Đột phá trong kỷ nguyên số

Lan toả chuyển đổi số

Anh Lại Văn Quân (phường Hoàng Mai, Hà Nội) đã quen sử dụng ứng dụng VNeID trong nhiều giao dịch dân sự như: Xuất trình bằng lái xe, khám chữa bệnh, làm thủ tục lên máy bay, kết nối sang nền tảng eTax lĩnh vực thuế, VssID bảo hiểm xã hội số… “Thay vì phải cầm nhiều giấy tờ như trước khi đi làm các thủ tục hành chính, việc sử dụng ứng dụng VneID giúp ích cho tôi khá nhiều trong các giao dịch, tiết kiệm thời gian, tiền bạc để làm nhiều việc khác…”, anh Quân chia sẻ.

Đó cũng là cảm nhận của nhiều người dân khi sử dụng ứng dụng định danh điện tử VNeID. Ứng dụng VNeID được Bộ Công an triển khai từ năm 2022, được bình chọn là dấu ấn nổi bật trong chuyển đổi số quốc gia. VNeID đã trở thành “chìa khóa số” giúp người dân thực hiện nhiều dịch vụ công trực tuyến như khai báo tạm trú, đăng ký xe, liên kết với ứng dụng thuế, bảo hiểm xã hội, thanh toán hóa đơn… Nhờ đó, chỉ số phát triển Chính phủ điện tử (CPĐT) năm 2024 đã tăng 15 bậc chỉ sau 2 năm, đứng vị trí 71 toàn cầu.

Cùng với chuyển động từ Chính phủ số, theo Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) Phạm Đức Long, hạ tầng viễn thông Việt Nam đã trở thành hạ tầng số thiết yếu, xương sống của nền kinh tế số, nền tảng cho quá trình xây dựng xã hội số và hiện đại hóa Chính phủ số.

Năm 2024, lần đầu tiên Việt Nam đấu giá thành công tần số 5G và bước đầu thương mại hoá từ năm 2025. Chỉ số hạ tầng viễn thông đứng thứ 67 trên 193 quốc gia, tăng 7 bậc so với năm 2022. Vùng phủ sóng di động 4G đạt 99,8% dân số, cao hơn mức trung bình của các quốc gia phát triển trên thế giới là 99,5%. Đến nay, các nhà mạng triển khai 12.263 trạm phát sóng 5G trên toàn quốc; tỷ lệ dân số được phủ sóng 5G đạt 26%. Việc này mở đường cho các ứng dụng Internet vạn vật (IoT), giao thông thông minh và nhà máy tự động hóa.

Bên cạnh đó, tốc độ Internet di động và cố định của Việt Nam cùng xếp hạng 19 thế giới và tăng lần lượt 41 và 40 bậc so với năm 2020. Tỷ lệ thuê bao băng rộng cáp quang trên 100 dân đạt 23,1%, vượt xa mức trung bình toàn cầu là 14%. Điện toán đám mây và điện toán biên cũng đang phát triển mạnh. Các doanh nghiệp công nghệ như VNPT, CMC, Viettel đưa vào hoạt động các trung tâm dữ liệu lớn nhất khu vực Đông Nam Á, cung cấp giải pháp lưu trữ và xử lý dữ liệu cho hàng chục nghìn doanh nghiệp và cơ quan Nhà nước.

Chú trọng đổi mới sáng tạo

Theo đánh giá của Bộ KH&CN, trong 5 năm 2021 - 2025, khoa học tự nhiên ghi dấu ấn bước tiến vượt bậc trong nghiên cứu cơ bản, mở ra các lĩnh vực đa ngành mới như vũ trụ, y sinh, nano, hạt nhân… đồng thời, giữ vững thế mạnh về toán học, vật lý, hóa học. Nhiều kết quả nghiên cứu đã được ứng dụng vào quản lý tài nguyên, môi trường, phòng chống thiên tai, nghiên cứu địa chất, khoáng sản, biển và hải đảo.

Khoa học kỹ thuật và công nghệ ứng dụng đã làm chủ nhiều công nghệ then chốt, đưa vào sản xuất, giúp nâng cao năng lực doanh nghiệp, tăng tỷ lệ nội địa hóa và giảm giá thành sản phẩm. Đáng chú ý, năm 2022, FPT Semiconductor (Công ty thành viên Tập đoàn FPT) đã ra mắt dòng chip vi mạch đầu tiên ứng dụng trong sản phẩm Internet vạn vật (IoT) cho lĩnh vực y tế. Từ đây, định hướng phát triển nền công nghiệp bán dẫn, với trọng tâm thiết và sản xuất chip định hình tại Việt Nam.

Các ngành khác cũng áp dụng tiến bộ khoa học công nghệ như ngành dệt may bắt đầu ứng dụng robot may tự động, phần mềm thiết kế 3D và hệ thống cắt vải CNC, giúp giảm lãng phí nguyên liệu và tăng khả năng đáp ứng đơn hàng nhỏ, thời gian gấp. Trong nông nghiệp, nhiều giống cây trồng mới, năng suất cao, kháng bệnh tốt ra đời, mang lại hiệu quả kinh tế vượt trội. Lĩnh vực y dược khẳng định năng lực làm chủ công nghệ sản xuất vaccine, ghép hầu hết các tạng phức tạp…

Thứ trưởng Phạm Đức Long đánh giá, dấu ấn từ hệ thống đổi mới sáng tạo quốc gia đã hình thành với doanh nghiệp làm trung tâm, phát triển mạnh doanh nghiệp khoa học công nghệ, công nghệ cao. Đồng thời, mở rộng thị trường và hợp tác quốc tế. Việt Nam hiện nằm trong nhóm 10 nước dẫn đầu về tăng năng suất lao động, số ứng dụng di động và tỷ lệ chi nghiên cứu phát triển của doanh nghiệp. Chỉ số đổi mới sáng tạo của Việt Nam hiện xếp hạng 44/133 nền kinh tế, tăng 4 bậc so với năm 2022; số công bố quốc tế tăng 22,4% so với 2020; hệ sinh thái khởi nghiệp đứng thứ 55 thế giới, tổng vốn gọi của doanh nghiệp khởi nghiệp đạt 3,45 tỷ USD trong 5 năm…

Đặc biệt, trong lĩnh vực năng lượng nguyên tử, an toàn bức xạ và hạt nhân, Quốc hội đã thông qua Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi), tạo hành lang pháp lý để triển khai nhanh nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận, lò hạt nhân module quy mô nhỏ, nhằm đảm bảo điện linh hoạt cho chuyển đổi số và chuyển đổi xanh. Việc mở rộng ứng dụng năng lượng nguyên tử trong các ngành, lĩnh vực đạt nhiều kết quả nổi bật như: Y tế (chẩn đoán, xạ trị, điều trị ung thư), nông nghiệp (giống đột biến năng suất cao, kháng bệnh), công nghiệp môi trường (kiểm soát chất lượng, đánh giá an toàn đập, tìm nguồn nước). Cả nước hiện có khoảng 7.000 cơ sở tiến hành công việc bức xạ; lò phản ứng Đà Lạt vận hành an toàn, sản xuất đồng vị phóng xạ quan trọng cho y tế và công nghiệp…

Thứ trưởng Phạm Đức Long khẳng định, từ khi có Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Bộ KH&CN đã tập trung tháo gỡ thể chế, trình Quốc hội thông qua 5 luật mới về khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và đang tiếp tục xây dựng thêm 4 luật nữa, nâng tổng số luật trong năm 2025 lên 9 luật. Nhiều cơ chế mới tạo đà phát triển khoa học công nghệ thời gian tới như cho phép tổ chức, cá nhân sở hữu và thương mại hóa kết quả nghiên cứu, hưởng tối thiểu 30% lợi nhuận, được miễn giảm thuế thu nhập cá nhân, định hướng chuyển từ sử dụng sang làm chủ công nghệ chiến lược…

Ngay trong năm 2025, từ danh sách 11 sản phẩm công nghệ chiến lược, Bộ KH&CN đề xuất danh sách 6 sản phẩm công nghệ chiến lược rút gọn gồm: Thiết bị mạng di động 5G chuẩn ORAN, mô hình ngôn ngữ lớn và trợ lý ảo tiếng Việt, robot di động tự hành, nền tảng blockchain truy xuất nguồn gốc, thiết bị bay không người lái (UAV) và AI camera xử lý tại biên. Từ đây, 3 sản phẩm chiến lược sẽ được lựa chọn để triển khai sớm, trở thành hình mẫu cho các dự án công nghệ chiến lược khác. Với việc thay đổi cách làm, Bộ KH&CN kỳ vọng sẽ có những sản phẩm công nghệ tạo bước đột phá phát triển kinh tế xã hội trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.