Đột phá giao thương biên mậu Móng Cái - Đông Hưng

Đây là bước đi chiến lược, tạo đột phá trong hiện đại hóa quản lý, nâng cao năng lực thông quan, và củng cố vững chắc vị thế Khu kinh tế cửa khẩu Móng Cái – trung tâm giao thương quốc tế năng động hàng đầu của vùng biên giới phía Bắc.

Khu kinh tế cửa khẩu Móng Cái được xác định là một trong hai mũi đột phá và là trung tâm của vùng động lực trong mô hình phát triển của tỉnh Quảng Ninh. Với vai trò là cửa ngõ quan trọng kết nối các nền kinh tế ASEAN và khu vực Hoa Nam (Trung Quốc), Cửa khẩu quốc tế Móng Cái luôn đóng vai trò động lực tăng trưởng cốt lõi. Tính đến giữa tháng 11/2025, tổng kim ngạch hàng xuất nhập khẩu qua Cửa khẩu quốc tế Móng Cái đã đạt 5.321 triệu USD, chiếm trên 97% tổng kim ngạch xuất nhập khẩu của cả tỉnh, đồng thời thúc đẩy du lịch biên giới với tổng lượt người xuất nhập cảnh ước đạt hơn 7 triệu lượt.

Trước tốc độ tăng trưởng nhanh chóng này, việc xây dựng mô hình cửa khẩu thông minh là yêu cầu cấp thiết, hướng tới mục tiêu "một cửa, một lần dừng" (One-Stop Inspection). Mô hình này tập trung vào việc số hóa toàn diện hoạt động thông quan, tăng cường áp dụng công nghệ Trí tuệ Nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data) và nền tảng đám mây, giúp rút ngắn thời gian thông quan, giảm chi phí logistics, và tăng sức cạnh tranh cho doanh nghiệp.

Việc xây dựng cửa khẩu thông minh Móng Cái - Đông Hưng là nội dung trọng tâm trong Thỏa thuận khung hợp tác thí điểm giữa Tỉnh ủy Quảng Ninh và Khu ủy Khu tự trị dân tộc Choang Quảng Tây (Trung Quốc) ký kết ngày 12/4/2025. Tỉnh Quảng Ninh đã thành lập Ban Chỉ đạo xây dựng cửa khẩu thông minh do Chủ tịch UBND tỉnh làm Trưởng ban và giao Ban Quản lý Khu kinh tế tỉnh là cơ quan thường trực chủ trì triển khai Đề án.

Ông Trương Mạnh Hùng, Trưởng Ban Quản lý khu kinh tế tỉnh thông tin: "Hiện nay, Đề án đang được báo cáo Thủ tướng Chính phủ phê duyệt sau khi đã hoàn thiện, lấy ý kiến các Bộ, ngành Trung ương. Chúng tôi sẽ triển khai theo mô hình hợp tác công – tư rõ ràng: Nhà nước đầu tư hạ tầng thiết yếu và kết nối, còn nhà đầu tư tư nhân chịu trách nhiệm về thiết bị và công nghệ thông minh. Mục tiêu cốt lõi là giảm thiểu sự can thiệp của con người, tăng cường giám sát bằng máy móc để tăng tính minh bạch, qua đó giảm thiểu thời gian thông quan, nâng cao hiệu quả chuỗi cung ứng và giảm chi phí logistics".

Về lộ trình, Đề án chia thành hai giai đoạn chính: giai đoạn 1 thí điểm, chỉ sắp xếp lại cửa khẩu hiện có, vận hành song song (lai ghép) luồng thông minh và luồng truyền thống tại cửa khẩu Bắc Luân I (thí điểm cho cư dân biên giới) và cửa khẩu Bắc Luân II (cho hàng hóa). Giai đoạn 2 sẽ vận hành chính thức, mở rộng cả II cửa khẩu Bắc Luân I và II. Toàn bộ cửa khẩu Bắc Luân I sẽ chuyển thành Cửa khẩu thông minh chuyên cho khách du lịch, và cửa khẩu Bắc Luân II sẽ được mở rộng thêm chuyên phục vụ hoạt động thông minh. Sau này, tỉnh sẽ hướng tới chuyển đổi toàn bộ hệ thống sang Cửa khẩu thông minh, đồng thời cân nhắc mở rộng đến Cửa khẩu Bắc Luân III.

Trưởng Ban Quản lý khu kinh tế tỉnh Quảng Ninh cho hay, tỉnh dự kiến thay thế cầu phao tại lối mở Km 3+4 bằng một công trình qua biên giới cố định, kiên cố chuyên biệt cho cư dân biên giới đi lại. Về chính sách cư dân, tỉnh đang đề xuất Trung ương điều chỉnh tăng giá trị hàng hóa miễn thuế mà cư dân được mang qua, nhằm đảm bảo tính đối đẳng và tăng lưu lượng hàng hóa thông quan cho khu kinh tế cửa khẩu.

Mới đây nhất, ngày 7/12/2025, khi trực tiếp đi kiểm tra tình hình triển khai Đề án tại Cửa khẩu quốc tế Móng Cái, Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ninh Bùi Văn Khắng đã có những chỉ đạo quyết liệt, yêu cầu Ban Quản lý Khu kinh tế tỉnh và các sở, ngành liên quan khẩn trương rà soát lần cuối các kiến nghị liên quan đến cơ chế, chính sách đặc thù cần sự chấp thuận của cấp Trung ương để sớm trình Thủ tướng Chính phủ.

Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ninh đặc biệt nhấn mạnh việc xây dựng cửa khẩu thông minh phải đặt trong mối quan hệ đồng bộ tuyệt đối với phía Đông Hưng (Trung Quốc). Các cơ quan chuyên môn phải liên tục trao đổi, thống nhất các tiêu chuẩn kỹ thuật và quy trình xuất nhập khẩu thông minh để đảm bảo mô hình "một cửa, một lần dừng" vận hành hiệu quả. Đồng thời, tỉnh cần chuẩn bị sẵn sàng nguồn vốn đầu tư và lập kế hoạch đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao để vận hành hệ thống thông minh theo đúng lộ trình đã đề ra.

Sự chỉ đạo sát sao này nhằm tháo gỡ thách thức lớn nhất hiện nay là tính đồng bộ và cơ chế phối hợp xuyên biên giới về tiêu chuẩn công nghệ và quy trình chia sẻ dữ liệu. Qua đó, Quảng Ninh quyết tâm đưa Đề án Cửa khẩu thông minh Móng Cái trở thành hiện thực, tạo cú hích lớn cho thương mại biên giới Việt - Trung, khẳng định vai trò là cửa ngõ chiến lược kết nối các nền kinh tế khu vực.