Mạng tin "Ixraen" ngày 8/6 nhận xét rằng với việc cung cấp viện trợ tài chính dồi dào và vũ khí cho các chiến binh chống lại Tổng thống Xyri Bashar al - Assad, Arập Xêút đã đứng cùng hàng ngũ với các lực lượng muốn thay đổi chế độ ở Xyri. Vai trò của Arập Xêút trong cuộc xung đột Xyri được thúc đẩy với nhiều mục tiêu, từ phá hủy liên minh Xyri - Iran tới đánh lạc hướng người dân khỏi các vấn đề trong nước.
Hiện trường một vụ đánh bom xe tại thành phố Homs, miền trung Xyri, ngày 8/6/2013. Ảnh: SANA |
Trong thời kỳ cha của ông Assad là Hafez al - Assad cầm quyền (1970 - 2000), trụ cột trong chính sách đối ngoại của Xyri là cân bằng liên minh Xyri - Iran và liên minh Xyri - Arập Xêút nhằm chống lại sức mạnh của Ixraen cũng như tăng ảnh hưởng của Xyri trong khu vực. Cuộc xâm lược của Mỹ tại Irắc, cuộc chiến tranh Libăng năm 2006 và đường ống dẫn dầu được đề xuất nối liền Iran - Irắc - Xyri đã làm sâu sắc thêm mối quan hệ Xyri - Iran, trong khi làm suy yếu mối quan hệ Xyri - Arập Xêút.
Do chính quyền Xyri là đồng minh Arập thân cận nhất của Iran, người Arập Xêút xem sự thay đổi ở Xyri là cơ hội để giáng một đòn mạnh vào Iran, các đồng minh Shi'ite của nước này ở Irắc và Libăng, cũng như các phần tử Shi'ite tại Arập Xêút phản đối sự cai trị của Quốc vương Abdullah. Do tín đồ đạo Hồi Sunni chiếm tới 74% dân số Xyri, chính phủ Arập Xêút muốn sử dụng quyền lực tôn giáo và các nguồn lực kinh tế để giành ảnh hưởng đối với chính quyền thời hậu Assad. Các giáo sỹ Arập Xêút đã dựa vào những chia rẽ phe phái bùng phát tại Trung Đông để vận động thanh niên nước này tới Xyri mở cuộc thánh chiến chống trật tự chính trị Shi'ite/Alawite.
Tuy nhiên, nhiều người Xyri (cả ủng hộ lẫn chống đối ông Assadd) có quan điểm đạo Hồi ôn hòa đã phản đối chủ trương này của Arập Xêút, dẫn đến sự suy yếu quyền lực mềm của Riát ở Xyri. Do đó, dù đổ nhiều tiền của và vũ khí cho các chiến binh thánh chiến, Quốc vương Abdullah vẫn lo sợ bị phản đòn từ "cuộc chiến thần thánh" chống chính quyền Assad. Arập Xêút từng cung cấp tài chính và vũ trang cho các chiến binh thánh chiến chống lại sự chiếm đóng của Liên Xô trước đây tại Ápganixtan. Nhưng ngay sau cuộc chiến, nhiều chiến binh thánh chiến đã quay súng về phía chính phủ Arập Xêút.
Để giảm bớt viễn cảnh những phần tử Hồi giáo cực đoan giành quyền lực ở Xyri, Arập Xêút đã tìm cách điều chỉnh nguồn cung cấp vũ khí từ nước này vào Xyri. Trong khi những diễn biến gần đây cho thấy phe nổi dậy được Riát hậu thuẫn vượt trội phe ủy nhiệm của Ancara và Đôha, bản chất tạp nham của phe đối lập Xyri chỉ ra rằng tình hình này có thể không kéo dài. Chính phủ Arập Xêút được cho là không có ý định can thiệp quân sự vào Xyri, trong khi Riát không đảm bảo được rằng nguồn tiền tài trợ của họ đến được đúng đối tượng. Nếu các tổ chức cực đoan lật đổ được chính quyền Assad, nhiều khả năng các chiến binh Salafi sẽ đưa cuộc chiến của họ tới Gioócđani - đồng minh thân cận của Arập Xêút và nhân tố cốt yếu của trục Mỹ - Ixraen - Arập Xêút.
Thắng lợi mang tính quyết định của ông Assad tại thành phố Qusair - hành lang sống còn dẫn tới Libăng và có giá trị chiến lược lớn - đã nêu bật sức mạnh của quân đội chính phủ Xyri cũng như tầm ảnh hưởng của Hezbollah bên trong Xyri. Diễn biến này sẽ tiết chế những mong đợi về khả năng ông Assad sẽ sớm từ bỏ quyền lực.
Mặc dù Arập Xêút mừng vì Xyri - đồng minh hàng đầu của Iran - phải đối mặt với mối đe dọa hiện hữu, song Riát vẫn đủ khôn ngoan để nhận thấy rằng tổn thất của Iran không mang lại lợi ích dài hạn của Arập Xêút ở Trung Đông. Giấc mơ của Arập Xêút sẽ là cuộc xung đột Xyri tiến triển thành một thực tế như thời hậu Tổng thống Saleh ở Yêmen, với một giới lãnh đạo mới thân Riát xuất hiện. Ngược lại, cơn ác mộng của Riát và nhiều nước khác trong khu vực là Xyri biến thành một Ápganixtan như Taliban. Tuy nhiên, tình hình hiện nay cho thấy cơn ác mộng dường như đang đến với Arập Xêút.
Bùi Hoàn (P/v TTXVN tại Ixraen)