Nhìn từ góc độ kinh doanh
Công nhân vận chuyển, bốc xếp sản phẩm phân bón mới lên xe của khách hàng. Ảnh: Tạ Toàn/TTXVN
Hiện nay, năng lực sản xuất nhiều loại phân bón của các công ty trong nước đã dư thừa công suất đủ cung cấp cho nhu cầu trong nước và xuất khẩu, nhưng các nhà nhập khẩu vẫn nhập khẩu mặt hàng này vào Việt Nam. Đến cuối năm 2023 và 6 tháng đầu năm 2024, sản xuất phân bón thế giới đã dần phục hồi, sản lượng phân bón nhập khẩu tăng mạnh, cạnh tranh với sản phẩm phân bón trong nước. Nếu tiếp tục duy trì quy định phân bón không thuộc đối tượng chịu thuế giá trị gia tăng (GTGT) sẽ không thể kéo giá phân bón trong nước giảm, mà còn tạo tác dụng ngược.
Như vậy, phân bón sản xuất trong nước sẽ phải đối mặt với tình trạng cạnh tranh ngay trên sân nhà. Trường hợp khi các nhà sản xuất phân bón trong nước không tiếp tục duy trì, mở rộng sản xuất kinh doanh, sẽ phải phụ thuộc vào phân bón nhập khẩum ảnh hưởng đến môi trường và nông sản đầu ra của ngành nông nghiệp Việt Nam. Do đó, việc chuyển mặt hàng phân bón sang đối tượng chịu thuế để các doanh nghiệp sản xuất được kê khai, khấu trừ thuế GTGT đầu vào của hàng hóa, dịch vụ phù hợp với Chiến lược phát triển ngành công nghiệp hóa chất Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2040.
Về vấn đề này, ông Nguyễn Hoàng Trung, Phó Tổng giám đốc Công ty Cổ phần DAP (Tập đoàn Hóa chất Việt Nam) cho biết, thống kê số thuế GTGT đầu vào không được khấu trừ, tính vào chi phí giá thành sản xuất phân bón DAP Đình Vũ của công ty từ năm 2015 đến nay đã lên tới gần 1.000 tỷ đồng. Khi phân bón là đối tượng không chịu thuế GTGT, tỷ trọng giá vốn/doanh thu là 78%; khi phân bón là đối tượng chịu thuế GTGT, giá vốn được bóc tách phần thuế GTGT đầu vào), nên tỷ trọng giá vốn/doanh thu chỉ còn khoảng 71-73% (tùy từng loại phân bón). Như vậy, có thể thấy rằng sau khi được hoàn thuế GTGT 5%, doanh nghiệp không làm tăng giá trên thị trường và có dư địa để giảm giá.
Thực tế, với quy định như hiện nay, về bản chất chi phí thuế vẫn phải cộng vào giá bán để bán cho người tiêu dùng, vô hình chung người tiêu dùng vẫn đang chịu thuế này, nhưng đồng thời doanh nghiệp sản xuất phân bón trong nước cũng gặp nhiều khó khăn trong việc cạnh tranh với phân bón nhập khẩu, không tích tụ được nguồn vốn để tái đầu tư đổi mới công nghệ, nghiên cứu mang đến sản phẩm tốt nhất cho người tiêu dùng.
Ông Đỗ Văn Tuấn, Tổng Giám Đốc Công ty CP Phân bón Miền Nam.
Còn ông Đỗ Văn Tuấn, Tổng Giám Đốc Công ty CP Phân bón Miền Nam chia sẻ, từ năm 2015 khi Luật thuế 71/2014/QH13 có hiệu lực thi hành, chuyển phân bón từ mặt hàng chịu thuế suất 5% sang không chịu thuế GTGT đã gây ảnh hưởng lớn cho các doanh nghiệp sản xuất phân bón trong nước. Các doanh nghiệp sản xuất phân bón trong nước gặp khó khăn do không được khấu trừ, hoàn thuế GTGT đầu vào của hàng hóa, dịch vụ phục vụ cho hoạt động sản xuất phân bón, cũng như đầu tư mở rộng sản xuất, trang bị công nghệ, máy móc thiết bị mới; đối với khoản thuế GTGT đầu vào không được khấu trừ, doanh nghiệp sản xuất phân bón phải tính vào chi phí sản xuất, làm cho giá thành sản phẩm tăng, buộc các doanh nghiệp sản xuất phân bón phải tăng giá bán sản phẩm, tiêu thụ giảm dẫn đến giảm hiệu quả kinh doanh.
Do đó, các doanh nghiệp sản xuất trong nước hiện nay đều mong muốn mặt hàng phân bón được đưa trở lại diện chịu thuế GTGT. Khi áp thuế GTGT 5% đối với phân bón, doanh nghiệp sản xuất phân bón được khấu trừ thuế đầu vào, chi phí đầu tư giảm, dẫn đến giá thành sản xuất sẽ giảm. Điều này giúp giảm chi phí mua phân bón của nông dân, qua đó tăng thu nhập, giúp bà con có điều kiện tái đầu tư sản xuất, cải thiện năng suất và chất lượng nông sản. Ngoài ra, khi phân bón trong nước tự chủ được sản xuất và chính sách bình ổn giá của Nhà nước sẽ giúp nhà nông yên tâm canh tác, không lo sợ giá phân bón tăng bất thường khi phụ thuộc vào phân bón nhập khẩu.
Kỳ vọng
Đại diện các doanh nghiệp sản xuất phân bón trong nước kỳ vọng, nếu dự thảo Luật thuế GTGT được thông qua tại Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV và có hiệu lực trong năm 2025 sẽ tác động ngay đến thị trường phân bón, do các doanh nghiệp nhập khẩu phân bón sẽ tăng cường lượng nhập khẩu và tiêu thụ phân bón, nhằm tránh nộp thuế GTGT trong những tháng cuối năm 2024. Với lượng dự trữ phân bón vào cuối năm 2024 ở mức cao, khi phân bón chuyển sang đối tượng chịu thuế GTGT 5%, giá phân bón tại thị trường Việt Nam nhiều khả năng sẽ không tăng lên tương ứng 5%, có thể điều chỉnh giảm khi lượng tồn kho nhiều.
Bên cạnh đó, do các doanh nghiệp trong nước được giảm chi phí thuế GTGT đầu vào, giảm giá thành dẫn tới có thể giảm giá phân bón, nhằm cạnh tranh với phân bón nhập khẩu, bình ổn giá trong nước, tạo điều kiện thuận lợi cho nông dân yên tâm sản xuất. Việc điều chỉnh thuế suất thuế GTGT đối với phân bón sang chịu thuế GTGT 5% không những làm giá phân bón giảm, mà còn phát huy hàng loạt tác động tích cực.
Cụ thể, theo khảo sát của Tập đoàn Hóa chất Việt Nam, nông dân mua phân bón sản xuất trong nước với giá thấp hơn do các nhà sản xuất nội địa được hoàn thuế GTGT đầu vào và giá thành sản xuất giảm; phân bón nhập khẩu cũng phải chịu thuế GTGT 5%. Tuy nhiên, sản lượng phân bón nhập khẩu thấp hơn phân bón sản xuất trong nước, nên về tổng thể vẫn có lợi hơn cho người tiêu dùng.
Ông Nguyễn Quốc An, Phó Tổng giám đốc Công ty Cổ phần Supe phốt phát và Hóa chất Lâm Thao.
Ngoài ra, việc phân bón chịu thuế suất 5% còn tác động tích cực đối với ngân sách nhà nước. Cụ thể, nếu áp dụng thuế GTGT với phân bón, phân bón nhập khẩu cũng phải chịu thuế GTGT và ngân sách Nhà nước sẽ thu được toàn bộ khoản thu này. Khi áp dụng thuế GTGT làm cho hiệu quả của doanh nghiệp trong nước được nâng cao do tăng cơ hội cạnh tranh với hàng nhập khẩu, thúc đẩy sản xuất trong nước và sẽ đóng góp cho ngân sách Nhà nước từ khoản thu thuế thu nhập doanh nghiệp.
Trao đổi với phóng viên về vấn đề này, ông Nguyễn Quốc An, Phó Tổng giám đốc Công ty Cổ phần Supe phốt phát và Hóa chất Lâm Thao phân tích thêm, đề xuất chuyển mặt hàng phân bón từ đối tượng không chịu thuế VAT sang đối tượng chịu thuế VAT, với mức thuế suất 5% là cần thiết trong giai đoạn hiện nay, phù hợp với quản lý và điều tiết vĩ mô của Nhà nước về nền kinh tế. Đối với Công ty Supe khi được được khấu trừ phần thuế GTGT của nguyên vật liệu, chi phí đầu vào, được hoàn thuế GTGT do các nguyên liệu, chi phí đầu vào có thuế suất 10% chiếm tỷ trọng lớn, thuế GTGT đầu vào cao hơn thuế GTGT đầu ra.
“Khi đầu tư các dự án sản xuất phân bón; hầu hết máy móc thiết bị, nhất là máy móc thiết bị trong nước chưa sản xuất được, phải nhập khẩu của các nhà bản quyền, đều chịu thuế GTGT 10%, thuế nhập khẩu máy móc, thiết bị phục vụ cho sản xuất phân bón được khấu trừ hoặc hoàn lại trong quá trình sản xuất của doanh nghiệp. Với mặt bằng giá vật tư đầu vào ổn định khi mức thuế suất 5% nêu trên có hiệu lực (nếu có) toàn bộ VAT đầu vào được khấu trừ, tùy từng loại sản phẩm giá thành sản xuất sản phẩm phân bón của Công ty sẽ giảm từ 2-3,5%. Tùy theo điều kiện thực tế sản xuất kinh doanh, Công ty dự kiến sẽ giảm giá bán sản phẩm phân bón từ 2-2,5% để tăng sức cạnh tranh trên thị trường. Lúc này, nền sản xuất nông nghiệp trong nước có được sự chủ động, đây là điều sâu xa nhất để người nông dân được hưởng lợi lâu dài…”, ông Nguyễn Quốc An chia sẻ.