Scotland được ví là “cha của Australia”. Người Scotland từng hình thành nên nhà nước Ấn Độ hiện đại. Người Scotland là người châu Âu đầu tiên vượt biển tới Canada. Vai trò quan trọng là vậy nhưng tại sao mảnh đất này lại thuộc về Vương quốc Anh? Tất cả xuất phát từ một dự án đầu tư mạo hiểm mà sau này biến thành một thảm họa với Scotland.Pháo đài Darien ngày nay. |
Năm con tàu nhổ neo từ cảng Leith ngày 4/7/1698 dưới sự chỉ huy của thuyền trưởng Robert Pennecuik. Trong số 1.200 người tình nguyện đến Darien trong hành trình đầu tiên, chỉ có ông và Paterson biết đích đến.
Đoàn tàu đổ bộ xuống Darien ngày 2/11, mất 70 người trong suốt hành trình. Đầy tinh thần lạc quan, họ đặt tên bán đảo là New Caledonia và bắt đầu xây dựng khu định cư. Tuy nhiên, khu vực đầu tiên mà họ chọn lại là đầm lầy, không hợp để trồng trọt hay làm nhà ở.
Họ đã phát quang và dựng lều trên vùng đầm lầy này gần 2 tháng trời. Chẳng bao lâu, những người Scotland phát hiện ra họ không thể trồng khoai lang hay ngô. Người Ấn Độ cũng không quan tâm tới những thứ như gương lược mà họ mang tới để bán.
Mùa xuân năm 1699, mưa xối xả, bệnh tật hoành hành. Đến tháng 3 năm đó, hơn 200 người Scotland đã bỏ mạng, tỷ lệ tử vong tăng lên hơn 10 người mỗi ngày. Mọi chuyện tồi tệ hơn khi các tàu được cử đi mua hàng trở về mang theo tin tức nói rằng các tàu và thuộc địa của Anh của bị cấm làm ăn với người Scotland theo lệnh của Nhà vua. Một con tàu còn mất tích không dấu vết. Một tàu bị người Tây Ban Nha bắt và toàn bộ thủy thủ đoàn bị tống giam.
Cuộc sống ở Darien là một nỗi khổ ải. Roger Oswald, một thanh niên trẻ tham gia chuyến đi tới Darien với đầy hi vọng và lạc quan, đã kể lại quãng đời của mình ở Darien: Họ chỉ được ăn chưa đầy nửa cân bột mốc meo mỗi tuần. Khi đun bột lên cùng với ít nước lã, họ phải vớt những con giòi to tướng và sâu bọ nổi lên trên. Khẩu phần ít ỏi cho một tuần này có thể ăn hết trong một ngày. Cộng với việc phải lao động cực nhọc nên những người Scotland ở Darien trông như những bộ xương. Bản thân vợ của ông Paterson đã chết ở Darien, mang theo giấc mơ chấn hưng Scotland của ông.
Cơn ác mộng cuối cùng của người Scotland trên Darien là tin người Tây Ban Nha chuẩn bị tấn công khu vực này. Những người định cư nháo nhào chạy ra biển trong cơn kinh hãi, bỏ lại cả khu định cư. Trong số 3 con tàu tháo chạy khỏi Darien, chỉ có một tàu quay về Scotland với chưa đầy 300 con người trên đó.
Đoàn tàu thứ hai rời Scotland tháng 8/1699 mà không hay biết gì về số phận của đoàn tàu thứ nhất. Ba con tàu mang theo 1.302 người Scotland nữa, trong đó 160 người chết dọc đường. Khi phát hiện Darien bị bỏ không, họ bắt đầu xây dựng lại nó. Tuy nhiên, họ cũng không làm được gì hơn những người đi trước. Họ cũng hoàn toàn không được chuẩn bị cho sự khắc nghiệt của mảnh đất này. Hậu quả là bệnh dịch cùng với sự vô kỷ luật đã khiến nhóm người tan rã.
Hơn nữa, nguy cơ bị người Tây Ban Nha tấn công luôn rình rập trong khi họ lại không được các thuộc địa của Anh hỗ trợ do bị triều đình Anh cấm. Trước tình hình đó, thuyền trưởng Alexander Campbell đã thuyết phục mọi người tấn công phủ đầu lực lượng Tây Ban Nha đang ở khu vực Toubacanti trên đảo chính. Cuộc tấn công thành công nhưng chỉ khiến cho người Tây Ban Nha thêm cáu tiết, tập hợp lực lượng phản công. Một đội tàu lớn của Tây Ban Nha đã bao vây pháo đài St Andrew trên Darien và khiến người Scotland phải đầu hàng tháng 3/1700.
Những người còn sống sót được phép rời pháo đài lên các tàu còn lại về Scotland. Chỉ có vài trăm người còn sống sót về Scotland sau cả hai hành trình với 2.500 người.
Các tàu ở cảng Leith chuẩn bị cho cuộc hành trình. |
Dự án Darien là một thảm họa với Scotland. Sử gia Scotland Douglas Watt nhận định: Quá trình quản lý kế hoạch không sát với thực tế, dựa trên ảo tưởng rằng một Scotland nghèo khó có thể đương đầu với đế chế Tây Ban Nha để thành lập một thuộc địa ở Trung Mỹ rồi kiểm soát cả hai phía của eo đất Darien với chỉ vài con tàu.
Darien, được cho là sẽ khiến Scotland nổi lên thành một cường quốc, đã trở thành một trong những nền kinh tế thảm họa nhất trong lịch sử châu Âu. Eo đất Darien đã hóa thành một ký ức tồi tệ trong tâm trí người Scotland.
Sau kế hoạch mạo hiểm thất bại, kinh tế Scotland trở nên thảm hại. Công ty của ông Paterson đã mất hơn 232.000 bảng Anh - số tiền được đóng góp từ những khoản tiết kiệm cả đời của nhiều người dân trong nước. Giờ Scotland không thể tự đi tiếp một mình. Chỉ 7 năm sau thảm họa Darien, nước này buộc phải ký kết Đạo luật Liên hiệp với Anh năm 1707 để phục hồi lại nền kinh tế và để được dỡ bỏ các lệnh cấm vận xuất khẩu hàng hóa vào các thuộc địa của Anh.
Người ta cho rằng việc Scotland ký đạo luật trên với Anh cũng dính dáng đến lợi ích cá nhân. Nhiều ủy viên hội đồng Scotland đã đầu tư rất nhiều vào dự án Darien và họ cho rằng họ sẽ được bù đắp các khoản thua lỗ nếu Scotland liên hiệp với Anh.
Theo Điều 15 của đạo luật, Anh trợ cấp cho Scotland gần 400.000 bảng để bù lại việc Scotland phải chia sẻ nợ quốc gia trong tương lai với Anh. Thực chất, khoản tiền này được dùng để bù đắp cho các nhà đầu tư của công ty phụ trách dự án Darien vì 58,6% số tiền được chia cho các cổ đông và chủ nợ của công ty này.
Đạo luật Liên hiệp năm 1707 bị cả đất nước Scotland phản đối. Khi đạo luật được quốc hội Scotland thông qua, các đơn kháng nghị phản đối xuất hiện ở khắp nơi. Bạo lực phản đối đạo luật đã khiến quốc hội Scotland phải áp đặt thiết quân luật.
Nhiều người Scotland cho rằng cơ hội độc lập của họ đã bị người Anh cố ý phá hoại. Tâm lý oán giận này đóng vai trò không nhỏ trong các cuộc nổi dậy đòi độc lập của Scotland mà cuộc trưng cầu ý dân ngày 18/9 vừa qua là một trong số đó.
Thùy Dương