Trân trọng những giá trị văn hóa truyền thống của ông cha để lại, bà Roda Nai Linh (SN 1957, ngụ tại thôn M’ Lọn, thị trấn Thành Mỹ, huyện Đơn Dương, Lâm Đồng) đã gìn giữ ngôi nhà sàn độc đáo nhất vùng Đơn Dương, Lâm Đồng, cùng nhiều đồ vật có giá trị văn hóa các dân tộc Tây Nguyên.
Bà Roda Nai Linh tâm sự: Ngôi nhà được xây dựng trước khi chị được sinh ra cả chục năm, là nơi sinh hoạt của gia đình và dòng họ. Bố của Roda Nai Linh là một trí thức, chức sắc người K’Ho đã bỏ ra gần 3 tháng để xây dựng căn nhà sàn này. Điều đặc biệt, sau hơn 60 năm xây dựng ngôi nhà vẫn lưu giữ được kiến trúc và hình dáng nguyên vẹn, nét kiến trúc cơ bản của nhà sàn người bản địa: Hướng nhà Đông Nam, sàn nhà cách mặt đất 2 mét, bên trong nhà sàn được bố trí 2 phòng, một phòng khách chính giữa và 1 phòng nhỏ.
Ngôi nhà sàn rộng hơn 60 m2, bên trong trưng bày hàng chục cổ vật rất gần gũi với đời sống văn hóa, sản xuất, phong tục tập quán của đồng bào bản địa, như hơn 20 cái chóe cổ, chiêng, mâm gỗ, chén cổ, nơm tre, gùi, những tấm ùi, chăn đắp… trong đó có chiếc gùi có tuổi gần trăm năm của bà cố để lại, dùng để đi lễ hội; những chiếc chóe rượu cần có giá trị bằng cả mấy con trâu.
|
Những cổ vật quý được chủ nhân gìn giữ, trưng bày trong ngôi nhà sàn. |
Gõ vào chiếc trống làm bằng da nai, Roda Nai Linh thích thú nói: “Tất cả những đồ vật này đều có từ thời bà cố của tôi, người K’ Ho ở làng M’Lọn rất có ý thức lưu giữ những đồ vật cổ có giá trị văn hóa. Tôi mong muốn thế hệ sau luôn nhớ đến giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc mình”. Niềm vui của bà Roda Nai Linh như càng được nhân lên khi cô con gái Roda Nai Hạnh đã vừa bỏ ra hơn một trăm triệu đồng để tu bổ lại căn nhà sau.
Ngôi nhà sàn của Roda Nai Linh hiện thường xuyên mở cửa đón du khách đến tham quan và nghiên cứu và là nơi sum họp, diễn ra các nghi lễ của gia đình. Tuy nhiên, những ngôi nhà sàn như của chị Roda Nai Linh ở Lâm Đồng hiện không còn nhiều. Với nhiều người dân Đơn Dương, thậm chí những ngôi nhà sàn chỉ còn lại trong ký ức. Bởi theo phong tục, khi các con xây dựng gia đình, tất cả tài sản đều được chia. Những ngôi nhà sàn, vì thế mà bị chia nhỏ ra.
Bà con dân tộc K’Ho, người Chu Ru ở Đơn Dương - vùng Nam Tây Nguyên có bề dày văn hóa truyền thống rất phong phú với nhiều dụng cụ, nhạc cụ, trang phục… Tuy nhiên, cùng với sự phát triển kinh tế-xã hội, nhiều giá trị văn hóa truyền thống bị mai một, thậm chí… bị quên lãng. “20 năm trước khi cuộc sống khó khăn tôi phải bán đi một số cổ vật của cha ông để lo cho các con ăn học, bây giờ tiếc lắm”, bà Roda Nai Linh tâm sự. Như nhận ra điều đó, sau khi được tiếp nhận từ người cha và các chị gái, Roda Nai Linh cùng các con đã quyết tâm lưu giữ lại toàn bộ vật dụng và đưa ra trưng bày. Đã rất nhiều lần những “tay săn đồ cổ” đến muốn mua với giá cao nhưng chị không bán, dù cuộc sống còn khó khăn.
Trong nỗ lực giữ gìn, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, việc Roda Nai Linh giữ được ngôi nhà sàn xưa với những hiện vật của người K’Ho thật sự đáng quý.
Đặng Tuấn