Bảo đảm quyền thụ hưởng của người dân tộc thiểu số theo khuyến nghị của Ủy ban Công ước CERD

Ngày 27/12/2023, Ủy ban Công ước đã công bố Bản Kết luận quan sát sau khi xem xét Báo cáo CERD lần thứ 5 của Việt Nam. Bản Kết luận quan sát 2023 gồm 4 phần chia thành 52 đoạn tăng 23 đoạn so với Kết luận quan sát năm 2012. 

Thực hiện nhiệm vụ được Thủ tướng Chính phủ giao, Ủy ban Dân tộc - cơ quan chủ trì phối hợp với các Bộ ngành liên quan xây dựng trình Thủ tướng Chính phủ kế hoạch tăng cường thực thi Công ước CERD và triển khai các khuyến nghị của Ủy ban Công ước CERD 2023, dự kiến sẽ ban hành vào cuối năm 2024. 

Mục đích của Kế hoạch là xác định rõ nội dung công việc, lộ trình thực hiện phù hợp trong việc tăng cường hiệu quả triển khai Công ước CERD và khuyến nghị của Ủy ban Công ước CERD 2023, từ đó tăng cường sự thụ hưởng các quyền về mọi mặt của người dân tộc thiểu số, phù hợp với Hiến pháp, pháp luật và điều kiện kinh tế - xã hội của Việt Nam nói chung và của vùng dân tộc thiểu số, miền núi nói riêng, bảo đảm thực hiện nghiêm túc, tích cực, có trách nhiệm nghĩa vụ là quốc gia thành viên Công ước CERD. 

Các nội dung chính của Kế hoạch hướng đến các nhóm nhiệm vụ nhằm tăng cường thực thi Công ước CERD và triển khai các khuyến nghị của Ủy ban Công ước CERD 2023 gồm 4 nhóm: Tiếp tục nội luật hóa và hoàn thiện khuôn khổ pháp luật thực thi Công ước CERD. Tiếp tục nâng cao hiệu quả thực thi các quy định pháp luật về quyền của người dân tộc thiểu số. Tiếp tục thúc đẩy các quyền của người dân tộc thiểu số thông qua các hoạt động tuyên truyền, phổ biến, giáo dục - đào tạo nâng cao nhận thức cộng đồng. Các hoạt động hợp tác quốc tế, nghiên cứu các điều ước quốc tế có liên quan và thực hiện nghĩa vụ báo cáo định kỳ theo quy định của Công ước CERD.

Cụ thể, đối với việc tiếp tục nội luật hóa và hoàn thiện khuôn khổ pháp luật thực thi Công ước CERD, nhiệm vụ triển khai nhóm khuyến nghị được dự kiến tập trung vào việc rà soát, đánh giá tính tương thích giữa quy định của Công ước CERD trong quá trình xây dựng văn bản quy phạm pháp luật; nghiên cứu, đề xuất hoàn thiện khuôn khổ pháp luật nhằm đảm bảo tính tương thích với các quy định của Công ước CERD, bao gồm các quy định về hạn chế quyền, chống phân biệt đối xử, chống phân biệt chủng tộc và các quy định khác. Đồng thời, xây dựng báo cáo đánh giá việc nội luật hóa các quy định của Công ước CERD vào pháp luật trong nước, xác định những quy định pháp luật chưa tương thích, chưa phù hợp với Công ước CERD; đề xuất, kiến nghị việc tiếp tục nội luật hóa và điều chỉnh khuôn khổ pháp luật nhằm thực hiện Công ước CERD.

Tiếp tục nâng cao hiệu quả thực thi các quy định pháp luật về quyền của người dân tộc thiểu số là nội dung được các bên đưa ra tại Bản Kết luận quan sát và trong 2 phiên đối thoại bảo vệ Báo cáo CERD 5. Nhiệm vụ dự kiến triển khai nhóm khuyến nghị này tập trung vào việc ban hành, triển khai thực hiện kế hoạch tăng cường thực thi Công ước CERD và triển khai thực hiện các khuyến nghị của Ủy ban Công ước CERD 2023; nâng cao hiệu quả tiếp nhận khiếu nại tố cáo theo hướng thuận tiện, an toàn và tăng tỷ lệ giải quyết khiếu nại, tố cáo liên quan đến các vi phạm về phân biệt chủng tộc; cập nhật hệ thống cơ sở dữ liệu thống kê; tiếp tục nâng cao hiệu quả thực hành các quyền của người dân tộc thiếu số trong hoạt động tố tụng. Tăng cường thực thi các chính sách bảo đảm quyền của người dân tộc thiểu số, đặc biệt là quyền tiếp cận giáo dục, phát triển kinh tế xã hội, tạo sinh kế bền vững, bảo tồn phát triển văn hóa dân tộc thiểu số; tăng cường hoạt động thanh, kiểm tra, giám sát, thống kê tình hình thực hành các quyền của người dân tộc thiểu số.

Liên quan đến việc tiếp tục thúc đẩy các quyền của người dân tộc thiểu số thông qua các hoạt động tuyên truyền, phổ biến, giáo dục - đào tạo nâng cao nhận thức cộng đồng, Ủy ban Dân tộc cho rằng trên thực tế, tuyên truyền là một trong những biện pháp hữu hiệu nhất để nâng cao nhận thức người dân về chống phân biệt đối xử, bình đẳng về quyền con người được sử dụng trong các hoạt động trợ giúp pháp lý, phổ biến giáo dục pháp luật, tuyên truyền chính sách, thông tin truyền thông. Tuyên truyền là hoạt động được nhiều bộ, ngành thực hiện thường xuyên tuy nhiên hiện nay chưa có nội dung tuyên truyền riêng về chống phân biệt chủng tộc, về bình đẳng quyền đặc biệt cho người dân tộc thiểu số, người dân sống ở vùng dân tộc thiểu số, miền núi. Nhiệm vụ dự kiến triển khai nhóm khuyến nghị này tập trung vào việc thực hiện tuyên truyền, phổ biến Công ước CERD, thành tựu pháp luật và kết quả bảo đảm quyền của người dân tộc thiểu số. Thực hiện chương trình đào tạo giáo viên - dạy học thúc đẩy giáo dục nhân quyền – chống phân biệt chủng tộc; phản ánh lịch sử, văn hóa, đóng góp của các nhóm dân tộc thiểu số vào việc xây dựng đất nước; đào tạo tập huấn cho các cán bộ thực thi pháp luật, cán bộ công tác ở vùng dân tộc thiểu số, miền núi về nhân quyền - chống phân biệt chủng tộc, Công ước CERD; tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật, phát huy vai trò người có uy tín trong đồng bào dân tộc thiểu số, trợ giúp pháp lý cho người dân dân tộc thiểu số, người dân sống ở vùng dân tộc thiểu số, miền núi.

Ủy ban Dân tộc xác định việc thực hiện nghĩa vụ báo cáo định kỳ theo quy định của Công ước CERD và khuyến nghị của Ủy ban Công ước CERD 2023 là nhiệm vụ chính trị quan trọng, là cơ hội để Việt Nam tuyên truyền về những thành tựu bảo vệ nhân quyền của ta nói chung, chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước ta đối với người dân tộc thiểu số, góp phần bác bỏ các luận điệu vu cáo, xuyên tạc của các thế lực thù địch, cũng như tăng cường sự hiểu biết lẫn nhau giữa Việt Nam và cộng đồng quốc tế. Nhiệm vụ dự kiến triển khai nhóm khuyến nghị này tập trung vào việc thực hiện nghĩa vụ báo cáo định kỳ theo quy định của Công ước CERD và khuyến nghị của Ủy ban Công ước CERD 2023; tăng cường hợp tác quốc tế để triển khai hiệu quả Công ước CERD; triển khai các hoạt động tuyên truyền đối ngoại về quyền con người nói chung và quyền của người dân tộc thiểu số nói riêng với các nước, các tổ chức quốc tế; tại các cơ chế, diễn đàn song phương, đa phương và quốc tế về quyền con người.

Trong thời gian kể từ sau khi bảo vệ Báo cáo CERD 5, Ủy ban Dân tộc đã phối hợp với các bộ, ngành liên quan triển khai thực hiện các nội dung công việc nhằm bảo đảm quyền cho người dân tộc thiểu số, người dân sống ở vùng dân tộc thiểu số, miền núi. Ủy ban cũng đã tích cực triển khai Chương trình mục tiêu Quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi; phối hợp với các bộ ngành, hướng dẫn các địa phương tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, khẩn trương triển khai Chương trình mục tiêu Quốc gia (tính đến tháng 7/2024, tỷ lệ giải ngân Chương trình mục tiêu Quốc gia đạt 44% kế hoạch năm 2024). 

Bên cạnh đó, chỉ đạo, hướng dẫn các địa phương tổ chức Đại hội đại biểu các dân tộc thiểu số cấp tỉnh và cấp huyện năm 2024 (tính đến 31/7/2024, có 247/363 huyện đã tổ chức Đại hội, với sự tham gia của 46.566 đại biểu chính thức và 15.744 đại biểu mời). Dự kiến từ nay đến cuối năm 2024, 49 tỉnh/thành phố sẽ tổ chức Đại hội cấp tỉnh). Triển khai điều tra tình hình phát triển kinh tế xã hội 53 dân tộc thiểu số lần thứ ba (chu kỳ 5 năm 2014-2019). Các Chương trình, chính sách dân tộc đã được khẩn trương triển khai và đạt kết quả tốt...