Gian nan chống thuốc lá lậu

Buôn lậu thuốc lá mang lại siêu lợi nhuận bất hợp pháp, hiện trở thành vấn nạn quốc gia. Số lượng thuốc lá lậu đang gia tăng nhanh chóng với diễn biến ngày càng tinh vi, phức tạp.

Thuốc lá lậu chiếm 25% thị phần

Theo thống kê của Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam, số lượng thuốc lá nhập lậu năm 2013 là 21,9 tỷ điếu, chiếm 20,7% thị phần nội địa, đến năm 2015 ước chiếm khoảng 25% thị phần. Thuốc lá lậu xuất hiện lan tràn ở hầu hết các tỉnh trên phạm vi toàn quốc và gia tăng cả về số lượng  lẫn chủng loại. Trước đây, thuốc lá lậu chủ yếu là HERO, JET (giá khoảng 14.000-18.000 đồng/gói), nay xuất hiện nhiều loại thuốc lá lậu giá rẻ, chất lượng kém như: League, Luxury, Cambo, Ram, Rainson (giá từ 2.700 đồng – 4.000 đồng/gói), Mine, Gem (4.000 đóng/gói), Golden Deer (5.000 đồng/gói), Elephant (5.500 đồng/gói)….
 


Theo điều tra của Oxford Economics 2014, Việt Nam đã trở thành thị trường tiêu thụ thuốc lá lậu hàng đầu trong số 14 quốc gia và vùng lãnh thổ châu Á được khảo sát, bao gồm: Indonesia, Thái Lan, Campuchia, Đài Loan, Lào, Australia, Philippines, Singapore, Việt Nam, Myanmar, Pakistan, Hong Kong, Malaysia, Brunei.


Đáng lo ngại là thủ đoạn của các đối tượng buôn lậu thuốc lá khá tinh vi, manh động, liều lĩnh và sẵn sàng chống trả lực lượng chức năng khi bị phát hiện hoặc cản trở. TS  Vũ Văn Cường, Chủ tịch Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam, cho biết vì lợi nhuận lớn, việc buôn lậu diễn ra liên tục, bất kể ngày đêm. Không chỉ thế, hoạt động buôn lậu thuốc lá được hình thành theo dạng các tổ chức, đường dây chặt chẽ, có sự phân công nhiệm vụ và sự móc nối giữa các đầu nậu với lực lượng có chức năng chống buôn lậu và các chủ cửa hàng tiêu thụ trong nội địa.


"Trong quá trình hoạt động, các đối tượng tổ chức đội ngũ canh gác, cảnh giới với số lượng đông đảo, chặt chẽ nhằm kịp thời phát hiện động thái của các cơ quan chức năng để trốn tránh kiểm tra, tẩu tán hàng hóa khi bị bắt giữ. Tại một số tỉnh phía Bắc như Quảng Ninh, Hải Phòng, Hà Nội hiện đang nổi lên việc buôn bán sản phẩm thuốc lá lậu cao cấp có tổ chức, hoạt động bí mật, nhằm đối phó với các lực lượng chức năng", TS Vũ Văn Cường chia sẻ.


Gây thiệt hại kinh tế


Theo TS Vũ Văn Cường, buôn lậu thuốc lá tràn lan đã gây thiệt hại lớn cho phát triển kinh tế - xã hội và sản xuất trong nước, làm giảm tốc độ tăng trưởng kinh tế, thất thu ngân sách và ảnh hưởng tới đời sống, việc làm của hàng triệu người lao động từ nông dân trồng cây thuốc lá, lao động làm việc trong hệ thống phân phối thuốc lá. Cụ thể, buôn lậu thuốc lá lấy đi trên 20% thị phần, gây thất thu ngân sách hàng năm trên 10.000 tỷ đồng. Bên cạnh đó, thuốc lá lậu còn làm mất đi 18.000 tấn nguyên liệu mỗi năm, tương đương diện tích trồng là 10.000 hecta, điều này đồng nghĩa với việc 600.000 công nhân lao động mất đi việc làm.

Coumarin gây ngộ độc gan, phổi và hình thành những khối u gây ung thư. Nhiều quốc gia trên thế giới và Việt Nam cũng đã cấm dùng Coumarin trong công nghệ sản xuất thuốc lá vì có nhiều khả năng gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe con người. Coumarin cũng được tìm thấy trong nhiều loại thuốc diệt chuột đang được sử dụng hiện nay.

Đáng lo ngại, thuốc lá sản xuất trong nước được nhà nước kiểm soát được chất lượng 100%, còn thuốc lá lậu không chỉ gây thiệt hại to lớn cho nền kinh tế mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của người hút do những thành phần độc hại, không được kiểm soát nguồn gốc và hàm lượng có trong thuốc lá lậu. Đó là lý do năm 2015, Tổ  chức Y tế Thế giới đã đưa ra thông điệp “Ngăn chặn thuốc lá lậu”. 


Ở Việt Nam, thuốc lá nhập lậu hiện nay chủ yếu là Jet và Hero, chiếm tới trên 80%. Theo kết quả nghiên cứu vừa qua của Viện Kinh tế và Viện Khoa học hình sự Bộ Công an, hàm lượng độc tố Coumarin trong hai loại thuốc lá JET và HERO cao bất thường, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người tiêu dùng và nằm trong danh mục chất cấm sử dụng trong thực phẩm của Bộ Y tế Việt Nam. Ngoài ra, thuốc lá lậu còn có hàm lượng cadimi cao và trong khói của một số loại thuốc lá lậu có chứa chất độc hại gây ung thư phổi, thực quản, tụy, miệng, bàng quang....

Trước tình hình trên, Thủ tướng Chính phủ đã có Chỉ thị số 30/CT-TTg ngày 30/9/2014 về tăng cường đấu tranh chống buôn lậu thuốc lá. Ngày 21/5/2015 vừa qua, Thủ tướng Chính phủ cũng đã chủ trì Hội nghị trực tuyến về đẩy mạnh công tác đấu tranh chống buôn lậu thuốc lá, yêu cầu các cơ quan ban ngành, địa phương cần tiếp tục triển khai đồng bộ các giải pháp quyết liệt hơn trong công tác phòng chống thuốc lá lậu.


 Trước đó, Bộ Công thương cũng ra chỉ thị 04/BCT ngày 24/3/2015 về tiếp tục tăng cường công tác kiểm tra, kiểm soát, ngăn chặn buôn bán, vận chuyển, tàng trữ thuốc lá nhập lậu; toàn ngành Công thương thực hiện chủ trương không hút thuốc lá lậu…
 

Tuy nhiên, để ngăn chặn thuốc lá lậu triệt để, Hiệp hội thuốc lá Việt Nam kiến nghị Chính phủ sớm ban hành quy định truy cứu trách nhiệm hình sự đối với hành vi buôn bán, vận chuyển, tàng trữ sản phẩm thuốc lá nhập lậu với số lượng 500 bao trở lên thay vì mức 1.500 bao như hiện nay trong quý 3/2015 để tăng tính răn đe. Bởi hiện nay, các đối tượng buôn lậu đã chia nhỏ khối lượng và giao cho nhiều người khác nhau vận chuyển hoặc tàng trữ dưới mức 1.500 bao để tránh bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Phương thức tinh vi này của đối tượng buôn lậu đã gây nhiều khó khăn cho công tác truy quét, phòng chống buôn lậu của cơ quan chức năng và không có cơ sở để xử lý nghiêm các đối tượng buôn lậu. Theo thống kê của cơ quan chức năng, trong thời gian qua, số vụ buôn lậu thuốc lá bị xử lý hình sự chiếm chưa tới 1% tổng số vụ bị bắt giữ (0,95%) .


Ngoài ra, Hiệp hội cũng kiến nghị Chính phủ, Bộ Tài chính xem xét giữ nguyên quy định cũ về cách tính thuế tiêu thụ đặc biệt, giúp giảm chênh lệch lợi nhuận giữa thuốc lá nhập lậu và thuốc lá sản xuất trong nước, là điều kiện rất quan trọng để phát huy hiệu quả các giải pháp chống buôn lậu thuốc lá, góp phần vào thành công của Chỉ thị 30/CT-TTg.