Vào những ngày diễn ra Lễ Khao lề thế lính Hoàng Sa tại huyện đảo Lý
Sơn, tỉnh Quảng Ngãi (khoảng tháng 3 âm lịch hàng năm), nhân dân huyện
đảo thường thả những chiếc thuyền câu được mô phỏng theo kiểu thuyền câu
của ngư dân huyện đảo cách đây hàng trăm năm. Bên trong thuyền có hình
nhân thủy binh hải đội Hoàng Sa kiêm quản Trường Sa với các vật dụng tùy
thân. Những chiếc thuyền đặc biệt này do nghệ nhân Võ Hiển Đạt đóng.
Giờ đây, khi tuổi cao sức yếu, cụ Đạt đã truyền lại công việc này cho
học trò của mình.
Vào những ngày
xuân, cụ Võ Hiển Đạt và anh Phạm Văn Bổn gặp nhau để bàn chuyện đóng
thuyền câu chuẩn bị cho lễ khao lề thế lính Hoàng Sa sắp tới. Bởi theo
kế hoạch của UBND tỉnh Quảng Ngãi, năm 2013 sẽ tổ chức lễ Khao lề thế
lính Hoàng Sa lớn nên sẽ cần nhiều thuyền câu. Sau gần 5 năm, cụ Đạt đã
truyền dạy được những kỹ thuật đóng thuyền câu cho người học trò Phạm
Văn Bổn. Giờ đây, cụ đã có thể yên tâm khi đã có người thay thế mình
đóng thuyền câu phục vụ lễ khao lề thế lính Hoàng Sa. Cụ Võ Hiển Đạt
chia sẻ: "Những năm trước chỉ có mình tôi có thể đóng thuyền câu phục vụ
lễ khao lề thế, nhưng mấy năm gần đây tôi đã nhận truyền đạt những kinh
nghiệm, kỹ thuật cho anh Bổn. Đến nay, Bổn đã có thể tự mình đóng
thuyền câu".
Trong lễ Khao lề thề
lính Hoàng Sa năm 2012, lần đầu tiên anh Phạm Văn Bổn đã đóng thành công
5 chiếc thuyền câu phục vụ lễ tế. Mỗi một hình nhân thế mạng, cánh
buồm, dây buồm rồi cả thân tàu, mũi tàu của thuyền câu đều là những công
đoạn hết sức phức tạp. Để tạo nên hình hài những chiếc thuyền câu này
đòi hỏi người làm phải chắt chiu bằng cả tấm lòng, bằng tình yêu biển
đảo. Anh Bổn tâm sự: "Tôi là người sinh ra và lớn lên trên huyện đảo
này, nên tôi muốn là người có thể lưu giữ lại những giá trị truyền thống
của cha ông. Mà muốn vậy chỉ có cách học hỏi từ những người đi trước.
Tôi đã chọn học cách đóng thuyền câu của cụ Đạt. Mặc dù, để làm được
những chiếc thuyền câu này phải mất rất nhiều thời gian lại không thu
lợi nhuận nhưng tôi vẫn muốn học".
Đến thời điểm này, anh Phạm Văn Bổn là nghệ nhân thứ 2 đóng được thuyền
câu trên đảo Lý Sơn sau nhiều năm học hỏi, nghiên cứu kỹ thuật đóng
thuyền câu. Anh đang tìm hiểu để hoàn thiện hơn những thuyền câu hiện
đại đã được phục dựng. Tâm niệm của anh Bổn cũng như cụ Võ Hiển Đạt là
làm sao có thể giữ lại mãi mãi cách đóng thuyền câu để các thế hệ sau có
thể hiểu và truyền nối lịch sử cha ông đã từng dong thuyền ra Hoàng Sa,
Trường Sa cắm mốc và bảo vệ chủ quyền của Tổ quốc. “Giờ mình còn trẻ,
nên phải học hỏi thêm nhiều kỹ thuật đóng thuyền câu hiện đại. Mình hiểu
rằng, dù học hỏi kỹ thuật mới nhưng không được bỏ qua những nét truyền
thống của cha ông trên đất đảo. Bởi đó là những nét đặc trưng, phải làm
sao để người xem chỉ cần nhìn là có thể biết đây là thuyền câu của lễ
Khao lề thế lính Hoàng Sa trên đảo Lý Sơn”- anh Bổn cho biết thêm.
Những chiếc thuyền câu của hùng binh Hoàng Sa dong thuyền ra vùng
lãnh hải biên cương xa xôi của Tổ quốc khẳng định chủ quyền hơn 300 năm
trước vẫn còn nguyên vẹn nơi đất đảo Lý Sơn. Thuyền câu giờ đây khác là
chỉ có thể chở những hình nhân thế mạng trong một buổi lễ về những hùng
binh Hoàng Sa đã xả thân vì Tổ quốc. Song, tình cảm, ý chí bảo vệ chủ
quyền biển đảo, hướng mãi về Trường Sa ruột thịt thì không hề mất đi
trong mỗi người dân Lý Sơn và những chiếc thuyền câu này vẫn tiếp tục
xuất hiện trong các lễ Khao lề thế lính Hoàng Sa, trong các gian trưng
bày về chủ quyền biển đảo Việt Nam như một minh chứng khẳng định chủ
quyền. Có những chiếc thuyền câu như vậy là nhờ những người đóng
thuyền câu như cụ Đạt, anh Bổn và các thế hệ con cháu Lý Sơn.
Đinh Thị Hương