Là 1/15 di tích trên địa bàn tỉnh Lào Cai được xếp hạng cấp quốc gia nhưng đã nhiều năm nay, Di tích hang động Mường Vi (huyện Bát Xát, Lào Cai)dường như bị bỏ quên. Bà Lý Thị Vinh, Phó Chủ tịch UBND huyện Bát Xát cho biết: Từ năm 2008 trở lại đây quần thể di tích một thời lừng danh này hầu như không có khách đến thăm, do hạ tầng xuống cấp, đường đi lại khó khăn.
Mê cung diễm lệ trong lòng núi
Từ thành phố Lào Cai, ngược hướng Tây Bắc khoảng 20 km, qua thị trấn Bát Xát, đến xã Bản Vược rẽ trái chưa đầy 5 km, là đã tới đất Mường Vi. Mường Vi là tiếng Giáy, dịch là “thu nhỏ” (cảnh đẹp thu nhỏ trong lòng núi). Đây cũng là nơi lưu giữ những huyền thoại về thần tiên, cảnh giới. Truyền thuyết kể lại, Mường Vi trước kia còn gọi là Mường Tiên. Vì thấy nơi đây phong cảnh núi non hùng vĩ, thơ mộng, nên các vị tiên trên trời thường bay xuống dạo chơi, ngắm cảnh và ở lại trong động. Hàng ngày, tiên dạy cho nhân dân biết khai khẩn ruộng nương, trồng lúa, trồng ngô. Nhờ đó mà bây giờ Mường Vi mới có thứ gạo Séng Cù thơm ngon nức tiếng. Mỗi khi làng bản có lễ hội, đám cưới, đám hỏi… các vị tiên nhà trời còn cho nhân dân mượn bát đũa, đồ dùng để tổ chức vui vẻ, linh đình. Nhưng do lòng tham và sự không trung thực của một số người mà tiên nổi giận, biến tất cả những đồ đạc, bát đũa, mâm xôi… thành đá, tạo nên quần thể hang động.
|
Động Thủy Tiên trong quần thể Di tích hang động Mường Vi (huyện Bát Xát, Lào Cai). |
Quần thể động Mường Vi có nhiều hang động lớn nhỏ, với những truyền thuyết và vẻ đẹp khác nhau. Động Thủy Tiên (do hang nằm dưới chân núi cô Tiên nên nhân dân gọi là động Thủy Tiên) thì quyến rũ bởi muôn vàn thạch nhũ đủ màu sắc. Từ chóp những thạch nhũ đã được hình thành từ triệu năm trước, từng giọt nước trong suốt, mát lạnh chắt từ lòng đá mẹ cần mẫn nhỏ xuống hòa vào dòng suối. Điều kỳ thú là suốt chiều sâu của hang có một dòng suối trong veo với những cồn cát mịn hay những dải đá sỏi trải dài trắng tinh làm tôn thêm vẻ diễm lệ của động. Động Thủy Tiên lối vào chỉ đủ chỗ cho một người lách qua, nhưng càng vào sâu lòng động càng cao rộng. Nơi cao nhất đến chục mét, rộng như một tòa nhà lớn, xung quanh được tạc bằng phù điêu, tạo thành bức họa thạch kiệt tác của tự nhiên… Còn chiều dài thì xuyên vài quả núi, dễ chừng đến chục cây số.
Động Cám Rúm, hay còn gọi là hang Gió, vì lúc nào lòng động cũng hun hút gió, phía trong có nhiều nhũ đá hình ruộng bậc thang, có buồng nơi các cô tiên ngủ xung quanh là rèm đá óng ánh. Động Cám Rang có cổng trời bằng đá, có những mâm ngũ quả đá đẹp như chốn tiên cảnh; Động Cám Tẳm, tương truyền trong dân gian xưa là kho nông cụ, đồ dùng của các nàng tiên nay đã hóa đá… Hang Pạc Cám - dịch từ tiếng địa phương có nghĩa là hang “Cửa cấm” - theo như các nhà khảo cổ học Pạc Cám còn chứa đựng nhiều dấu ấn của người xưa đến nay chưa khám phá hết được những bí ẩn.
Danh thắng bị lãng quên
Không bao lâu sau khi được xếp hạng cấp quốc gia, quần thể hang động Mường Vi - danh thắng nức tiếng một thời từng được du khách thích thú ví với động Phong Nha (Quảng Bình) đã bị lãng quên nhanh chóng. Lối vào tuy được rải đá nhưng cỏ cây mọc chen nhau um tùm không có ai dọn dẹp. Cửa hang trước kia luôn được khóa bảo vệ an toàn thì nay đã bị hỏng và bỏ ngỏ, mặc cho mọi người ra vào hang tự do. Đương nhiên vì thế mà động tiên bị xâm hại không thương tiếc. Trong lòng hang, nhiều nhũ đá ở các vị trí cao, thấp đã bị khách du lịch vô ý thức đập vỡ hoặc lấy mang về làm tài sản riêng. Toàn bộ hệ thống điện trong hang trước đây đầu tư rất tốn kém, khi bật lên làm cho hang động sáng đẹp lung linh kỳ ảo muôn màu, thì nay đã bị vỡ, hư hỏng hầu hết.
Theo bà Lý Thị Vinh, Phó Chủ tịch huyện Bát Xát, nguyên nhân của tình trạng trên bắt nguồn từ việc Nhà nước chưa có nguồn kinh phí đầu tư mà xã hội hóa thì cũng chưa kêu gọi được tổ chức, cá nhân nào đăng ký.
Theo TS Trần Hữu Sơn, Giám đốc Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch Lào Cai, trong chương trình xúc tiến du lịch của tỉnh, Bát Xát được coi là một trong những địa phương giàu tiềm năng với những danh thắng, cảnh quan tự nhiên rất hợp với những ai thích các tour du lịch sinh thái kết hợp với du lịch cộng đồng.
Theo số liệu báo cáo của UBND huyện Bát Xát, năm 2012, lần đầu tiên Bát Xát đã đón trên 2.000 khách du lịch, chủ yếu là người nước ngoài. 4 tháng đầu năm 2013, số lượng khách tăng gấp đôi do đường Bản Vược Ý Tý được nâng cấp. Đây là tín hiệu vui đối với du lịch Lào Cai nói chung và huyện Bát Xát nói riêng. Dự kiến từ nay đến năm 2015, Bát Xát sẽ đưa du lịch trở thành một trong những ngành mũi nhọn tăng thu ngân sách cho địa phương. Hy vọng cùng với đó, Di tích hang động Mường Vi sẽ phát huy hết được tiềm năng của mình.
Bài và ảnh: Hương Thu