Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV: Không để biến động giá vàng gây bất ổn vĩ mô

Khơi thông nguồn lực đang bị đình trệ

Nhìn về việc thực hiện Nghị quyết số 170/2024/QH15 của Quốc hội về cơ chế, chính sách đặc thù để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc đối với các dự án, đất đai trong kết luận thanh tra, kiểm tra, bản án tại Thành phố Hồ Chí Minh, thành phố Đà Nẵng và tỉnh Khánh Hòa, đại biểu Nguyễn Thị Thủy (Thái Nguyên) cho biết, đến nay, sau 1 năm thực hiện đã chứng minh tính hiệu quả, tính phù hợp và tác dụng rất lớn của 5 chính sách đặc thù trong Nghị quyết. Đã có rất nhiều dự án quay trở lại hoạt động, được nhân dân và doanh nghiệp rất hoan nghênh. Để tiếp nối những kết quả này, tại Kỳ họp thứ 10, Chính phủ tiếp tục trình Quốc hội xem xét thông qua nghị quyết cho phép mở rộng phạm vi của Nghị quyết 170 đối với các dự án đang tồn đọng trên quy mô cả nước, nhằm tháo gỡ vướng mắc và khơi thông nguồn lực đang bị đình trệ, đưa vào sản xuất kinh doanh, phục hồi phát triển kinh tế của đất nước.

Đại biểu Thủy kiến nghị Quốc hội chấp thuận đề xuất của Chính phủ và thông qua Nghị quyết cho phép Chính phủ được áp dụng 5 chính sách đặc thù tại Nghị quyết 170 để tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc cho các dự án tồn đọng trên quy mô cả nước. Sau khi Quốc hội ban hành nghị quyết này, các địa phương tập trung chỉ đạo quyết liệt để tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc trong dự án tại địa phương mình. Nếu tiếp tục phát sinh những vấn đề vướng mắc pháp lý mới thì thuộc thẩm quyền của cấp nào, cấp đó tháo gỡ kịp thời.

Góp ý báo cáo của Chính phủ về kết quả thực hiện các Nghị quyết chất vấn và giám sát trong lĩnh vực ngân hàng, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (Hải Phòng) nhận định, trong bối cảnh kinh tế thế giới và trong nước rất nhiều biến động, ngành ngân hàng đã có nỗ lực lớn trong thực hiện các nghị quyết của Quốc hội về chất vấn và giám sát để điều hành chính sách tiền tệ, góp phần kiểm soát lạm phát, ổn định tỷ giá, giảm mặt bằng lãi suất và bảo đảm an toàn hệ thống.

Tuy nhiên, đại biểu chỉ ra rằng một số vấn đề còn hạn chế, chưa thật sự đáp ứng đầy đủ tinh thần các Nghị quyết của Quốc hội.

Một là, cơ chế "quota tín dụng" giảm nhưng chưa rõ lộ trình "bỏ hẳn". Nghị quyết 62/2022/QH15 đã yêu cầu rất rõ: nghiên cứu hạn chế và tiến tới xóa bỏ cơ chế điều hành phân bổ chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng cho từng tổ chức tín dụng. Báo cáo của Chính phủ cho thấy Ngân hàng Nhà nước đã điều chỉnh tiêu chí giao hạn mức minh bạch hơn, phân loại tổ chức tín dụng theo mức độ an toàn, một số tổ chức được chủ động hơn trong kiểm soát tăng trưởng tín dụng. 

Song thực tế cho thấy cơ chế "quota tín dụng" vẫn đang được duy trì, với việc giao và điều chỉnh chỉ tiêu cụ thể cho từng tổ chức tín dụng. Báo cáo chưa thể hiện rõ lộ trình xóa bỏ hẳn cơ chế này, chưa lý giải đầy đủ vì sao sau nhiều năm, yêu cầu "tiến tới bỏ quota" vẫn chưa có mốc thời gian và giải pháp cụ thể kèm theo.

Hai là, cơ cấu lại tổ chức tín dụng yếu kém, xử lý nợ xấu còn nặng về quy trình, nhẹ về kết quả. Đánh giá ngành ngân hàng đã xây dựng, trình và triển khai nhiều đề án cơ cấu lại, hoàn thiện khung pháp lý, luật hóa một số quy định cần thiết về nợ xấu, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga cũng đề nghị cụ thể hóa trong phụ lục về việc hiện nay còn bao nhiêu tổ chức tín dụng yếu kém chưa được xử lý dứt điểm; tỷ lệ nợ xấu gộp, nợ tiềm ẩn trở thành nợ xấu đang ở mức nào so với mục tiêu Quốc hội đề ra; tình trạng sở hữu chéo, thao túng ngân hàng đã được khắc phục thực chất đến đâu?.

"Những thông tin này trong báo cáo chưa được thể hiện rõ. Chúng ta thấy nhiều nỗ lực về quy trình, về khuôn khổ pháp lý, nhưng chưa đánh giá được mức độ “chuyển biến trên thực chất" của hệ thống tổ chức tín dụng”, bà Nga nêu quan điểm.

Giảm độc quyền, tăng minh bạch thị trường vàng

Đại biểu thành phố Hải Phòng cũng cho rằng, các chương trình tín dụng mục tiêu, nhất là nhà ở xã hội, gói 500.000 tỷ đồng tiến độ chưa tương xứng kỳ vọng. Quốc hội đã nhiều lần nhấn mạnh yêu cầu ngành ngân hàng phải hướng dòng vốn tín dụng vào sản xuất, kinh doanh, lĩnh vực ưu tiên, nhà ở xã hội, hạ tầng, chuyển đổi số, nhưng báo cáo cho thấy vẫn có những "điểm nghẽn". Chương trình tín dụng ưu đãi cho nhà ở xã hội, nhà ở công nhân, cải tạo chung cư cũ giải ngân còn chậm, trong khi nhu cầu của người dân là rất lớn. Nguyên nhân được nêu chủ yếu là do "thiếu dự án đủ điều kiện", "vướng thủ tục đầu tư, đất đai".

Gói tín dụng quy mô 500.000 tỷ đồng phục vụ hạ tầng, công nghệ số, kinh tế xanh được bố trí nguồn vốn nhưng chưa giải ngân được do thiếu danh mục dự án từ các bộ, ngành.

Theo đại biểu, người dân và doanh nghiệp nhìn vào kết quả cuối cùng: vốn có đến được các lĩnh vực ưu tiên, đến được với người cần hay không, chứ không chỉ nhìn vào việc ngành ngân hàng đã "sẵn sàng vốn". Vai trò điều phối của Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước trong thiết kế cơ chế, phối hợp liên ngành, đơn giản hóa quy trình và "mở đường" cho dòng vốn vào đúng chỗ cần được thể hiện rõ hơn trong thời gian tới.

Ghi nhận Ngân hàng Nhà nước đã có những động thái rất quyết liệt đối với thị trường vàng, song đại biểu này cũng cho biết có những giai đoạn chênh lệch giá vàng tăng rất mạnh trở lại, tiềm ẩn nguy cơ đầu cơ, thao túng thị trường. Báo cáo nêu khá chi tiết các giải pháp đã làm, nhưng chưa phân tích đầy đủ nguyên nhân gốc rễ, chưa thể hiện rõ lộ trình sau khi sửa Nghị định 24 sẽ tổ chức lại thị trường vàng như thế nào để giảm độc quyền, tăng cạnh tranh lành mạnh, phòng chống tình trạng "làm giá", không để biến động giá vàng gây bất ổn vĩ mô.

"Yêu cầu của Nghị quyết 173/2024/QH15 về việc "ổn định thị trường vàng, không để ảnh hưởng tới ổn định tiền tệ, an toàn hệ thống’ mới chỉ được đáp ứng một phần, độ bền vững chưa thực sự cao", đại biểu Nga nhận định.

Từ các phân tích này, bà đề xuất Ngân hàng Nhà nước cần xây dựng và báo cáo Quốc hội một lộ trình cụ thể để giảm dần và tiến tới bỏ hẳn cơ chế phân bổ chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng mang tính hành chính. Trong thời gian chưa bỏ được hoàn toàn, việc giao chỉ tiêu tín dụng cần được thực hiện ổn định, hạn chế điều chỉnh giữa năm, và mở rộng số lượng tổ chức tín dụng được tự chủ kiểm soát tăng trưởng tín dụng trong "khung an toàn" đã định.

Đối với các chương trình tín dụng dành cho nhà ở xã hội, nhà ở công nhân, cải tạo chung cư cũ, hạ tầng, công nghệ số, Ngân hàng Nhà nước cần chủ động hơn trong việc tham mưu cơ chế phối hợp liên ngành, đơn giản hóa quy trình xác định dự án đủ điều kiện vay. Rà soát lại thiết kế chương trình, nếu điều kiện quá chặt hoặc cơ chế không hấp dẫn, cần mạnh dạn đề xuất điều chỉnh để bảo đảm vốn đến được đúng đối tượng, đúng địa chỉ.

Sau khi sửa đổi Nghị định 24, Ngân hàng Nhà nước sớm ban hành các văn bản hướng dẫn chi tiết, công khai lộ trình tổ chức lại thị trường vàng, đảm bảo cạnh tranh lành mạnh, giảm độc quyền, tăng minh bạch; nghiên cứu, báo cáo Quốc hội về khả năng thiết lập sàn giao dịch vàng tập trung với cơ chế quản lý chặt chẽ, tiệm cận thông lệ quốc tế.

Đồng quan điểm, đại biểu Nguyễn Thị Thủy đề nghị Ngân hàng Nhà nước chủ động hơn trong việc tham mưu cơ chế phối hợp liên ngành, đơn giản hóa quy trình, xác định thủ tục, điều điều kiện vay và rà soát lại thiết kế chương trình tín dụng dành cho nhà ở xã hội, nhà ở công nhân, cải tạo chung cư cũ, hạ tầng công nghệ số. Nếu thấy điều kiện quá chặt hoặc cơ chế không hấp dẫn thì cần mạnh dạn đề xuất điều chỉnh để đảm bảo vốn đến đúng đối tượng và đúng địa chỉ. 

Ngân hàng Nhà nước sớm công khai lộ trình tổ chức lại thị trường vàng, đảm bảo cạnh tranh lành mạnh, giảm độc quyền, tăng minh bạch; nghiên cứu báo cáo Quốc hội về khả năng thiết lập sàn giao dịch vàng tập trung với cơ chế quản lý chặt chẽ tiệm cận thông lệ quốc tế.