Được mô tả như một "nô lệ thời hiện đại", nạn nhân của tội phạm này thường rơi vào các tình trạng bị bóc lột tình dục, lao động cưỡng bức, lừa đảo... Tội phạm mua bán người không chỉ hủy hoại cuộc sống của nạn nhân, còn tác động tiêu cực đến sự phát triển về kinh tế, văn hóa, trật tự, an toàn xã hội của mỗi quốc gia. Phòng, chống mua bán người, cũng như hỗ trợ nạn nhân bị mua bán trở về là một trong những nhiệm vụ trọng tâm được Việt Nam và các nước trên thế giới quan tâm, đẩy mạnh triển khai.
Cơ quan An ninh điều tra Công an tỉnh Bạc Liêu thi hành quyết định khởi tố, lệnh bắt tạm giam bị can trong đường dây mua bán người. Ảnh tư liệu: TTXVN phát
Xây dựng hệ thống pháp luật mạnh để bảo vệ những người dễ bị tổn thương
Chia sẻ về nỗ lực của Việt Nam trong phòng, chống mua bán người thời gian, Thượng tá Đinh Văn Trình, Phó Trưởng phòng 5, Cục Cảnh sát hình sự (Bộ Công an) cho biết: Cùng với việc ban hành Luật phòng, chống mua bán người và các luật có liên quan, Việt Nam cũng là một trong những quốc gia sớm ký kết, tham gia các công ước, nghị định thư của Liên hợp quốc; thỏa thuận, tuyên bố, bản ghi nhớ của ASEAN, các nước trong khu vực; hiệp định, thỏa thuận hợp tác với các nước có liên quan. Ngoài ra, Việt Nam có nhiều thay đổi quan trọng trong khung pháp lý; tăng cường hợp tác song phương, đa phương trong phòng, chống tội phạm mua bán người. Các bước tiến này không chỉ thể hiện cam kết của Việt Nam trong việc thực thi các điều ước quốc tế, còn phản ánh sự nhận thức sâu sắc về tầm quan trọng của việc xây dựng một hệ thống pháp luật mạnh mẽ để bảo vệ những người dễ bị tổn thương nhất.
Đặc biệt, Luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi bổ sung năm 2017) đã tăng cường quy định về tội mua bán người theo hướng phù hợp hơn với các điều ước quốc tế Việt Nam đã tham gia. Đây là những bước tiến quan trọng của Việt Nam trong việc thiết lập một khung pháp lý chuyên biệt nhằm phòng, chống tội phạm mua bán người. Các công cụ pháp lý này không chỉ xác định rõ các biện pháp phòng, chống tội phạm mua bán người, còn quy định về việc bảo vệ, hỗ trợ các nạn nhân mua bán người, từ việc giáo dục cộng đồng đến việc cung cấp dịch vụ pháp lý, tâm lý xã hội.
Với những nỗ lực nêu trên, Việt Nam đã đạt được những kết quả tích cực. Theo số liệu của Ban Chỉ đạo 138/CP, 10 năm (từ năm 2014 đến năm 2023), Việt Nam phát hiện, điều tra khoảng trên 2.400 vụ mua bán người/3.800 đối tượng, 5.700 nạn nhân. Tình hình tội phạm mua bán người có xu hướng giảm đáng kể về số lượng vụ mua bán người, số đối tượng và số nạn nhân qua các năm, đặc biệt từ năm 2018 trở đi...
Tuy nhiên, tình hình tội phạm mua bán người ở Việt Nam vẫn diễn biến phức tạp. Thống kê của Cục Cảnh sát hình sự cho thấy, 6 tháng đầu năm 2024, toàn quốc phát hiện, điều tra 35 vụ mua bán người/78 đối tượng, 103 nạn nhân. Bên cạnh thủ đoạn truyền thống với hình thức gặp gỡ, làm quen trực tiếp, các đối tượng phạm tội có xu hướng chuyển sang sử dụng các nền tảng mạng xã hội, ứng dụng trên internet để tiếp cận nạn nhân. Số vụ phạm tội mua bán người chiếm tỷ lệ không lớn trong tổng số vụ án về trật tự xã hội được phát hiện, khởi tố, điều tra hằng năm nhưng có xu hướng ngày càng nghiêm trọng, thủ đoạn hoạt động phạm tội ngày càng tinh vi, xảo quyệt, có tổ chức và xuyên quốc gia...
Lực lượng Cảnh sát hình sự luôn xác định rõ: Tội phạm mua bán người là một hiểm họa đối với loài người; xâm phạm đến quyền con người, quyền trẻ em, cả thế giới đang lên án. Thực hiện công tác phòng, chống mua bán người là một nhiệm vụ chính trị quan trọng của các cấp, các ngành, trong đó lực lượng Cảnh sát hình sự là nòng cốt, đi đầu, huy động mọi nguồn lực, phát huy sức mạnh tổng hợp của toàn xã hội, phấn đấu giảm tội phạm mua bán người và tạo chuyển biến rõ rệt về phòng, chống loại tội phạm này.
Trước mắt, lực lượng Cảnh sát hình sự tập trung thực hiện đợt Cao điểm tấn công, trấn áp tội phạm mua bán người năm 2024 từ 1/7 đến 30/9. Theo đó, các địa phương căn cứ tình hình thực tiễn, xác định chỉ tiêu cụ thể cần đạt được trong Cao điểm, kiên quyết không để tồn đọng các vụ án mua bán người do khó khăn trong xác minh, giải cứu nạn nhân ở nước ngoài phải tạm đình chỉ, đình chỉ.
Tuần tra, kiểm soát chặt chẽ tuyến biên giới
Thông tin về công tác phòng, chống mua bán người tuyến biên giới, Báo cáo viên phòng Tuyên huấn, Cục Chính trị, Bộ Tư lệnh Bộ đội Biên phòng Hoàng Ngọc Thanh cho biết, 6 tháng đầu năm, các đơn vị Bộ đội Biên phòng phối hợp với cấp ủy, chính quyền, các ban, ngành, đoàn thể địa phương, lực lượng liên quan tổ chức tuyên truyền, phổ biến pháp luật 56.117 buổi/1.589.724 lượt người tham gia; qua hệ thống loa truyền thanh địa phương và tiếng loa Biên phòng 46.925 giờ; cấp phát 40.828 tờ rơi; tổ chức 1 buổi toạ đàm, 2 hội thảo liên ngành; phối hợp với các cơ quan truyền thông đăng, phát hàng trăm tin bài tuyên truyền. Công tác tuyên truyền tại cửa khẩu đã kịp thời ngăn chặn 926 người lao động tự quay trở về vì họ nhận thấy nguy cơ bị mua bán khi xuất cảnh sang bên kia biên giới.
Bộ Tư lệnh Bộ đội Biên phòng cũng chỉ đạo các đơn vị bổ sung 1.084 hồ sơ điều tra cơ bản địa bàn nội biên, 330 hồ sơ sưu tập địa bàn ngoại biên, 21 tuyến trọng điểm về mua bán người; đánh giá, phân loại 176 đối tượng quản lý nghiệp vụ; xây dựng, tuyển chọn, sử dụng lực lượng mật đảm bảo chất lượng nắm chắc tình hình địa bàn, đối tượng nghi vấn hoạt động mua bán người, nhất là trên các địa bàn, tuyến trọng điểm.
Đồng thời, Bộ Tư lệnh Bộ đội Biên phòng chỉ đạo các đơn vị tăng cường tuần tra, kiểm soát chặt chẽ biên giới, cửa khẩu, vùng biển nhằm kịp thời phát hiện các hoạt động xuất, nhập cảnh trái phép, đưa dẫn nạn nhân qua biên giới. Qua đó, phát hiện, ngăn chặn, xử lý 2.274 vụ/9.137 lượt người xuất, nhập cảnh trái phép; những trường hợp trên có nguy cơ cao trở thành nạn nhân của các đường dây tội phạm mua bán người. Phối hợp chặt chẽ với lực lượng Công an trong công tác quản lý nhà nước về trật tự xã hội, phối hợp kiểm tra 110 lượt/307 cơ sở kinh doanh có điều kiện về an ninh, trật tự ở khu vực biên giới.
Liên quan đến công tác đấu tranh, xử lý; giải cứu, tiếp nhận, hỗ trợ nạn nhân, các đơn vị Bộ đội Biên phòng đã bắt, xử lý 208 vụ/118 đối tượng; giải cứu, tiếp nhận, hỗ trợ và chuyển tuyến 375 nạn nhân và người nghi là nạn nhân...
Hỗ trợ nạn nhân bị mua bán tái hòa nhập cộng đồng
Là tổ chức chính trị - xã hội đại diện bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của phụ nữ Việt Nam, Hội Liên hiệp Phục nữ Việt Nam đã, đang thực hiện nhiều biện pháp tuyên truyền, vận động hội viên phụ nữ, nhân dân tham gia phòng ngừa mua bán người; tham gia tư vấn, hỗ trợ nạn nhân bị mua bán trở về tái hòa nhập cộng đồng.
Bà Lã Hồng Linh Ban Tuyên giáo, Trung ương Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam cho biết: 6 tháng đầu năm 2024, Trung ương Hội đã phối hợp tổ chức 20 cuộc truyền thông trực tiếp tại cộng đồng với sự tham gia của hơn 7.400 hội viên phụ nữ, người dân, học sinh các Trường Trung học Phổ thông, Trung tâm giáo dục nghề tại 8 xã của 4 tỉnh, thành phố Hải Phòng, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình. Hội Liên hiệp Phụ nữ các cấp cũng đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến đến hội viên, phụ nữ, người dân cộng đồng kiến thức pháp luật về phòng, chống mua bán người, về di cư lao động an toàn, pháp luật về đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng; trợ giúp pháp lý, phổ biến giáo dục pháp luật cho hội viên, phụ nữ; tuyên truyền vai trò, trách nhiệm của gia đình, cha mẹ trong quản lý, giáo dục con em không phạm tội và tệ nạn xã hội gắn với phong trào thi đua "Xây dựng người phụ nữ Việt Nam thời đại mới”...
Cùng đó, 6 tháng đầu năm 2024, các cấp Hội địa phương đã phát hiện, lên tiếng 1.364 vụ việc liên quan đến xâm hại, bạo lực phụ nữ và trẻ em, chủ yếu liên quan đến xâm hại tình dục trẻ em. Tổng đài 1900 96 96 80 của Ngôi nhà Bình yên thuộc Trung tâm Phụ nữ và Phát triển - Trung ương Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam đã tiếp nhận 942 cuộc gọi (tăng gần 70% so với cùng kỳ năm ngoái), thực hiện 1.546 lượt tham vấn (trong đó vấn đề bạo lực gia đình chiếm 85%). Tại các Ngôi nhà Bình yên, 100% người tạm trú đều được hỗ trợ tạm lánh an toàn; được hỗ trợ chăm sóc sức khỏe ban đầu; kiểm tra sức khỏe tổng quát; được tham vấn tâm lý; được cung cấp thông tin về các vấn đề pháp luật... Các cấp Hội tích cực, chủ động lên tiếng, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của phụ nữ, trẻ em; ngay sau khi các việc xảy ra, các cấp Hội kịp thời nắm tình hình, động viên thăm hỏi và đề nghị cơ quan chức năng xử lý nghiêm các đối tượng theo quy định của pháp luật.