Những hiện tượng tiêu cực trong văn hóa ứng xử ở Hà Nội đã ảnh hưởng không nhỏ đến hình ảnh của một Thủ đô thanh lịch, văn minh, làm lu mờ những giá trị văn hóa tốt đẹp mà các thế hệ trước dày công bồi đắp. Việc tìm lại nét văn hóa, thanh lịch của người Hà Nội cho xứng danh thơm văn hóa như cha ông ta để lại là điều cần thiết và phải làm ngay.
Xây dựng người Hà Nội văn minh, thanh lịch là một trong những mục tiêu của Chương trình 04 được Thành ủy Hà Nội tập trung chỉ đạo. |
Nói về sự phôi pha những nét thanh lịch, văn minh của người Hà Nội, không ít người cho rằng, do có quá nhiều người dân địa phương về đây sinh sống, lập nghiệp, nên những người dân nhập cư này đã làm cho Hà Nội mất dần đi những nét văn minh, thanh lịch. Tuy nhiên, nhà nghiên cứu văn hóa Giang Quân cho rằng mọi sự làm cho đô thị chưa đẹp là ở tất cả những người đang sống tại Thủ đô. Nếu ai cũng có ý thức phải góp phần làm cho trái tim của Tổ quốc đẹp hơn, sang hơn, xanh sạch hơn, thì nhất định Hà Nội sẽ có gương mặt mới rất đáng tự hào.
Một nhà nghiên cứu văn hóa khác cũng cho rằng, Thủ đô là nơi tích tụ anh tài bốn phương mà kết thành tinh hoa, chính sự dung nạp văn hóa của nhiều vùng đã xây dựng lên văn hóa Thủ đô. Không nên nghĩ những người gốc gác Thủ đô mới là thanh lịch, còn những người từ nơi khác tới không thanh lịch. “Minh chứng rõ ràng nhất từ TP Hồ Chí Minh và Đà Nẵng. Hai thành phố này cũng là đô thị có tỉ lệ dân nhập cư lớn, nhưng tại sao con người nơi đây lại sống văn minh, lịch thiệp và nhân ái hơn. Họ sẵn sàng chỉ đường, cho người lạ đi nhờ xe, cười tươi vui vẻ khi mời chào mà khách không mua gì...”, nhà nghiên cứu văn hóa này đưa ra dẫn chứng.
Nhận thấy ý thức được văn hóa ứng xử trong cộng đồng ở Hà Nội đang quá báo động, nên từ nhiều năm qua, TP Hà Nội đã tăng cường triển khai nhiều chương trình hành động nhằm gìn giữ và phát huy nét thanh lịch, văn minh trong văn hóa ứng xử của người Hà Nội. Trong đó, Chương trình 04/Ctr/TU của Thành ủy Hà Nội về “Phát triển văn hóa - xã hội, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực Thủ đô, xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh” giai đoạn 2011-2015 có ý nghĩa rất đặc biệt đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của Hà Nội, đặc biệt là mục tiêu xây dựng mỗi người Hà Nội là một công dân tiêu biểu, một người thanh lịch, văn minh trong cả cách sống và lối ứng xử ngoài xã hội.
Dù rất khó khăn, nhưng nhiều năm qua, cuộc vận động xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh luôn được các địa phương, đơn vị đẩy mạnh, lồng ghép với nội dung chương trình “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”, là một trong các tiêu chí bình chọn danh hiệu “Làng văn hóa”, “Gia đình văn hóa”, “Tổ dân số văn hóa”. Bên cạnh đó, việc tổ chức phát động các cuộc thi như “Giữ gìn ngõ phố xanh, sạch, đẹp”, hưởng ứng “Năm trật tự và văn minh đô thị”… Thành phố cũng đã cho biên soạn và đưa vào giảng dạy bộ tài liệu “Giáo dục nếp sống thanh lịch, văn minh” cho học sinh phổ thông Hà Nội. Chương trình đã thực hiện được 4 năm và đã có kết quả tốt. Thông qua việc giảng dạy nếp sống văn minh, thanh lịch, học sinh đã ý thức được trách nhiệm trong việc gìn giữ, phát huy những giá trị truyền thống văn hóa của người Hà Nội, có sự chuyển biến tích cực về nhận thức, lối sống, ứng xử, giao tiếp.
Với mong muốn người dân Hà Nội ứng xử nơi công cộng ngày càng văn minh, thanh lịch, Sở VHTTDL Hà Nội đã xây dựng xong Hệ thống Quy tắc ứng xử trong cơ quan, đơn vị, trường học, bệnh viện, doanh nghiệp, cộng đồng dân cư… Hệ thống quy tắc này đang chờ UBND thành phố phê duyệt, và sự ra đời của hệ thống quy tắc ứng xử này được kỳ vọng là cuốn cẩm nang hướng người dân Hà Nội ứng xử một cách văn minh hơn.
Hàng loạt chương trình hành động thiết thực của thành phố Hà Nội đều nhằm tìm lại nét thanh lịch của người Tràng An. Tuy nhiên, cùng với những chương trình này, tất cả những người đang sống, làm việc, học tập ở Hà Nội, cần nhận thức rõ trách nhiệm của mình, tự mình thay đổi nếp sống, lối sống để từng bước hình hình thành nét văn hóa ứng xử xứng tầm với Thủ đô nghìn năm tuổi.