Bảo quản, phát huy hiệu quả tài liệu lưu trữ mang tinh hoa, hồn cốt dân tộc

Theo Cục trưởng Đặng Thanh Tùng, Cục Văn thư và Lưu trữ nhà nước hiện có 4 Trung tâm Lưu trữ quốc gia, đang bảo quản hơn 30 km giá tài liệu được hình thành trong quá trình hoạt động của các cơ quan, tổ chức trung ương thuộc các chế độ khác nhau; của các cá nhân, gia đình, dòng họ tiêu biểu qua các thời kỳ lịch sử. Những tài liệu này phản ánh toàn bộ đời sống kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội Việt Nam từ đầu thế kỷ XIX đến nay. Những tài liệu còn lưu giữ lại được cho đến ngày nay là khối tài liệu quan trọng và có giá trị đặc biệt trong Phông Lưu trữ quốc gia Việt Nam.

Thời gian qua, Cục Văn thư và Lưu trữ nhà nước đã tích cực chỉ đạo các Trung tâm Lưu trữ quốc gia tạo điều kiện thuận lợi cho việc tiếp cận và khai thác hiệu quả tài liệu lưu trữ, nhằm đưa những giá trị lịch sử và văn hóa của tài liệu lưu trữ để phục vụ xã hội, đến với công chúng trong và ngoài nước. Trung bình hàng năm, mỗi Trung tâm Lưu trữ quốc gia phục vụ hơn 1.500 lượt độc giả với hơn 5.700 hồ sơ được đưa ra nghiên cứu. Thủ tục sử dụng tài liệu ngày càng được đơn giản hóa, việc tìm kiếm tài liệu cũng nhanh chóng hơn thông qua việc tra tìm tự động trên máy tính cùng với tinh thần trách nhiệm và thái độ tận tình của các viên chức Phòng đọc.

Các Trung tâm Lưu trữ quốc gia chú trọng công tác biên soạn, xuất bản các ấn phẩm lưu trữ để công bố, giới thiệu phát huy giá trị tài liệu, là nguồn sử liệu quan trọng, tin cậy phục vụ nghiên cứu lịch sử. Nhận thức được hiệu quả của việc giới thiệu tài liệu lưu trữ trên mạng xã hội, Cục Văn thư và Lưu trữ nhà nước đã chỉ đạo các Trung tâm Lưu trữ quốc gia nghiên cứu, khai thác các thế mạnh của mạng xã hội để thử nghiệm việc giới thiệu, quảng bá tài liệu lưu trữ. Từ giữa năm 2017 đến nay, các Trung tâm Lưu trữ quốc gia xây dựng hơn 100 video, clip và phim ngắn đăng tải trên các kênh Youtube, Facebook… để giới thiệu tài liệu lưu trữ, đã có gần 10 nghìn người đăng ký theo dõi.

Theo Phó Thủ tướng Trương Hòa Bình, khối lượng tài liệu mà Cục Văn thư và Lưu trữ nhà nước đang lưu giữ rất đồ sộ, nhiều tài liệu rất có giá trị về nội dung và ý nghĩa lịch sử, văn hóa. Những tài liệu này phản ánh đời sống kinh tế, chính trị, xã hội cũng như kiến thức, kinh nghiệm và bài học trong quá khứ từ đầu thế kỷ XIX đến nay. Nhiều tài liệu đã trở thành di sản quý báu như tài liệu Mộc bản triều Nguyễn, Châu bản triều Nguyễn được UNESCO công nhận là di sản tư liệu thế giới; tập Sắc lệnh của Chủ tịch Chính phủ Lâm thời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa giai đoạn năm 1945 – 1946, đã được Thủ tướng Chính phủ công nhận là bảo vật quốc gia...

Ghi nhận Cục Văn thư và Lưu trữ Nhà nước đã bảo quản an toàn khối tài liệu quý có giá trị của đất nước và bước đầu đã khai thác, phát huy khối tài liệu này, Phó Thủ tướng biểu dương những đóng góp của ngành Lưu trữ và toàn thể cán bộ trong ngành đã làm tốt công tác bảo tồn gìn giữ và phát huy giá trị tài liệu lưu trữ quốc gia. Tuy nhiên, Phó Thủ tướng cho rằng, việc công bố tài liệu lưu trữ chưa được quan tâm đúng mức và còn một số hạn chế, các hoạt động giới thiệu, triển lãm tài liệu lưu trữ còn lẻ tẻ theo các sự kiện xã hội, chưa chuyên nghiệp và khoa học, chưa khai thác có hiệu quả khối tài liệu lưu trữ phục vụ phát triển kinh tế, xã hội.

Giá trị của tài liệu lưu trữ quốc gia - khối di sản chứa đựng giá trị nhiều mặt, là kho tàng trí tuệ và kinh nghiệm mà ông cha ta qua các thời kỳ lịch sử đã trao truyền lại cho chúng ta ngày hôm nay, trong đó có những tư liệu rất quý giá, là bằng chứng xác thực khẳng định chủ quyền biên giới lãnh thổ, lãnh hải, biển đảo thiêng liêng của Tổ quốc, trong đó có Trường Sa và Hoàng Sa. Bộ Nội vụ, Cục Văn thư và Lưu trữ nhà nước thời gian tới cần tập trung phối hợp với chính quyền địa phương và các cơ quan chức năng làm tốt công tác bảo vệ an toàn các hồ sơ lưu trữ tài liệu Châu bản, Mộc bản quý giá đặc biệt này – Phó Thủ tướng nêu rõ.

Phó Thủ tướng đề nghị Bộ Nội vụ, Cục Văn thư và Lưu trữ nhà nước triển khai các giải pháp khoa học có hiệu quả để bảo quản, giữ gìn và phát huy những tài liệu lưu trữ, các Châu bản, Mộc bản có giá trị lịch sử, văn hóa đặc biệt, mang tinh hoa, hồn cốt của dân tộc, qua đó giáo dục ý thức truyền thống cho các tầng lớp nhân dân, nhất là thế hệ trẻ, góp phần vào việc phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng và bảo vệ đất nước, chủ quyền của quốc gia.

Lưu trữ tài liệu quốc gia là lưu giữ hồn cốt dân tộc, phải làm cho những tài liệu đó sống lên, không nghiên cứu, khai thác, truyền bá ra, không sử dụng cho mục đích phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, bảo vệ chủ quyền lãnh thổ quốc gia thì không có giá trị. Các bộ, ngành đều có trách nhiệm với công việc đặc biệt quan trọng này, Phó Thủ tướng nhấn mạnh.

Phó Thủ tướng Trương Hòa Bình cũng yêu cầu Cục Văn thư và Lưu trữ nhà nước sớm nghiên cứu giúp Bộ Nội vụ xây dựng kế hoạch công bố khai thác tài liệu lưu trữ một cách chuyên nghiệp, khoa học và có quy trình chặt chẽ, thường xuyên và có hệ thống. Đối với khối tài liệu chữ Hán, tài liệu Hiến pháp, Cục rà soát thống kê lại, có phương án tổ chức nghiên cứu biên dịch đầy đủ, thẩm định những tài liệu có thể công bố được thì công bố một cách chính thức. Bộ Nội vụ và Cục Văn thư và Lưu trữ nhà nước cần chủ động phối hợp với các bộ, ngành, địa phương tổ chức các hoạt động trưng bày, triển lãm, giới thiệu các tài liệu lưu trữ và các tài liệu đã được công nhận là di sản tư liệu thế giới.

Ghi nhận những đề xuất, kiến nghị của Cục Văn thư và Lưu trữ nhà nước, nhắc lại việc  ngay từ khi mới thành lập nước, Bác Hồ đã ký sắc lệnh thành lập Nha Lưu trữ công văn và Thư viện toàn quốc, Phó Thủ tướng cho rằng công tác văn thư, lưu trữ, thư viện rất quan trọng, là hoạt động văn hóa, lịch sử, hành chính, truyền lưu lại cho thế hệ mai sau những giá trị hiện tại. Từ đó, Phó Thủ tướng lưu ý, bộ máy hệ thống văn thư, lưu trữ phải tinh gọn nhưng hiệu lực, hiệu quả và hiện đại. Đây là đối tượng nghề nghiệp có độ độc hại cao, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội phối hợp với Bộ Nội vụ bảo đảm thực hiện đầy đủ chế độ đã được quy định để cán bộ làm lưu trữ yên tâm hành nghề. Bộ Nội vụ nghiên cứu cùng các cơ quan liên quan, có giải pháp phù hợp đối với việc đầu tư không gian trưng bày quốc gia, vừa trang trọng, vừa hiện đại, tổ chức tốt công tác bảo vệ, quảng bá…