Chính quyền Crimea (Crưm) và Sevastopol đã thông qua quyết định trưng cầu ý dân để gia nhập LB Nga ngày 6/3. Cuộc trưng cầu ý dân về qui chế của Crimea, vốn sẽ định đoạt số phận của CH tự trị này, sẽ diễn ra vào ngày 16/3. Sau đây là vài nét về lịch sử và tầm quan trọng của thành phố cảng Sevastopol – nơi đặt căn cứ chính của Hạm đội Biển Đen – đối với Nga. Sevastopol ra đời như thế nào?8/4/1783, Nữ hoàng Nga Catherine II đã ra tuyên bố theo đó Crimea, Taman và Kuban trở thành các tỉnh của Nga. Sự kiện này diễn ra sau nhiều năm chiến tranh giữa Nga và Thổ Nhĩ Kỳ, trong 2 giai đoạn 1735-1739 và 1768-1774.
Theo sắc lệnh của Nữ hoàng Catherine II, khu trục hạm “Ostoroznui”, dưới sự chỉ huy của Hạm trưởng Ivan Bersenev tháng 4/1783 đã tới bán đảo Crimea để chọn địa điểm ở bờ biển Tây Nam nhằm xây một quân cảng chiến lược cần thiết. Xem xét vịnh nhỏ ở làng Akhtiar, nằm gần thành phố cổ hoang tàn Chersones-Tavricheskyi, Bersenyev khuyến cáo xây dựng ở đây căn cứ cho các tàu của Hạm đội Biển Đen trong tương lai. Chính tại địa điểm đó đã hình thành thành phố Sevastopol.
Các cuộc chiến ở Sevastopol?Sevastopol đóng vai trò chủ chốt trong Chiến tranh Crimea (1853-1856). Trong trận đánh Sinop tháng 11/1853, hạm đội Nga dưới quyền chỉ huy của Đô đốc Nakhimov đã tiêu diệt hải đoàn của Thổ Nhĩ Kỳ chỉ trong vài giờ. Hành động của Nakhimov trở thành cái cớ để Anh và Pháp tham chiến bên phía Đế quốc Ottoman, dẫn tới sự thảm bại của Nga.
Lực lượng hàng nghìn người của liên quân Anh, Pháp, Thổ Nhĩ Kỳ đã đưa quân và chiến hạm tới thành phố. Để chặn đường đi của hạm đội kẻ địch tại vịnh Sevastopol, người ta đã quyết định đánh chìm các tàu Nga. Sevastopol bị bao vây gần 1 năm. Giai đoạn này trong lịch sử thành phố được gọi là cuộc phòng thủ anh hùng Sevastopol. Những người bảo vệ thành phố đã không đầu hàng, dù đã rút về phía Bắc, để lại một thành phố hoang tàn.
Trong Chiến tranh Vệ quốc vĩ đại 1941-1945, Hạm đội Biển Đen đã bị phát-xít Đức tấn công khi đã chuẩn bị kỹ càng. Những điểm quan trọng trong các hoạt động quân sự của Hạm đội Biển Đen là bảo vệ Odessa, Sevastopol, chiến dịch đổ bộ vào Kerch-Feodosiya, bảo vệ Kavkaz, giải phóng Novorossiysk. Hạm đội Biển Đen đã tiến hành 24 chiến dịch đổ bộ, đánh chìm 835 tàu địch và làm hư hại 539 tàu khác.
Hạm đội Biển Đen sau khi Liên Xô tan rãLiên Xô tan rã là cú đòn mạnh giáng vào Hạm đội Biển Đen. Bán đảo Crimea, và cùng với nó là căn cứ quân sự Sevastopol được giao cho Ukraine. Tại Crimea đặt 70% toàn bộ cơ sở hạ tầng của Hạm đội Biển Đen Nga.
Tàu chiến Nga ở Hạm đội Biển Đen. Ảnh: AFP |
Hải quân Liên Xô từng chiếm thế thượng phong tại Biển Đen và cạnh tranh tại Địa Trung Hải với các lực lượng của NATO. Nay Hạm đội Biển Đen yếu thế hơn Hải quân Thổ Nhĩ Kỳ về số lượng tàu, nhưng vẫn vượt trội so với hạm đội các nước khác nằm ven Biển Đen cộng lại.
Hiện trong thành phần Hạm đội Biển Đen có 2.739 tàu, 43 trong số này là tàu chiến. Phần lớn các tàu có tuổi thọ từ 20-35 năm, vì thế hải quân miền Nam của Nga cần “thay máu”.
Nga cần Hạm đội Biển Đen làm gì?Các mục tiên chiến lược chính của Hạm đội Biển Đen:
- Kiểm soát Biển Đen và đảm bảo an ninh cho biên giới phía nam của Nga;
- Đảm bảo cho các lợi ích của Nga và đồng minh ở các biển miền nam. Ví dụ, bảo vệ lãnh hải của Abkhazia;
- Sevastopol có thể sử dụng làm căn cứ triển khai các tàu ở Địa Trung Hải và Ấn Độ Dương. Trong thời kỳ Xô viết, hàng năm có tới 100 tàu chiến đi qua eo Biển Đen để tiến ra các đại dương trên thế giới. Hạm đội Biển Đen có một mạng lưới các căn cứ, từ Ishmael tới Batumi.
Nga thuê của Ukraine căn cứ Sevastopol như thế nào?
Năm 1997, Nga và Ukraine hoàn tất thỏa thuận song phương, cho phép thuê căn cứ của Hạm đội Biển Đen trên lãnh thổ Ukraine tới 28/5/2017. Tiền thuê hàng năm Nga trả cho Ukraine là 97,75 triệu USD.
21/4/2010, các Tổng thống Nga Dmitry Medvedev và người đồng cấp Ukraine, Viktor Yanukovich ký thỏa thuận Kharkov ra hạn thời hạn thuê của Hạm đội Biển Đen Nga thêm 25 năm (sau năm 2017 ) với khả năng tiếp tục ra hạn thêm 5 năm nữa (2042-2047).
Đổi lại, Nga giảm giá bán khí đốt cho Ukraine, nhờ đó, Ukraine tiết kiệm tới 1 tỷ USD/quí.
Cần lưu ý rằng, tuy căn cứ chính của Hạm đội Biển Đen nằm ở Sevastopol, Nga vẫn có các con đường khác ra Biển Đen và các căn cứ quân sự trên lãnh thổ của mình, ví dụ tại Novorossiysk.
Duy Trinh