập huấn và cấp vốn cho một số hộ nuôi thăm dò tu hài nhằm giữ lại nghề.

Thế mạnh đứng trước thách thức lớn.

Vân Đồn là huyện đảo hội tụ nhiều thế mạnh để phát triển và chính quyền tỉnh Quảng Ninh cũng đang nỗ lực để đưa Vân Đồn trở thành một đặc khu kinh tế năng động. Đó là câu chuyện trong tương lai, còn hiện tại, một trong những thế mạnh gắn liền với cuộc sống của phần lớn người dân huyện đảo này, ngành thuỷ sản Vân Đồn, đang đứng trước những thách thức lớn.

Đại dịch tu hài đã khiến nhiều gia đình phải bán hoặc cầm cố nhà cửa, tiếp đó lại đến sự tàn phá của bão Haiyan. Theo thống kê của phòng Nông nghiệp huyện, hiện nay, diện tích nuôi trồng chỉ đạt khoảng 3 nghìn ha, giảm 30% so với cùng kỳ năm trước và đang tiếp tục có xu hướng giảm.


Chị Hoàng Thị Khuyến, tổ 2, khu 9, thị trấn Cái Rồng cho biết công ty giống thuỷ sản Thiên Lộc của chị hiện đã phải chuyển sang kinh doanh ga và làm du lịch. Vấn đề lớn nhất của người nuôi thuỷ sản Vân Đồn hiện nay là thiếu vốn và các nguồn hỗ trợ. Sau những thiệt hại lớn liên tiếp, nhiều hộ nuôi trồng thuỷ sản đã trở nên kiệt quệ, không còn khả năng tái đầu tư dù họ vẫn rất thiết tha gắn bó với nghề.

Trong khi đó, đã 2 năm trôi qua từ khi có chính sách hỗ trợ dịch tu hài năm 2012 của UBND tỉnh Quảng Ninh, nhưng chưa một người nuôi trồng tu hài nào tại Vân Đồn nhận được hỗ trợ thiệt hại.

Ông Nguyễn Quang Ninh, Phó phòng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn huyện Vân Đồn cho biết: Việc triển khai hỗ trợ người nuôi trồng bị thiệt hại do dịch tu hài hiện vẫn trong tình trạng “đóng băng” do nhiều vướng mắc giữa cơ chế, chính sách với việc triển khai trên thực tế.

Lý giải về thực trạng này, ông Ninh cho biết: Theo quyết định của UBND tỉnh Quảng Ninh, các hộ dân, hợp tác xã, doanh nghiệp nuôi tu hài bị thiệt hại trên 70% sẽ được hỗ trợ kinh phí với mức 200 đồng/con giống; và mức 100 đồng/con giống với các trường hợp thiệt hại từ 30 đến 70%. Để có được sự hỗ trợ này, các hộ dân, doanh nghiệp nuôi tu hài phải xuất trình được hoá đơn, chứng từ theo quy định của Bộ Tài chính xác minh số lượng con giống bị thiệt hại… Tuy nhiên, qua thống kê của huyện Vân Đồn, ngoài các doanh nghiệp nuôi trồng thủy sản lớn, hầu hết các hộ nuôi tu hài trên địa bàn huyện đều không đáp ứng được yêu cầu này, phần lớn người nuôi trồng khi mua con giống đều không có hoá đơn, chứng từ.

Việc đó dẫn đến tình trạng để đáp ứng điều kiện hỗ trợ, nhiều hộ nuôi đã bổ sung hóa đơn bán lẻ hoặc giấy biên nhận số lượng con giống đã mua từ trước đó. Tuy nhiên, hầu hết các hóa đơn bán lẻ hoặc giấy biên nhận này đều do các hộ nuôi tự cấp cho nhau, không thể hiện được giá trị pháp lý của hóa đơn, chứng từ. Cùng với đó, việc kê khai số lượng con giống bị thiệt hại của các hộ nuôi có hiện tượng tăng gấp nhiều lần so với con số kê khai ở thời điểm công bố dịch. Điều này đã gây khó khăn cho công tác xác minh của huyện Vân Đồn và dẫn đến tình trạng không thể triển khai thực hiện việc hỗ trợ dịch tu hài suốt 2 năm qua.

Ông Nguyễn Văn Tốt, chủ doanh nghiệp thuỷ sản Vân Tiến tại Vân Đồn cho biết: Thiệt hại của dịch tu hài năm 2012 đối với người nuôi thuỷ sản Vân Đồn là quá lớn. Vì vậy, chính sách hỗ trợ của chính quyền là rất có ý nghĩa với người dân. Tuy nhiên, đã 2 năm từ khi có chính sách, người dân cũng mất nhiều công sức để hoàn thiện hồ sơ, giấy tờ nhưng vẫn chưa nhận được hỗ trợ, nhiều hộ đã tỏ ra chán nản. Vì vậy, người nuôi trồng của Vân Đồn mong muốn chính quyền sớm tháo gỡ những vướng mắc giữa chính sách với việc triển khai thực hiện, để sự hỗ trợ đến được với người dân.

Dịch bệnh, thiên tai là một chuyện, nhưng từ những sự cố này, câu hỏi về quy hoạch phát triển, kiểm soát, dự báo thiên tai, dịch bệnh cũng như công tác hỗ trợ, khắc phục thiệt hại của các cơ quan chức năng một lần nữa lại được đặt ra.


Xuân Tùng