Hệ thực vật của rừng tràm Trà Sư (An Giang) mang tính đặc trưng của vùng ngập lũ Đồng bằng sông Cửu Long. Ảnh: M.T/Báo Tin tức
Theo Chủ tịch Hiệp hội Du lịch Đồng bằng sông Cửu Long Trần Việt Phường, Đồng bằng sông Cửu Long gồm 13 tỉnh, thành là thành phố Cần Thơ, Long An, Đồng Tháp, An Giang, Tiền Giang, Bến Tre, Vĩnh Long, Trà Vinh, Hậu Giang, Kiên Giang, Sóc Trăng, Bạc Liêu và Cà Mau, có bờ biển dài 700 km, hệ thống kênh rạch dài hơn 28.000 km; 3 khu dự trữ sinh quyển, 5 vườn quốc gia, 3 khu bảo tồn tự nhiên, 3 khu bảo tồn loài, 7 khu bảo vệ sinh cảnh và 1 khu rừng nghiên cứu thực nghiệm khoa học. Đây là những tài nguyên du lịch sinh thái hết sức quý báu của vùng cũng như của cả nước.
Tiềm năng phát triển du lịch đặc thù
Không chỉ mang vẻ đẹp thiên nhiên, Đồng bằng sông Cửu Long còn là kho tàng văn hóa giàu bản sắc, nơi giao thoa của các nền văn hóa dân tộc của người Kinh - Hoa - Chăm - Khmer. Nhiều lễ hội như: Lễ hội Bà chúa Xứ (Núi Sam, An Giang), Lễ hội kỷ niệm ngày hy sinh Anh hùng Dân tộc Nguyễn Trung Trực (Kiên Giang), hội đua bò Bảy Núi (An Giang), Oóc-Om-Bóc (dân tộc Khmer), Lễ hội đua ghe ngo (Sóc Trăng, Bạc Liêu), Lễ hội Nghinh Ông, Lễ hội Trái cây, Lễ hội Quán âm Nam Hải (Bạc Liêu)…; Đờn ca tài tử đã được UNESCO ghi danh vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại; có nhiều bãi biển đẹp như Hà Tiên, Kiên Lương, Phú Quốc (Kiên Giang); ẩm thực dân dã mang đậm tính "khẩn hoang"…
Tất cả đều có thể khai thác, phát triển các loại hình du lịch như: du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng; du lịch biển - đảo; du lịch hội nghị - hội thảo (MICE); du lịch văn hóa, làng nghề truyền thống... Đặc thù địa thế trong vùng cũng là lợi thế trong việc kết nối tour, tuyến với Thành phố Hồ Chí Minh, các vùng, miền trong nước, hợp tác quốc tế với các nước tiểu vùng sông Mê Công.
Du khách đến hành hương, dâng lễ tại Miếu Bà Chúa Xứ núi Sam (An Giang). Ảnh: Công Mạo/TTXVN
Tại Diễn đàn "Phát triển du lịch Đồng bằng sông Cửu Long" được tổ chức vào cuối tháng 11 tại Cần Thơ, Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Lê Quang Tùng cho biết, trong quy hoạch đến năm 2013, Đồng bằng sông Cửu Long sẽ trở thành trung tâm dịch vụ, du lịch sinh thái cảnh quan đặc trưng vùng hạ lưu sông Mê Công mang tầm quốc gia và quốc tế. Mục tiêu được tạo lập trên cơ sở lập các quy hoạch phát triển du lịch địa phương, các khu du lịch trọng điểm, các dự án đầu tư phát triển du lịch trên địa bàn vùng.
Chủ tịch Hiệp hội Du lịch Đồng bằng sông Cửu Long Trần Việt Phường cho biết: Đồng bằng sông Cửu Long chia làm không gian du lịch phía Đông và phía Tây. Không gian du lịch phía Đông gồm 5 tỉnh: Long An, Tiền Giang, Bến Tre, Vĩnh Long và Trà Vinh với định hướng khai thác sản phẩm du lịch đặc trưng gồm nghiên cứu đời sống sông nước, miệt vườn, tham quan làng nghề, các di tích lịch sử cách mạng, lưu trú tại nhà dân. Trong đó, thành phố Mỹ Tho (Tiền Giang) là trung tâm của không gian du lịch phía Đông, đồng thời là trung tâm phụ trợ của vùng Đồng bằng sông Cửu Long.
Không gian du lịch phía Tây bao gồm 8 tỉnh, thành phố: Cần Thơ, An Giang, Kiên Giang, Đồng Tháp, Hậu Giang, Sóc Trăng, Bạc Liêu và Cà Mau. Trong đó, Cần Thơ và đảo Phú Quốc (Kiên Giang) được xác định là trung tâm du lịch, có nhiệm vụ điều phối khách cho toàn vùng. Định hướng chung cho không gian du lịch phía Tây là khai thác sản phẩm du lịch đặc trưng, gồm nghỉ dưỡng trải nghiệm, đời sống sông nước, chợ nổi, nghiên cứu tìm hiểu văn hóa di tích lịch sử, lễ hội.
Từ hai không gian du lịch phía Đông và phía Tây, Đồng bằng sông Cửu Long được chia thành 4 cụm du lịch. Cụm trung tâm gồm thành phố Cần Thơ, An Giang, Kiên Giang và Hậu Giang với sản phẩm nổi trội là du lịch tham quan vùng sông nước, du lịch lễ hội, du lịch với mục đích thương mại, nghỉ dưỡng biển cao cấp. Cụm bán đảo Cà Mau gồm các tỉnh Cà Mau, Bạc Liêu, Sóc Trăng với các sản phẩm du lịch là tham quan điểm cực Nam của Tổ quốc, du lịch sinh thái tại các khu rừng ngập mặn và du lịch văn hóa, lễ hội gắn với văn hóa dân tộc Khmer tại Sóc Trăng.
Cụm duyên hải phía Đông gồm các tỉnh Tiền Giang, Bến Tre, Vĩnh Long và Trà Vinh với các sản phẩm chủ đạo như du lịch sông nước, miệt vườn, nghỉ tại nhà dân, tham quan làng nghề, di tích lịch sử cách mạng. Cụm Đồng Tháp Mười gồm hai tỉnh Long An và Đồng Tháp với các sản phẩm du lịch đặc trưng là du lịch sinh thái tại các khu rừng đặc dụng ngập nước nội địa Đồng Tháp Mười.
Cũng theo ông Trần Việt Phường, sản phẩm du lịch đặc thù của Đồng bằng sông Cửu Long chính là "Thế giới sông nước Mê Công" gắn với giá trị cảnh quan sông nước, văn hóa bản địa, du lịch sinh thái, xây dựng không gian Bảo tàng lúa nước, Bảo tàng ẩm thực đặc sắc Nam Bộ, đờn ca tài tử, chợ nổi trên sông, vùng sinh cảnh ngập nước và biển đảo...
Đến nay, Đồng bằng sông Cửu Long đã tương đối thành công trong việc thu hút khách du lịch. Nếu như năm 2015, toàn vùng đón trên 1,8 triệu lượt khách quốc tế và trên 18 triệu lượt khách nội địa, tổng thu nhập từ khách du lịch của cả vùng đạt trên 8,6 nghìn tỷ đồng, thì đến năm 2019, lượng du khách đến Đồng bằng sông Cửu Long ước đạt 47 triệu lượt, khách lưu trú ước đạt 13,5 triệu lượt, tổng thu từ hoạt động du lịch ước chỉ đạt 30 nghìn tỷ đồng. Tiền Giang, Bến Tre, Cần Thơ là các địa phương thu hút được nhiều khách quốc tế nhất và An Giang là địa phương thu hút được nhiều khách nội địa nhất.
Nhiều thách thức đan xen
Các tiết mục biểu diễn tại Liên hoan Đờn ca tài tử - Dân ca Nam Bộ thành phố Cần Thơ năm 2019. Ảnh: Ánh Tuyết/TTXVN
Theo đánh giá của Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Lê Quang Tùng, với tiềm năng và lợi thế rất lớn, nhưng bao năm qua, du lịch Đồng bằng sông Cửu Long luôn bị đánh giá là tụt hậu, kém phát triển nhất trong 7 vùng du lịch của cả nước. Những hạn chế về cơ sở hạ tầng giao thông, hệ thống lưu trú, chất lượng nguồn nhân lực và tư duy, định hướng phát triển du lịch là những yếu tố "kéo lùi" sự phát triển du lịch vùng.
Tại Hội nghị giữa lãnh đạo Thành phố Hồ Chí Minh và lãnh đạo 13 tỉnh, thành phố khu vực Đồng bằng sông Cửu Long về liên kết hợp tác phát triển du lịch lần thứ II năm 2019, được tổ chức vào giữa tháng 12 vừa qua tại Bạc Liêu, Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh Bạc Liêu Dương Thành Trung đánh giá, du lịch toàn vùng Đồng bằng sông Cửu Long vẫn chưa thật sự phát triển, thiếu các trung tâm và điểm đến du lịch có tính đặc trưng cao, đẳng cấp chất lượng quốc tế; sản phẩm du lịch kém đa dạng và na ná giống nhau giữa các tỉnh; thiếu một chiến lược phân vùng và liên kết du lịch để tạo ra chuỗi toàn vùng.
Chủ tịch UBND Thành phố Hồ Chí Minh Nguyễn Thành Phong cũng cho rằng, việc liên kết, phát triển du lịch giữa các tỉnh chưa thật toàn diện nên chưa phát huy tiềm năng hợp tác giữa các bên, chưa khai thác triệt để tài nguyên du lịch của các địa phương. Nếu so sánh với các điểm du lịch ở các nước trong khu vực, các con số này vẫn tạo khoảng cách quá lớn cho toàn vùng. Đơn cử, Bangkok (Thái Lan) chỉ với 9 triệu dân, nhưng năm 2018 đã đón gần 22 triệu khách quốc tế hoặc như Singapore, dân số bằng 1/2 dân số Thành phố Hồ Chí Minh, nhưng năm 2018 đã đón 18,5 triệu du khách quốc tế và ngành du lịch đem đến cho quốc đảo này gần 20 tỷ USD mỗi năm, cao hơn 3 - 4 lần so với Thành phố Hồ Chí Minh và cao hơn 19 lần so với toàn vùng Đồng bằng sông Cửu Long.
Chủ tịch Hiệp hội Du lịch Đồng bằng sông Cửu Long Trần Việt Phường cũng nhận định, thành phố Cần Thơ là trung tâm của vùng Đồng bằng sông Cửu Long, tuy nhiên Cần Thơ cũng chưa thực sự phát huy được vai trò đầu tàu trong phát triển du lịch. Thay vì đảm nhiệm vai trò là đầu mối phân phối, trung chuyển khách và phát huy các thế mạnh của một trung tâm đô thị vùng, các sản phẩm du lịch hiện nay của Cần Thơ lại cũng cạnh tranh trực tiếp với các địa phương khác.
Ngoài ra, du lịch Đồng bằng sông Cửu Long còn thiếu các cơ chế, thể chế, chính sách thúc đẩy liên kết; công tác quảng bá xúc tiến du lịch còn nhiều hạn chế; nguồn lực du lịch chưa được đầu tư đúng mức; các địa phương làm du lịch còn mang nặng tính tự phát, thiếu chuyên nghiệp; nhiều điểm du lịch bị khai thác một cách bừa bãi, gây ô nhiễm môi trường; tình trạng chèo kéo, ép khách mua hàng, tăng giá hàng hóa, dịch vụ bất hợp lý…
Do vậy, chiến lược phát triển du lịch đối với vùng Đồng bằng sông Cửu Long cần phải có những định hướng mang tính đột phá gắn với việc liên kết phát triển du lịch các địa phương trong vùng, khai thác đặc thù về tài nguyên xây dựng thương hiệu du lịch vùng để phát triển bền vững du lịch.
Bài cuối: Liên kết phát triển bền vững