Hà Nội tháo gỡ khó khăn khi chuyển đổi phương tiện-Bài 1

Đây là động thái nhằm hiện thực hóa mục tiêu phát triển giao thông xanh, giảm phát thải, hướng tới đô thị có không khí sạch, giao thông bền vững. Tuy nhiên, chủ trương đúng đắn này đang đứng trước nhiều khó khăn, thách thức lớn về hạ tầng, sinh kế người dân, công bằng xã hội và năng lực thích ứng của các ngành, nghề, trong đó có du lịch - lĩnh vực vốn phụ thuộc không nhỏ vào tính kết nối linh hoạt của giao thông nội đô. Phóng viên TTXVN thực hiện chùm 2 bài "Hà Nội tháo gỡ khó khăn khi chuyển đổi phương tiện" nhằm phân tích các thách thức và gợi mở giải pháp thực tiễn.

Bài 1: Từ quyết tâm chính trị đến thách thức thực tế

Chỉ thị 20/CT-TTg ngày 12/7/2025 của Thủ tướng Chính phủ về một số nhiệm vụ cấp bách, quyết liệt ngăn chặn, giải quyết tình trạng ô nhiễm môi trường nêu rõ: Tình trạng ô nhiễm môi trường ở một số nơi còn rất nghiêm trọng, nhất là ô nhiễm môi trường không khí tại các đô thị lớn, ô nhiễm môi trường nước tại các địa bàn tập trung đông dân cư, cơ sở sản xuất, kinh doanh, dịch vụ, làng nghề... Riêng Hà Nội, mức độ ô nhiễm môi trường không khí tại một số thời điểm trong năm thuộc nhóm cao trên thế giới. Các thông số môi trường nước các sông ở nội thành vượt giới hạn cho phép nhiều năm liên tục.

Từ đó, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu, thành phố Hà Nội thực hiện các giải pháp, biện pháp để các tổ chức, cá nhân chuyển đổi phương tiện, lộ trình từ 1/7/2026, xe máy dùng nhiên liệu hóa thạch không còn được phép lưu thông trong khu vực vành đai 1 của Hà Nội. Lộ trình này tiếp tục mở rộng, tiến tới hạn chế ô tô cá nhân chạy xăng từ năm 2028 trong vành đai 1 và 2; đến năm 2030, áp dụng trên toàn bộ phương tiện cá nhân chạy xăng, dầu trong phạm vi vành đai 3.

Những thách thức từ thực tế

Theo Phó Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội Nguyễn Mạnh Quyền, thành phố đang khẩn trương xây dựng chính sách hỗ trợ người dân chuyển đổi sang xe máy điện, dự kiến trình HĐND thành phố ban hành các Nghị quyết trong tháng 9/2025.

Phó Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội Nguyễn Mạnh Quyền cho biết, UBND thành phố đang kiến nghị Bộ Xây dựng sớm ban hành Thông tư quy định dấu hiệu nhận biết xe cơ giới sử dụng năng lượng sạch, năng lượng xanh, thân thiện môi trường theo Khoản 6 Điều 34 Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ năm 2024. Cùng với đó, thành phố chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành liên quan ban hành và áp dụng quy định về tiêu chuẩn, quy chuẩn khí thải phương tiện giao thông cơ giới đường bộ nhập khẩu, sản xuất, lắp ráp và đang lưu hành. Thành phố đẩy mạnh hoạt động chuyển đổi giao thông xanh, sử dụng điện, không phát thải; sử dụng nhiên liệu sạch, thân thiện môi trường; khuyến khích sử dụng phương tiện giao thông công cộng... Đồng thời, các doanh nghiệp vận tải công cộng bằng xe buýt đẩy mạnh đầu tư phương tiện xanh với mục tiêu đến năm 2030 hoàn thành 100% phương tiện chuyển đổi.

Tuy nhiên, giới chuyên gia cho rằng, mốc thời gian chỉ còn chưa đầy một năm là quá gấp gáp. Tiến sĩ Nguyễn Xuân Thủy (nguyên Giám đốc - Tổng Biên tập Nhà xuất bản Giao thông Vận tải), chuyên gia có hơn 40 năm nghiên cứu về giao thông đô thị nhận định, chủ trương là đúng song nếu cấm đột ngột mà chưa có phương án thay thế khả thi sẽ gây rối loạn giao thông, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sinh kế người dân. Thực tế, xe máy vẫn là phương tiện chính của hàng triệu người lao động tại Hà Nội, từ sinh viên, người lao động tự do đến tài xế công nghệ.

“Cấm xe máy xăng mà chưa có hạ tầng sạc điện, chưa có cơ chế hỗ trợ rõ ràng, khích lệ người dân thì chẳng khác nào tước đi công cụ mưu sinh của hàng vạn người nghèo”, Tiến sĩ Nguyễn Xuân Thủy nêu ý kiến.

Dù các hãng xe điện đã mở rộng thị phần nhưng mức giá 15 - 20 triệu đồng/xe vẫn là rào cản với người thu nhập thấp. Trong khi đó, hạ tầng sạc điện, từ trạm công cộng đến điểm sạc dân sinh tại chung cư, nhà trọ gần như chưa được đầu tư.

“Nhiều nhà trọ không cho sạc xe điện, buộc người thuê nhà phải chuyển chỗ ở. Các khu chung cư cũng chưa có điểm sạc gây khó khăn cho người sử dụng xe điện - đó là chi phí ẩn, hệ lụy lớn mà chính sách cần tính đến”, một tài xế grab cho biết.

Đồng tình với điều này, anh Nguyễn Hồng Vân, nhân viên Viettel Post chia sẻ, chuyển sang xe điện đột ngột rất bất tiện, nếu thực hiện dần từng bước người dân còn xoay xở được. Như bên Vietnam Post, công ty đầu tư xe điện cho nhân viên đi giao hàng.

Anh cũng mong đơn vị mình có hỗ trợ tương tự để công việc thuận lợi hơn. Tuy nhiên, điều khiến anh lo nhất là vấn đề sạc pin. Nếu không có nhiều trạm sạc rất khó xử lý khi xe gần hết pin. Xe xăng chỉ cần vài phút là đổ đầy bình đi cả ngày còn xe điện phải sạc rất lâu, ảnh hưởng trực tiếp đến thời gian và hiệu quả giao hàng.

Cũng có ý kiến cho rằng ô tô xả thải nhiều hơn, gây ùn tắc lớn hơn, chiếm nhiều diện tích hơn, vậy tại sao lại cấm xe máy trước. Đây là vấn đề xã hội cần được giải thích, truyền thông và giải quyết thấu đáo để người dân hiểu rõ và đồng tình triển khai.

Theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Doãn Minh Tâm, nguyên Viện trưởng Viện Khoa học và Công nghệ Giao thông Vận tải, để lệnh cấm có hiệu quả, cần khảo sát đầy đủ về số lượng xe máy, thu nhập và mục đích sử dụng của người dân. Nếu không có dữ liệu chính xác, khi triển khai sẽ dễ rơi vào bị động và lúng túng.

Giáo sư, Tiến sĩ Trần Thanh Hải, Hiệu trưởng Trường Đại học Mỏ - Địa chất cảnh báo, các phương tiện “xanh” sử dụng pin năng lượng hiện nay, đặc biệt là pin sử dụng hỗn hợp liti tiềm ẩn rủi ro cháy nổ và tạo ra núi rác thải nguy hại trong tương lai. Theo đó, chuyển đổi xanh cũng cần nhìn nhận đa chiều, hướng tới sự bền vững.

Để không ai bị bỏ lại phía sau

Việt Nam cam kết đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0 (Net Zero) vào năm 2050, một phần của chiến lược phát triển bền vững, kết hợp bảo vệ môi trường và thúc đẩy kinh tế. Để hiện thực hóa mục tiêu này, Việt Nam đang nỗ lực thực hiện nhiều giải pháp, trong đó có kiểm soát phát thải từ phương tiện giao thông.

Để chủ trương cấm xe máy xăng, giảm ô nhiễm môi trường tại Hà Nội đạt hiệu quả, các chuyên gia và người dân, đặc biệt là các nhóm yếu thế đề xuất thành phố cần triển khai đồng bộ các nhóm giải pháp. Cụ thể: Người dân và các chuyên gia đề nghị thành phố hỗ trợ tài chính thực chất với mức trợ giá mạnh hơn, hỗ trợ vay ưu đãi, miễn phí đăng ký xe, đặc biệt đối với người lao động thu nhập thấp.

Thành phố cần đầu tư hạ tầng sạc đồng bộ, ưu tiên bố trí trạm sạc nhanh tại khu dân cư, bến xe, khu công nghiệp và các điểm du lịch. Hà Nội cần triển khai chiến dịch truyền thông sâu rộng, giúp người dân hiểu rõ mục tiêu và lợi ích lâu dài của chuyển đổi xanh.

Ngoài ra một số ý kiến đề xuất, thành phố cần phân nhóm đối tượng chuyển đổi áp dụng linh hoạt như kéo dài thời gian chuyển đổi cho người nghèo, cho phép lưu thông xe máy xăng trong khung giờ thấp điểm hoặc ở những tuyến không có phương tiện thay thế... Thành phố tăng cường kết nối giao thông công cộng, mở rộng mạng lưới xe buýt điện, đường sắt đô thị, các tuyến buýt gom dân cư vào trung tâm một cách thuận tiện, dễ tiếp cận.

Hà Nội đang đứng trước bước ngoặt lớn trong lịch sử phát triển giao thông đô thị. Chủ trương đúng cần đi cùng giải pháp thực tế, lộ trình phù hợp và sự đồng thuận của người dân. Như cách doanh nghiệp du lịch chủ động chuyển mình thích ứng, thành phố cũng cần chủ động tháo gỡ rào cản để quá trình chuyển đổi xanh không trở thành "gánh nặng" mà là cơ hội chung cho một tương lai bền vững, công bằng và an toàn hơn đối với tất cả.

Bài 2: Doanh nghiệp chuyển mình thích ứng