Mỗi loại sự cố môi trường cơ bản đều có quy định, quy chế ứng phó, riêng sự cố chất thải chưa có quy chế, quy trình ứng phó trên thực tế. Ảnh: TTXVN
Theo Bộ Tài nguyên và Môi trường, mỗi loại sự cố môi trường cơ bản đều có quy định, quy chế ứng phó riêng như sự cố tràn dầu, sự cố cháy nổ, sự cố hóa chất độc, sự cố bức xạ… riêng sự cố chất thải chưa có quy chế, quy trình ứng phó trên thực tế. Thực tiễn ứng phó sự cố môi trường đã bộc lộ bất cập, khi các cơ quan có thẩm quyền, các cấp chính quyền địa phương rất lúng túng, khó khăn trong ứng phó sự cố chất thải. Luật Bảo vệ môi trường 2014 đã có quy định về ứng phó sự cố môi trường, Nghị định số 30/2017/NĐ-CP ngày 21/3/2017 quy định tổ chức, hoạt động ứng phó sự cố, thiên tai và tìm kiếm cứu nạn, trong đó có sự cố môi trường nhưng các quy định mới chỉ mang tính nguyên tắc, chưa có quy trình cụ thể, chưa rõ trách nhiệm và cơ chế phối hợp trong ứng phó từng loại sự cố môi trường, trong đó có sự cố chất thải; vẫn thiếu quy định cụ thể về quy trình, trách nhiệm không rõ ràng trong ứng phó sự cố cả ở cấp quốc gia và địa phương; năng lực ứng phó sự cố môi trường ở cấp địa phương còn bất cập, thiếu cơ chế cụ thể về huy động nguồn lực cho ứng phó sự cố môi trường.
Tháng 3/2020, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã hoàn thiện dự thảo và Thủ tướng Chính phủ đã ký ban hành Quy chế ứng phó sự cố chất thải. Đây là cơ sở pháp lý quan trọng để tháo gỡ những bất cập trong công tác quản lý và ứng phó sự cố chất thải.
Theo đó, Quy chế đã quy định trách nhiệm của Thủ tướng, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường, Chủ tịch Ủy ban nhân dân các cấp tương ứng với từng loại sự cố; quy định rõ người chỉ đạo ứng phó sự cố, người chỉ huy ứng phó sự cố, người phát ngôn về sự cố chất thải; đồng thời quy định rõ trách nhiệm chủ trì của Ủy ban Quốc gia ứng phó sự cố, thiên tai và Tìm kiếm cứu nạn; Ban chỉ huy ứng phó sự cố, thiên tai và Tìm kiếm cứu nạn, Ban chỉ huy Phòng, chống thiên tai và Tìm kiếm cứu nạn các cấp và cơ quan tài nguyên và môi trường các cấp theo phương châm “bốn tại chỗ” và “ba sẵn sàng” trong ứng phó sự cố chất thải.
Quy trình ứng phó sự cố theo các bước công việc, thời gian và trách nhiệm thực hiện của các tổ chức, cá nhân có liên quan theo 3 bước công việc gồm chuẩn bị ứng phó sự cố, tổ chức ứng phó sự cố và cải tạo, phục hồi môi trường sau sự cố. Việc cung cấp thông tin về sự cố chỉ được thực hiện thông qua người phát ngôn chính thức để bảo đảm tính thống nhất, chính xác và tránh việc thông tin sai sự thật, gây hoang mang trong xã hội và ảnh hưởng đến an ninh chính trị, trật tự và an toàn xã hội.
Quy chế quy định mang tính nguyên tắc để người có thẩm quyền có thể chủ động huy động khẩn cấp các nguồn lực tại chỗ để tổ chức ứng phó sự cố một cách kịp thời. Quy chế cũng quy định tổ chức, cá nhân gây ra sự cố có trách nhiệm bồi hoàn các chi phí liên quan đến ứng phó và cải tạo, phục hồi môi trường cho Nhà nước.