Ông Nguyễn Văn Léo (62 tuổi), ở ấp Thới Lợi 2, xã Thới Thuận, huyện Bình Đại, Bến Tre, đang sở hữu bộ sưu tập có một không hai: Những mô hình máy bay, tàu thủy của Mỹ đã từng tham chiến tại Việt Nam và mô hình những vật dụng trong lao động, sản xuất và sinh hoạt của người dân Nam bộ từ xưa tới nay do chính ông sáng tạo ra.
Ông Ba Léo sinh ra và lớn lên tại Thới Thuận, Bình Đại, một trong những điểm ác liệt nhất tỉnh Bến Tre trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ. Trong giai đoạn 1963 - 1968, cán bộ và nhân dân ta gọi nơi này là “vùng bóng ma”, bởi hàng chục km2 không có người ở, cũng không một nóc nhà, ánh đèn. Hầu hết các loại máy bay, tàu chiến tham chiến tại miền Nam đều từng oanh tạc Thới Thuận, kể cả máy bay B52. Từ nhỏ, Ba Léo đã theo cha đánh bắt cá khắp nơi, từ các sông, rạch trong tỉnh cho đến các vùng biển gần bờ. Lớn lên, ông tiếp tục gắn bó với nghề và rong ruổi khắp các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL), cũng như một số vùng biển. Chính những điều này đã giúp ông có đủ “vốn sống” cho những sáng tạo miệt mài, tạo nên nhiều tác phẩm độc đáo sau này.
|
Ông Ba Léo say sưa thuyết minh về những tác phẩm của mình. |
Kể về sự ra đời của bộ sưu tập, ông Ba Léo khiêm tốn cho đó chỉ là một sự tình cờ. Cách đây chừng 15 năm, ông và cô cháu gái 5 tuổi tình cờ xem cảnh chèo xuồng ba lá trên tivi, thì cháu bé hỏi xuồng ba lá là gì? Ông Ba Léo giải thích nhiều lần, nhưng cháu vẫn không hiểu, ông định dắt cháu đi xem nhưng rồi đổi ý, ông dùng gỗ mít sau nhà đẽo, gọt và làm nên một chiếc xuồng ba lá nhỏ giống như thật cho cháu gái xem. Chiếc “xuồng ba lá” này làm cho cháu gái ông hết sức thích thú, rồi từ đó, ông bắt tay miệt mài làm những loại tàu bè trên sông nước, rồi đến tàu chiến, máy bay, và tất cả những vật dụng gắn liền với đời sống của người dân miền sông nước Nam bộ.
Hiện ông Ba Léo đang có trong tay hơn 200 mô hình khác nhau được chia thành nhiều nhóm như: Bộ sưu tập máy bay, tàu chiến Mỹ với 50 mô hình; bộ sưu tập các phương tiện đường sông và đường biển với 44 mô hình; bộ sưu tập khai thác thủy sản trên sông và trên biển với 39 mô hình... Ngoài ra, còn có nhiều mô hình là “đặc sản” quê hương như nhà chữ đinh, hầm trốn pháo, các loại vũ khí thô sơ chống giặc của người dân Bến Tre, các vật dụng gắn liền với những trò chơi dân gian của trẻ con... Hai loại gỗ mà ông Ba Léo thường dùng là gỗ mít và gỗ dừa.
Trong số các mô hình này, ông Ba Léo ấn tượng nhất là “con tàu không số”. Để làm được con tàu này, ông nghiên cứu kỹ những hình ảnh trên sách, báo, Internet và được sự tư vấn của ông Trương Văn Ấn ở ấp 1, xã Thới Thuận, người từng trực tiếp đi trên những con tàu không số vận chuyển vũ khí từ Bắc vào Nam. Hay mô hình các loại phương tiện tối tân của Mỹ như máy bay B52, B57, hải thuyền, xe bọc thép... Để chế tác mô hình thu nhỏ các loại vũ khí này, ông Ba Léo làm tỉ mỉ, cẩn thận từng chi tiết nhỏ, ông kết hợp những hình ảnh đã từng chứng kiến trong quá khứ với việc tham quan nhiều bảo tàng khắp nơi để làm tư liệu.
Ông Ba Léo cho biết: Nhiều cơ sở sản xuất hàng thủ công mỹ nghệ tại Bến Tre, cũng như các tỉnh ĐBSCL đã đến mời ông về làm việc, nhưng ông không nhận lời. Nhiều tác phẩm được người xem trả giá hàng chục triệu đồng, nhưng ông cũng không bán. Hiện hầu hết các mô hình của ông đang được gửi bảo quản hoặc cho một số bảo tàng tại ĐBSCL mượn để trưng bày, nhiều nhất là Bảo tàng tỉnh Tiền Giang. Ông Ba Léo chia sẻ: Mong muốn lớn nhất của ông là lưu giữ lại những hình ảnh kỷ niệm gắn liền với đời sống, sinh hoạt của người dân miền sông nước, cũng như những hình ảnh về cuộc kháng chiến hào hùng của dân tộc và những đau thương mất mát lớn lao từ cuộc chiến đó.
Bài và ảnh: Hưng Thịnh