Sinh viên Trường Đại học Công nghệ (Đại học Quốc gia Hà Nội) thực hành tại phòng thí nghiệm. Ảnh: TTXVN phát
Hiểu rõ về đổi mới sáng tạo
Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng nhận định: Đổi mới sáng tạo là thúc đẩy đổi mới công nghệ của các doanh nghiệp để tăng năng suất lao động, chủ yếu là thông qua cơ chế vay ưu đãi, giảm thuế; thúc đẩy khởi nghiệp sáng tạo các mô hình kinh doanh mới, công nghệ mới thì chủ yếu thông qua quỹ đầu tư mạo hiểm và cơ chế sandbox (Regulatory Sandbox hay Statutory Sandbox - cho phép cán bộ, công chức dám nghĩ, dám làm, dám đột phá thí điểm các ý tưởng, các giải pháp và cách làm mới tách khỏi môi trường thể chế hiện tại).
“Khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số phải nhằm vào mục tiêu cuối cùng là tăng năng lực cạnh tranh quốc gia, đóng góp vào phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo quốc phòng an ninh, nâng cao chất lượng cuộc sống người dân. Phải đặt ra mục tiêu và đo lường, đánh giá được sự đóng góp của khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số vào tăng trưởng kinh tế. Tránh việc chỉ nhấn mạnh vào chi khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số mà không đặt mục tiêu hiệu quả”, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh.
Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cũng chỉ rõ, phân bổ nguồn lực khoa học, công nghệ cho các cơ sở nghiên cứu phải dựa trên hiệu quả. Một số quốc gia lượng hóa cụ thể, chuyển đổi số đóng góp 1% tăng trưởng GDP, đổi mới sáng tạo đóng góp 1% và khoa học, công nghệ đóng góp 1%, đầu tư 3% ngân sách nhà nước cho khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số thì phải tạo ra 3% tăng trưởng GDP.
Mặc dù nhận thức rõ tầm quan trọng của đổi mới sáng tạo, nhưng nhiều chuyên gia cũng nêu rõ, những năm qua, lĩnh vực này vẫn tồn tại mặt hạn chế như thiếu cơ chế, chính sách đặc thù để thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong một số lĩnh vực quan trọng, mới nổi trong kinh doanh, công nghệ,… Các cơ chế, chính sách chưa phù hợp để phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo.
Theo Tiến sĩ Võ Trí Thành, Viện trưởng Viện nghiên cứu chiến lược thương hiệu và cạnh tranh, chuyên gia kinh tế, những năm gần đây, đổi mới sáng tạo tại Việt Nam còn chậm do nhiều yếu tố khách quan. Muốn thay đổi cách thức phát triển, thay đổi mô hình tăng trưởng, Việt Nam cần dựa nhiều hơn vào đổi mới sáng tạo, tăng năng suất lao động.
“Đổi mới sáng tạo sẽ cần phải học. Học ở đây không chỉ là không chỉ là tiếp thu, làm chủ, sáng kiến, sáng tạo công nghệ theo các mức khác nhau, không chỉ là thay đổi quy trình quản trị, thay đổi mô hình kinh doanh, sản phẩm mà còn là học cách quản trị trong đổi mới sáng tạo, trong bối cảnh mới”, Tiến sĩ Võ Trí Thành chia sẻ.
Ông cũng cho rằng, trước kia trong hệ sinh thái đổi mới sáng tạo gồm nhà nước, viện, trường và doanh nghiệp, trong đó nhà nước là trung tâm của đổi mới sáng tạo. Giờ đây, doanh nghiệp phải là trung tâm của đổi mới sáng tạo quốc gia.
Hoàn thiện chính sách về đổi mới sáng tạo
Cục trưởng Đổi mới sáng tạo (Bộ Khoa học và Công nghệ) Nguyễn Mai Dương chia sẻ, trong cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, đổi mới sáng tạo không còn là một lựa chọn mà trở thành yếu tố sống còn để nâng cao lực cạnh tranh quốc gia.
Sau khi Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết 57 về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, Bộ Khoa học và Công nghệ đang gấp rút hoàn thiện Dự thảo sửa đổi Luật Khoa học Công nghệ và Đổi mới sáng tạo với có nhiều cơ chế, chính sách nhằm thúc đẩy mạnh mẽ đổi mới sáng tạo. Trong đó đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, đơn giản hóa thủ tục hành chính trong quản lý nhà nước về khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo; chuyển đổi số trong hoạt động nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ, lấy doanh nghiệp là trung tâm của hệ thống đổi mới sáng tạo quốc gia.
Cùng với đó là đơn giản hóa quy trình, thủ tục, đẩy mạnh chuyển đổi số trong hoạt động nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ và đổi mới sáng tạo, nhất là trong quản lý nhà nước, nâng cao tính minh bạch, đạo đức và liêm chính trong hoạt động khoa học công nghệ.
Ông Nguyễn Mai Dương đánh giá, chính sách đổi mới sáng tạo tại Việt Nam đang được hoàn thiện. Việt Nam đang từng bước khẳng định vị thế là điểm đến hấp dẫn của ngành công nghiệp bán dẫn và trí tuệ nhân tạo. Nhiều chương trình hỗ trợ nghiên cứu đào tạo nhân lực chất lượng cao trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo (AI), bán dẫn và các lĩnh vực khoa học công nghệ khác cũng sẽ được thực hiện, kết hợp kết nối với các tập đoàn công nghệ lớn trên thế giới để chuyển giao chính thức công nghệ, kinh nghiệm phát triển.
Với sự hội tụ của công nghệ AI và bán dẫn, Việt Nam đang đứng trước một chu kỳ cơ hội mới, nơi khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo không chỉ là động lực phát triển, là chìa khóa giúp đất nước bứt phá, phát triển mạnh mẽ trên bản đồ công nghệ toàn cầu.
Giám đốc Trung tâm Đổi mới sáng tạo quốc gia Vũ Quốc Huy, Trung tâm được Chính phủ giao nhiệm vụ xây dựng và triển khai “Chương trình phát triển nguồn nhân lực cho ngành bán dẫn đến năm 2030, tầm nhìn 2050” và điều phối Ban chỉ đạo quốc gia phát triển ngành bán dẫn để thúc đẩy công nghiệp bán dẫn. Trong lĩnh vực AI, Trung tâm cũng đã khởi động các sáng kiến quan trọng hợp tác với các nhà lãnh đạo toàn cầu như: Hợp tác với Google nhằm cung cấp hơn 30.000 học bổng AI cho sinh viên Việt Nam; hợp tác với Tập đoàn Meta, NVIDIA để phát triển một tập dữ liệu tiếng Việt nguồn mở...
Ông Vũ Quốc Huy khẳng định: “Việt Nam khuyến khích các đối tác, tập đoàn toàn cầu tiếp tục khám phá cơ hội đầu tư vào đổi mới sáng tạo tại Việt Nam, Chính phủ Việt Nam cam kết tạo điều kiện thuận lợi nhất cho nhà đầu tư, doanh nghiệp và nhà đầu tư vào lĩnh vực đổi mới sáng tạo”.