Thử nghiệm chương trình giáo dục phổ thông mới: Cần nhiều thời gian thích ứng

Vẫn còn những bài học nặng về kiến thức

Ngay khi Chương trình giáo dục phổ thông mới được giới thiệu trên mạng lấy ý kiến dư luận, Ban soạn thảo đã đồng thời thử nghiệm chương trình này tại một số trường phổ thông thuộc 6 tỉnh, thành phố, gồm: Lào Cai, Hà Nội, Bình Định, Lâm Đồng, Bà Rịa - Vũng Tàu, Cần Thơ, đại diện cho 6 vùng kinh tế - xã hội lớn của cả nước.
Mỗi vùng chọn 1 tỉnh, mỗi tỉnh chọn 3 trường tiểu học, 3 trường trung học cơ sở (THCS) và 2 trường trung học phổ thông (THPT) đại diện cho các địa bàn phát triển khác nhau để thực nghiệm. 

Theo GS Nguyễn Minh Thuyết, Tổng chủ biên Chương trình Giáo dục phổ thông (CT GDPT) mới, sau thời gian triển khai thử nghiệm cho thấy, một số tiết học thành công, một số tiết học thất bại.
Các tiết học thành công do 3 yếu tố, trong đó đặc biệt do thầy cô nắm vững được nội dung vấn đề, bài soạn ấy vừa đủ thời lượng nên không quá tải. Cụ thể, hầu hết thầy và trò các trường đều tích cực hưởng ứng các bài thực nghiệm. Chương trình các môn học đã xác định đúng các phẩm chất và năng lực mà môn học hình thành, phát triển cho học sinh. Phần lớn các bài học thực nghiệm đã xác định đúng những yêu cầu cần đạt ở mỗi bài học, chú trọng tổ chức các hoạt động học tập, tương tác của học sinh.

Tuy nhiên, còn có mặt hạn chế, đó là một số yêu cầu cần đạt còn cao so với trình độ của học sinh, nội dung một số bài thực nghiệm tương đối khó, một số bài vẫn còn nặng về trang bị kiến thức, dung lượng của một số bài chưa phù hợp với thời lượng dạy học.

Việc bố trí nhiều đơn vị kiến thức trong một bài học không tạo điều kiện cho học sinh thực hiện các hoạt động khám phá, luyện tập và vận dụng kiến thức vào đời sống.

Đây là những hạn chế, bất cập cần được mỗi nhóm tác giả chương trình môn học nghiêm túc xem xét và kiên quyết khắc phục trong thời gian tới.

Giáo viên giữ "nếp" dạy cũ

Đánh giá tính khả thi của chương trình, phần lớn các tiết dạy thực nghiệm diễn ra sôi nổi, mới mẻ. Nhiều giáo viên đã vận dụng tốt phương pháp tổ chức hoạt động, trao quyền chủ động cho học sinh, tạo tâm thế hào hứng và các hoạt động học tập hiệu quả ở học sinh.
Nhiều giáo viên đã mạnh dạn thay đổi ví dụ được gợi ý trong tài liệu thực nghiệm cho phù hợp với điều kiện của địa phương.

Một số giáo viên còn linh hoạt thay đổi cách bố trí lớp học, không gian học, dùng hình thức trò chơi để học sinh học một cách thoải mái, hứng thú. Các hình thức thảo luận nhóm, thảo luận cặp đôi… được sử khá dụng hợp lý và hiệu quả.

Tuy nhiên, một số giáo viên vẫn chưa thay đổi được thói quen truyền thụ kiến thức đơn thuần nên chưa tạo ra được những giờ học hiệu quả, trong đó mỗi học sinh đều được hoạt động để tự mình tìm tòi kiến thức, rèn luyện kĩ năng và vận dụng những điều đã học để phát hiện, giải quyết các vấn đề trong cuộc sống phù hợp với lứa tuổi. Một số giáo viên thiên về áp dụng phương pháp phỏng vấn, chủ yếu là hỏi đáp giữa giáo viên với một vài học sinh.

Một số giáo viên tuy có tổ chức cho học sinh làm việc nhóm nhưng cách làm việc còn mang tính hình thức, chưa tạo điều kiện để mỗi học sinh trong nhóm hoạt động, tự tạo ra sản phẩm của mình, đóng góp vào kết quả làm việc chung.
Ban soạn thảo cho rằng, thực tế cho thấy giờ dạy chỉ thành công khi giáo viên nắm vững nội dung chương trình và vận dụng được phương pháp dạy học mới để tổ chức hoạt động học tập của học sinh.

Ví dụ, một chủ đề mới được coi là khô và khó trong chương trình Lịch sử lớp 10, khi dạy thử nghiệm ở Trường THPT số 2 thành phố Lào Cai được đánh giá là rất thành công. Đó là nhờ giáo viên nắm chắc nội dung bài học và có phương pháp tổ chức hoạt động tốt, khơi gợi được hứng thú ở học sinh, lôi cuốn các em tích cực tham gia hoạt động.

Ngay cả trường hợp giáo viên dạy lần đầu không thành công, nếu cán bộ chỉ đạo hoặc tổ chuyên môn phát hiện được vấn đề, kịp thời góp ý, hướng dẫn giáo viên thiết kế lại các hoạt động học tập, thì ở lượt dạy thứ 2, giờ dạy rất thành công. Đây là thực tế tại trườngTHCS Minh Hà, huyện Thạch Thất, Hà Nội.

Sẽ tiếp tục có chỉnh sửa chương trình cho phù hợp

Việc triển khai chương trình thực nghiệm được xem là góp phần đánh giá tác động và kiểm nghiệm mức độ phù hợp, tính khả thi của dự thảo các chương trình môn học trong CT GDPT mới đối với cơ sở GDPT.
Theo GS Nguyễn Minh Thuyết, việc thực nghiệm CT GDPT lần đầu tiên được thực hiện ở nước ta. Sau khi thực nghiệm, thành viên Ban soạn thảo đã chỉnh sửa chương trình cho hoàn chỉnh và nhẹ nhàng với học sinh.

“Kết quả thực nghiệm và khảo sát ý kiến giáo viên, cán bộ quản lý đem lại những bài học bổ ích đối với công tác hoàn thiện chương trình và tập huấn giáo viên, cán bộ quản lý về chương trình và về SGK sắp tới.

Ban Phát triển CT GDPT tổng thể, Ban Phát triển các chương trình môn học đã phân tích kết quả các giờ dạy thực nghiệm, tiếp thu ý kiến giáo viên, cán bộ quản lý ở cơ sở, kết hợp với góp ý của các sở GD-ĐT, các chuyên gia giáo dục, các tầng lớp nhân dân và Hội đồng Quốc gia Thẩm định CT GDPT tổng thể, chương trình môn học để hoàn thiện chương trình.

Từ kết quả thực nghiệm, Ban Phát triển CT GDPT tổng thể, Ban Phát triển các chương trình môn học kiến nghị Bộ chỉ đạo xây dựng kế hoạch, nội dung, phương pháp tập huấn giáo viên, cán bộ quản lý thật chu đáo, hiệu quả” - GS Thuyết cho biết.

Cũng theo GS Thuyết, sau thời gian dạy thực nghiệm cho thấy, cán bộ chỉ đạo, quản lý và giáo viên cần được tập huấn kỹ về chương trình giáo dục phổ thông mới và SGK mới.