Dự án cao tốc TP Hồ Chí Minh - Thủ Dầu Một - Chơn Thành vẫn 'án binh bất động'

Đáng chú ý, nhiều đoạn tuyến vẫn là ruộng lúa, vườn cây, nhà dân chưa được giải tỏa. Nguyên nhân chính là tiến độ giải ngân để bồi thường, hỗ trợ tái định cư đang chậm hơn nhiều so với kế hoạch, khiến người dân bức xúc, nhà thầu lúng túng và dự án đứng trước nguy cơ trễ hẹn. 

Người dân sốt ruột chờ đền bù

Dự án cao tốc TP Hồ Chí Minh - Thủ Dầu Một - Chơn Thành dài 52 km, được xác định là trục kết nối quan trọng giữa TP Hồ Chí Minh và Đồng Nai, mở rộng hành lang giao thương lên các tỉnh Đông Nam Bộ và Tây Nguyên. Đây là công trình hạ tầng giao thông cấp bách, kỳ vọng thúc đẩy mạnh mẽ phát triển kinh tế - xã hội của vùng. Thế nhưng, hơn nửa năm sau khi Thủ tướng Chính phủ phát lệnh khởi công vào tháng 2/2025, không khí tại công trường vẫn trầm lắng. Nhiều đoạn tuyến chưa hề có dấu hiệu khởi động, máy móc im lìm, cỏ mọc xanh rì trên những thửa ruộng, vườn cao su.

Theo kế hoạch, công tác phê duyệt phương án bồi thường và giải ngân vốn cho công tác bồi thường, hỗ trợ tái định cư phải hoàn tất trước 30/10/2025; 100% mặt bằng bàn giao vào 31/12/2025. Thế nhưng đến nay tiến độ mới đạt khoảng 28% kế hoạch. Nhiều vị trí trọng điểm như cầu ĐT741, cầu vượt Phú Giáo – Bàu Bàng, cầu vượt ĐT750, cầu vượt ĐT741C, cầu Suối Thôn… vẫn chưa hoàn tất giải phóng mặt bằng; nhiều nơi chưa kiểm đếm xong, chưa phê duyệt phương án bồi thường, chưa đạt sự đồng thuận với người dân. Các đoạn đã chi trả đền bù cũng rời rạc, đoạn dài nhất chỉ khoảng 50  - 100 m, khiến nhà thầu không thể tập kết máy móc và thi công liên tục.

Bà Nguyễn Thị Lan, 48 tuổi, ở xã An Điền (Bình Dương cũ) chia sẻ: "Kể từ khi có thông báo giải tỏa, gia đình tôi không dám sửa chữa nhà cửa hay đầu tư gì thêm vì không biết khi nào sẽ phải di dời. Tuy nhiên, số tiền bồi thường lại thấp hơn nhiều so với giá đất thị trường, nếu nhận thì không đủ để mua đất mới và xây nhà. Cứ thế, chúng tôi phải chờ đợi, cuộc sống trở nên đảo lộn".

Tương tự, ông Phạm Văn Minh, 55 tuổi, xã Hưng Long, Bình Phước cũng bức xúc: “Chúng tôi ủng hộ dự án vì lợi ích chung, nhưng không thể dọn đi khi chưa biết sẽ ở đâu. Giá đền bù không thoả đáng vừa làm khổ dân, vừa khiến dự án chậm tiến độ. Nếu có chính sách hợp lý và rõ ràng, người dân sẽ sẵn sàng bàn giao mặt bằng".

Tối hậu thư hoàn thành giải phóng mặt bằng

Để giải quyết tình trạng chậm tiến độ dự án, Văn phòng Chính phủ đã gửi thông báo số 43/TB-VPCP ngày 13/2/2025 về kết luận của Thủ tướng Phạm Minh Chính, yêu cầu rà soát tiến độ, tăng tốc triển khai để phấn đấu khánh thành công trình vào 2/9/2026.

Vào ngày 5/8, Phó Chủ tịch UBND TP Hồ Chí Minh Bùi Minh Thạnh cũng đã chủ trì cuộc họp với các sở, ngành liên quan, bao gồm Sở Nông nghiệp và Môi trường, Sở Xây dựng, Trung tâm Phát triển quỹ đất và Ban Quản lý Đầu tư dự án các công trình giao thông để bàn giải pháp tháo gỡ khó khăn cho dự án.

Ông Bùi Minh Thạnh cho biết, cao tốc TP Hồ Chí Minh - Thủ Dầu Một - Chơn Thành và tuyến Vành đai 4 TP Hồ Chí Minh (đoạn qua Bình Dương cũ) là hai công trình giao thông trọng điểm, có vai trò quan trọng trong việc kết nối vùng và chào mừng Đại hội Đảng bộ TP Hồ Chí Minh. Do đó, Thành phố đã ấn định hạn chót hoàn thành toàn bộ công tác tái định cư và giải phóng mặt bằng của dự án trước ngày 30/9/2025, không  để tình trạng chậm trễ kéo dài.

Thế nhưng, theo ông Thạnh, để đạt được mục tiêu này, các đơn vị liên quan cần lập kế hoạch chi tiết, triển khai các công việc song song như kiểm đếm, áp giá bồi thường, vận động người dân và giải ngân vốn.

Trong khi đó, theo ông Nguyễn Văn Hải, chuyên gia hạ tầng giao thông tại TP Hồ Chí Minh, khúc mắc lớn nhất hiện nay là công tác giải phóng mặt bằng. Nguyên nhân do một số hộ dân băn khoăn về đơn giá bồi thường chưa thoả đáng và vị trí tái định cư, lo ngại mất sinh kế sau khi di dời. Vì vậy, để giải bài toán giải phóng mặt bằng cho các dự án trọng điểm, cần có kèm theo một cơ chế đặc thù và cần rút gọn các thủ tục hành chính, ứng vốn sớm và kịp thời cho các nhà thầu; đặc biệt, cần có chính sách hỗ trợ sinh kế lâu dài cho người dân khi di chuyển đến nơi ở mới để người dân yên tâm di dời, trả lại mặt bằng sạch cho các dự án. 

"Tuyến cao tốc TP Hồ Chí Minh - Thủ Dầu Một - Chơn Thành không chỉ là dự án giao thông mà còn là động lực quan trọng thúc đẩy phát triển kinh tế vùng, giảm áp lực cho Quốc lộ 13 và tạo tuyến kết nối chiến lược với Tây Nguyên. Mỗi ngày chậm trễ đều làm mất cơ hội, kéo dài tình trạng kẹt xe, chi phí vận tải cao và giảm lợi thế cạnh tranh. Vì vậy, chính quyền cần sớm đối thoại trực tiếp với người dân, giải thích minh bạch về cơ sở tính giá bồi thường và đảm bảo việc bố trí tái định cư hợp lý. Chỉ khi đó, tiến độ giải phóng mặt bằng mới có thể bứt phá, tránh tình trạng "giẫm chân tại chỗ" như hiện nay", ông Nguyễn Văn Hải đề xuất.