Lễ hội Hết Chá là một sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng của đồng bào dân tộc Thái trắng ở Sơn La, với mục đích gắn kết cộng đồng, làng bản, mong muốn tổ tiên phù hộ để công việc suôn sẻ, mang đậm văn hóa dân tộc Thái vùng Mộc Châu (Sơn La). Đây cũng là dịp để trai gái tìm hiểu, yêu nhau, thể hiện nét đẹp văn hóa ứng xử trong tình yêu đôi lứa của đồng bào Thái trắng.
Không gian và quy mô tổ chức Hết Chá không cầu kỳ tốn kém. Phần hội của Hết Chá vui nhộn, thể hiện tinh thần thượng võ, khơi dậy nền văn minh lúa nước của dân tộc.
Qua thời gian, lễ hội Hết Chá đã bị mai một, không được truyền lại cho con cháu. Hiện nay Bản Áng (xã Đông Sang, huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La) đã khôi phục lại được lễ hội này. Lễ hội Hết Chá của đồng bào dân tộc Thái trắng Bản Áng thường diễn ra 2 - 4 ngày liên tục, với quy mô hộ gia đình. Đây là lễ ăn Tết chia tay với mùa xuân của người Thái trắng, để bước vào sản xuất vụ mùa trong năm tới đạt kết quả tốt.
|
Thày cúng gia đình dẫn sư phụ của mình đi chém tà ma, vừa đi vừa vung kiếm theo nhịp "Tẳng bụ" đến gốc cây Chá. |
 Mọ mun (thày cúng gia đình) và Mọ lán (thày cúng khác đến giúp việc) làm lễ Hết Chá dưới gốc cây Chá. |
|
Mụn Ệnh (thày cúng gia đình) giới thiệu với tổ tiên, sư phụ đã khuất về công việc Hết Chá của gia đình mình trong năm. |
|
Những thiếu nữ Thái trong điệu xòe Chá. |
|
Tập trâu cày ruộng - một nghi thức không thể thiếu trong Lễ hội Hết Chá. |
|
Tái hiện cảnh trai gái giao duyên đi đào măng rừng. |
|
Mọ mun (thày cúng) cầm kiếm và Mọ lán (thày cúng khác đến giúp việc) khiêng những đồ con nuôi (lúc liểng) ở khắp nơi bản trên, mường dưới đến tặng (gồm gạo, gà, cá, xôi, trứng, rượu) vào nhà và nếm thử xem tấm lòng con nuôi có thực lòng quý mình không. |
|
Lúc liểng (con nuôi) ở khắp nơi bản trên, mường dưới lần lượt đến "sống chướng liểng" - tặng quà, mời rượu nhân dịp bố nuôi làm Hết Chá. |
|
Một nghệ nhân thổi Pí Mun - một loại sáo thổi đệm cho thày mo cúng khi làm lễ, có âm trầm bổng như sáo người Mông. |
|
Những cô gái xinh đẹp hoạt bát, nhanh nhẹn đến giúp việc hành lễ (gọi là Báo Sạo Chá) trong công việc của mình là "Tắng Bụ và Xòe Chá", tức là làm nhạc công và chuyên múa Xòe Chá. |
Tin, ảnh: KA PHOM