Khói bốc lên tại khu vực nhà máy dầu Bashnafta-UNPZ ở Ufa thuộc Liên bang Nga sau một cuộc tấn công bằng thiết bị bay không người lái của Ukraine vào ngày 11/10/2025. Ảnh: Cơ quan An ninh Ukraine (SBU)
Theo hãng tin Reuters, con số này cao hơn rất nhiều so với chỉ một vụ tấn công tương tự trong tháng 6 và hai vụ trong tháng 7.
Một nguồn tin cấp cao trong chính phủ Ukraine nói rằng mục tiêu chính của chiến dịch là tạo ra tình trạng thiếu các sản phẩm thiết yếu như xăng và dầu diesel trong nội địa Nga, khiến Nga gặp khó khăn hơn trên tiền tuyến.
Tác động của chiến dịch đã rõ rệt. 17% công suất lọc dầu của Nga (tương đương 1,2 triệu thùng/ngày) bị tê liệt giữa tháng 8, tăng lên 21% (1,4 triệu thùng/ngày) vào cuối tháng đó.
Giá xăng nội địa tại Nga tăng khoảng 10% và xuất hiện hàng dài phương tiện chờ tại trạm nhiên liệu. Các vụ tấn công cũng khiến lượng dầu thô xuất khẩu tăng, làm thay đổi cấu trúc thương mại năng lượng của Nga.
Đây không phải lần đầu tiên Ukraine sử dụng thiết bị bay không người lái tầm xa để tấn công các cơ sở năng lượng của Nga. Tuy nhiên, tần suất tấn công hiện nay là cao nhất kể từ khi Nga phát động chiến dịch quân sự đặc biệt hồi tháng 2/2022, khi tầm bay và tải trọng của thiết bị bay không người lái ngày càng được cải thiện.
Về phía Nga, trong hai tháng qua, nước này cũng liên tục tập kích vào các cơ sở điện và khí đốt của Ukraine, gây mất điện và thiếu nước trên diện rộng.
Giới chức Nga nói không thế lực bên ngoài nào có thể buộc họ thay đổi hướng đi trong cuộc xung đột và cho rằng các cuộc tấn công vào ngành dầu mỏ là hành động leo thang nguy hiểm.
Ngành năng lượng Nga chưa bị đe dọa nghiêm trọng, điều mà Ukraine cũng thừa nhận.
Ông Sergey Vakulenko, chuyên gia dầu khí tại Trung tâm Carnegie về Nga và Á - Âu, cho biết chỉ những cuộc tấn công lặp lại và thành công nhiều lần mới có thể khiến các nhà máy lọc dầu ngừng hoạt động.
Ông viết trong một báo cáo: “Các nhà máy lọc dầu của Nga đang đối mặt với nhiều vấn đề, nhưng tình hình còn lâu mới tới mức thảm họa. Diễn biến trong các tháng tới sẽ phụ thuộc vào việc Ukraine có thể duy trì nhịp độ tấn công, hoặc thậm chí tăng cường hay không”.
Ukraine tấn công các cơ sở dầu mỏ sâu trong lãnh thổ Nga như thế nào?
Sau khi Nga phát động chiến dịch quân sự đặc biệt, các đồng minh phương Tây đã cấm Ukraine sử dụng vũ khí do họ cung cấp để tấn công các mục tiêu sâu trong lãnh thổ Nga nhằm tránh leo thang xung đột, buộc Ukraine phải tự phát triển năng lực thiết bị bay không người lái.
Theo giới chức, cả hai bên trong cuộc chiến đã sản xuất khoảng 1,5 đến 2 triệu thiết bị bay không người lái quân sự các loại trong năm ngoái, cho thấy tốc độ mở rộng nhanh chóng của chiến tranh trên không. Tháng 11/2024, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky nói rằng Ukraine sẽ sản xuất ít nhất 30.000 thiết bị bay không người lái tầm xa trong năm 2025.
Hai mẫu thiết bị bay không người lái tầm xa của Ukraine là Liutyi và FP-1, được trang bị động cơ nhỏ và có thể bay hơn 1.000 km, là “xương sống” trong chiến dịch tấn công tài sản năng lượng Nga.
Một nguồn tin cho biết các chiến dịch thường bao gồm từ 20 đến 30 thiết bị bay không người lái mang chất nổ lao thẳng vào mục tiêu, đôi khi kèm theo một số thiết bị mồi nhử để làm tiêu hao hệ thống phòng không của Nga.
Đôi khi số lượng thiết bị bay không người lái còn lớn hơn. Trong một cuộc họp báo hồi đầu tháng 10, ông Zelensky nói rằng có tới 300 thiết bị bay không người lái được triển khai trong một chiến dịch.
Thách thức lớn nhất của Ukraine là quy mô. Dù đang không ngừng tăng sản xuất, nhưng nước này vẫn chưa đủ số lượng thiết bị bay không người lái để thường xuyên áp đảo hệ thống phòng không của Nga, trong khi Nga cũng đang cải thiện tỷ lệ đánh chặn, khiến số lượng thiết bị bay không người lái tới được mục tiêu giảm đi.
Hình ảnh vệ tinh cho thấy các tấm lưới và kết cấu chống thiết bị bay không người lái được dựng lên tại các khu vực trọng yếu của nhà máy lọc dầu Gazprom Neftekhim Salavat, cách biên giới Ukraine khoảng 1.400 km.
Ukraine sử dụng nhiều phương thức khác nhau để dẫn đường và xác định mục tiêu cho các thiết bị bay không người lái.
Một trong những phương thức chính là điều hướng trực quan, trong đó thiết bị bay không người lái sử dụng camera gắn trên thân để so khớp đặc điểm mặt đất với bản đồ đã được tải sẵn. Khác với điều hướng bằng GPS, phương thức này không thể bị can thiệp hoặc gây nhiễu bởi hệ thống tác chiến điện tử của Nga.
Một phương thức khác là sử dụng các ăng-ten định vị vệ tinh tiên tiến được thiết kế để loại bỏ tín hiệu bất thường có thể làm nhiễu hoặc gây sai lệch, trong khi thiết bị vẫn nhận được vị trí thực từ vệ tinh trong không gian.
Ukraine tấn công những gì?
Theo dữ liệu của OSC, hàng chục cuộc tấn công bằng thiết bị bay không người lái của Ukraine từ tháng 8 đến ngày 13/10 đã nhằm vào nhiều loại cơ sở khác nhau trong hệ thống dầu mỏ phức tạp của Nga, gồm các nhà máy lọc dầu phục vụ sản xuất xăng dầu trong nước, kho chứa dầu, trạm bơm duy trì dòng chảy trong đường ống và các cảng xuất khẩu.
Hơn một nửa số vụ tấn công (29 vụ) nhằm vào các nhà máy lọc dầu ở phần châu Âu của Nga, trải dài từ vùng Krasnodar bên Biển Đen đến các cơ sở gần Moskva và St Petersburg, cùng nhà máy lọc dầu Ukhta gần Vòng Bắc Cực. Nhà máy lọc dầu xa nhất bị tấn công (ở Tyumen) nằm sâu 1.992 km trong lãnh thổ Nga.
Ba nhà máy lọc dầu là Syzran, Saratov ở vùng Volga và Afipsky ở miền Nam đã bị tấn công ít nhất ba lần trong hai tháng qua.
Ukraine cũng đã tiến hành ít nhất 18 cuộc tấn công vào các trạm bơm. Từ ngày 13 đến 22/8, ba vụ tấn công của Ukraine nhằm vào các trạm Unecha và Nikolskoye ở miền Tây nước Nga, nằm trên tuyến đường ống Druzhba thời Liên Xô – tuyến xuất khẩu dầu chính của Nga sang Hungary và Slovakia.
Ngoài ra, theo OSC, có sáu vụ tấn công bằng thiết bị bay không người lái đường không và đường biển vào các cảng xuất khẩu của Nga ở Biển Đen và Biển Baltic.
Đón đọc phần 2: Tác động tới nền kinh tế Nga