Dự án điện mặt trời tại huyện Thuận Nam (Ninh Thuận). Ảnh: Công Thử/TTXVN
Tuy nhiên, "sân chơi" này không dành cho tất cả, mà đang tập trung vào nhóm doanh nghiệp hàng đầu với tiềm lực tài chính, kỹ thuật và kinh nghiệm vượt trội.
Theo phân tích của chuyên gia Hội đồng Khoa học Tạp chí Năng lượng Việt Nam, Việt Nam đang đặt mục tiêu phát triển thêm 150.000 MW năng lượng tái tạo đến năm 2035, tương đương với 1.500 dự án có quy mô trung bình 100 MW. Đây là mục tiêu đầy tham vọng, vượt khỏi khung chính sách hiện hành và đặt ra yêu cầu cải cách lớn về cơ chế, hạ tầng và nhân lực.
Việc triển khai 1.500 dự án năng lượng tái tạo đòi hỏi lượng vốn đầu tư khổng lồ – ước tính khoảng 27 tỷ USD/năm từ nay đến 2030. Để đáp ứng yêu cầu này, Việt Nam cần huy động mạnh mẽ nguồn lực từ cả khu vực công và tư; trong đó, vai trò dẫn dắt thuộc về các doanh nghiệp lớn với năng lực huy động vốn và triển khai vượt trội. Cơ chế đấu thầu minh bạch được thiết lập từ năm 2025 nhằm chọn lọc nhà đầu tư có năng lực thực sự về tài chính, kinh nghiệm và hiệu quả đầu tư, tạo ra cuộc cạnh tranh sàng lọc khốc liệt.
Chuyên viên phân tích Nguyễn Hà Đức Tùng từ Công ty cổ phần Chứng khoán MB (MBS) nhận định: Ngay trong nửa đầu năm 2025, với quan điểm quyết liệt tháo gỡ chính sách của Nhà nước, liên tục các văn bản quan trọng ngành điện được phê duyệt và ban hành, nổi bật như Quy hoạch điện VIII điều chỉnh và kế hoạch thực hiện Quy hoạch điện VIII điều chỉnh, Thông tư số 27/2024/TT-BCT về quy định đấu thầu, khung giá các loại hình nguồn điện. Điều này giúp tháo gỡ đáng kể các vướng mắc dự án cũng như cải thiện môi trường đầu tư cho các doanh nghiệp điện. Ông Tùng kỳ vọng năm 2025 sẽ là khởi đầu của một chu kỳ đầu tư mới sau vài năm chững lại.
Theo Thông tư số 27/2024/TT-BCT của Bộ Công Thương, tiêu chí lựa chọn nhà đầu tư bao gồm năng lực kinh nghiệm (5-10%), phương án kinh doanh (5-10%) và hiệu quả đầu tư phát triển ngành, địa phương (80-90%) – trong đó yếu tố giá chào thầu chiếm trọng số lớn nhất. Điều này đặt ra yêu cầu tối ưu hóa chi phí, sử dụng nguồn vốn rẻ và khả năng triển khai hiệu quả - những lợi thế thường thuộc về nhóm doanh nghiệp hàng đầu.
Khung giá mới ban hành cũng đã thay đổi đáng kể cục diện thị trường. Với điện mặt trời, mức giá trần được phân chia theo vùng, tính đến hệ thống pin tích trữ và không còn hấp dẫn như trước. Chi phí đầu tư điện mặt trời giảm 33% từ năm 2020 đến 2024, nhưng giá bán lại giảm tới 50%. Điều này khiến tỉ suất sinh lời giảm, và chỉ những doanh nghiệp sở hữu hạ tầng sẵn có, như hồ thủy điện, mới có lợi thế triển khai dự án, điển hình như Công ty Cổ phần Cơ Điện Lạnh (mã chứng khoán: REE), Tổng Công ty Tư vấn Xây dựng Điện 2 (mã chứng khoán: TV2), Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN).
Ngược lại, điện gió đang là lĩnh vực hấp dẫn hơn. Khung giá điện gió trên bờ cao hơn, xấp xỉ 14-23% so với khung giá chuyển tiếp và điện gió gần bờ tăng khoảng 9%. Nhiều địa phương như Trà Vinh, Quảng Trị đã tổ chức đấu thầu và thu hút sự quan tâm của nhiều nhà đầu tư. Các doanh nghiệp từng có kinh nghiệm triển khai điện gió, như: Công ty cổ phần Tập đoàn Hà Đô (mã chứng khoán: HDG), Công ty cổ phần Điện Gia Lai (mã chứng khoán: GEG), Công ty cổ phần Cơ Điện Lạnh (mã chứng khoán: REE), Công ty cổ phần Xây lắp điện 1 (mã chứng khoán: PC1), đang tích cực mở rộng quy mô.
Công ty cổ phần Xây lắp điện 1 (mã chứng khoán: PC1) nổi bật trong vai trò nhà thầu EPC (thiết kế, mua sắm và xây dựng) và xây lắp điện hàng đầu, không chỉ thực hiện các dự án trong nước mà còn ghi dấu ấn tại thị trường quốc tế với dự án điện gió 58MW tại Philippines. Doanh nghiệp này cũng đặt mục tiêu nâng tổng công suất năng lượng tái tạo lên 800MW đến năm 2030, đồng thời tiếp tục đầu tư hai thủy điện nhỏ là Bảo Lạc A (30MW) và Thượng Hà (13MW), dự kiến đưa vào hoạt động trong 2026-2027.
Ngoài mảng năng lượng, PC1 đang đẩy mạnh đầu tư bất động sản với các dự án đáng chú ý như: Tháp Vàng (mở bán từ 2025), PC1 Gia Lâm và khu công nghiệp Nomura 2. Các khoản đầu tư này được kỳ vọng sẽ đóng góp đáng kể vào tăng trưởng doanh thu trong giai đoạn 2026–2027.
Công ty cổ phần Tập đoàn Hà Đô (mã chứng khoán: HDG) đang triển khai các dự án điện gió Phước Hữu (50MW), Bình Gia (80MW), cùng hai thủy điện nhỏ Sơn Linh và Sơn Nham, đồng thời tiếp tục theo đuổi kế hoạch gấp đôi công suất năng lượng tái tạo vào năm 2030.
Lợi nhuận ròng giai đoạn 2025–2027 dự kiến tăng trưởng kép 50%, được hỗ trợ bởi bàn giao dự án bất động sản Charm Villa giai đoạn 3, quy mô doanh thu dự kiến đạt 3.000 - 3.500 tỷ đồng với biên lợi nhuận ròng khoảng 50%.
Công ty cổ phần Điện Gia Lai (mã chứng khoán: GEG) - doanh nghiệp năng lượng tái tạo quy mô lớn thứ hai trong nhóm niêm yết với công suất 672MW - đang có bước ngoặt quan trọng trong năm 2025. Dự án điện gió Tân Phú Đông 1 (100MW) đã đạt mức giá bán chính thức 1.813 đồng/kWh, giúp lợi nhuận sau thuế trừ cổ đông tối thiểu năm 2025 dự kiến tăng vọt ít nhất 4,5 lần so với năm trước, đạt 639 tỷ đồng.
Doanh nghiệp này cũng vừa trúng thầu dự án điện gió Tân Thành (100MW), tiếp tục triển khai điện mặt trời Đức Huệ 2 (48MW), điện gió VPL2 Bến Tre (30MW), đồng thời đang lên kế hoạch phát triển thêm khoảng 1GW công suất năng lượng tái tạo đến năm 2030. Với sự cải thiện dòng tiền và chi phí tài chính, GEG được kỳ vọng sẽ bứt phá trong giai đoạn tới.
Công ty cổ phần Cơ Điện Lạnh (mã chứng khoán: REE), doanh nghiệp có vị thế lớn trong ngành năng lượng tái tạo đang thực hiện đấu thầu 250MW tại Trà Vinh và Quảng Trị. Trong năm 2025, REE đặt mục tiêu tăng trưởng lợi nhuận 26% nhờ mở bán dự án nhà ở thấp tầng Thái Bình Light Square và khai trương tòa nhà văn phòng E.Town 6. Mảng điện – nước cũng sẽ phục hồi từ nền thấp năm trước. Danh mục năng lượng tái tạo của REE đang mở rộng với điện gió Duyên Hải (48MW), thủy điện Trà Khúc 2 (30MW), cùng nhiều dự án đang nghiên cứu triển khai sau khi khung giá mới và Quy hoạch điện VIII điều chỉnh được ban hành.
Trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng khốc liệt, cơ chế đấu thầu minh bạch và đòi hỏi khắt khe về hiệu quả đầu tư đã định hình lại "sân chơi" năng lượng tái tạo. Chỉ những doanh nghiệp hàng đầu, chứng minh được năng lực triển khai và tối ưu chi phí, mới có thể nắm bắt cơ hội, gia tăng thị phần, khẳng định vai trò trong bức tranh năng lượng bền vững của Việt Nam đến 2030 và xa hơn.