Cây chỉ thiên còn có tên gọi khác là thổi lửa, cỏ lưỡi mèo, cỏ lưỡi chó, co tát nai (dân tộc Thái), nhả đản (dân tộc Tày). Là cây cỏ mọc hoang, thân cao khoảng 20 - 50 cm, nhiều cành, cả cây có lông. Lá gốc mọc thành hình hoa thị, sát đất. Phiến lá hình thìa, có lông trắng ở cả hai mặt, mép có răng cưa lượn sóng, phía dưới hẹp lại thành cuống rộng ôm vào thân. Lá ở thân nhỏ và hẹp hơn lá ở gốc. Hoa màu tím, quả hình thoi, có 10 cạnh lồi.
Theo y học cổ truyền, cây chỉ thiên có vị đắng, tính mát. Có tác dụng thanh nhiệt, lương huyết, giải độc, khoan trung hạ khí, lợi tiểu, tiêu thũng. Thường dùng chữa cảm sốt, ho, họng sưng đau, đau mắt đỏ, tiêu chảy, vàng da, mụn nhọt…
* Một số đơn thuốc thường dùng:
- Chữa mụn nhọt: Lá chỉ thiên tươi rửa sạch, thêm ít muối, giã nát ít muối đắp vào chỗ đau.
- Chữa họng sưng đau do viêm họng, viêm amiđan: Dùng 10g chỉ thiên khô, hãm với 300ml nước sôi trong khoảng 30 phút, chia uống nhiều lần trong ngày. Hoặc lá chỉ thiên tươi rửa sạch nhai ngậm với một ít muối, có tác dụng giảm đau họng rất tốt.
- Chữa viêm loét miệng lưỡi:
Dùng 30g chỉ thiên khô sắc uống mỗi ngày một thang. Uống từ 3 - 5 ngày.
- Viêm loét dạ dày mãn tính:
Dùng 20g cây chỉ thiên, nấu nước uống hàng ngày, thường sau 3 - 5 ngày thấy dễ chịu, giảm đau. Nên dùng liên tục 30 ngày.
* Chú ý: Người cơ thể suy nhược, phụ nữ có thai cần thận trọng khi sử dụng. Không dùng đối với bệnh thuộc chứng hàn.
Q.N (st)