Tiếp tục đổi mới để đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp

Tòa án các cấp đảm bảo hoạt động thông suốt trong bối cảnh lượng án gia tăng và mô hình tổ chức mới

Theo Báo cáo của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, năm 2025 ngành Tòa án thực hiện nhiệm vụ trong bối cảnh số lượng vụ việc phải thụ lý tiếp tục tăng, tính chất ngày càng phức tạp, yêu cầu tiến độ, chất lượng ngày càng cao theo nghị quyết của Quốc hội. Đặc biệt, từ ngày 1/7/2025, ngành Tòa án chính thức chuyển từ mô hình 4 cấp sang mô hình 3 cấp, đồng thời hình thành hệ thống Tòa án nhân dân khu vực - một bước cải cách lớn về tổ chức bộ máy theo định hướng tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả. Việc chuyển đổi mô hình trong thời điểm lượng án tăng nhanh đặt ra áp lực lớn về tổ chức, nhân lực, cơ sở vật chất và phương thức điều hành. Tuy vậy, ngành Tòa án vẫn bảo đảm hoạt động thông suốt, đáp ứng yêu cầu xét xử và các chỉ tiêu Quốc hội giao.

Theo báo cáo, năm 2025 các Tòa án đã thụ lý 683.341 vụ việc, giải quyết 618.341 vụ, đạt 90,49%, tăng 0,77% so với năm trước; tỷ lệ bản án, quyết định bị hủy, sửa do nguyên nhân chủ quan chỉ còn 0,69%, thấp hơn năm trước 0,08%, đáp ứng yêu cầu Quốc hội không vượt quá 1,5%.

"Đây là chỉ dấu quan trọng cho thấy chất lượng xét xử tiếp tục được cải thiện bền vững, dù áp lực giải quyết án tăng liên tục" - Chánh án Nguyễn Văn Quảng cho biết.

Về án hình sự, tỷ lệ giải quyết án hình sự đạt 98,63% về số vụ và 97,38% về số bị cáo, tăng so với năm trước và vượt chỉ tiêu Quốc hội giao 10,63%. Đặc biệt, toàn ngành không phát hiện trường hợp kết án oan người vô tội, một chỉ tiêu mà Quốc hội luôn đặc biệt quan tâm. Việc xét xử các vụ án tham nhũng, tiêu cực, nhất là các vụ thuộc diện Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực theo dõi, được tiến hành kịp thời, nghiêm minh, bảo đảm thu hồi tài sản do phạm tội mà có. Đây là điểm nhấn quan trọng thể hiện vai trò của Tòa án trong đấu tranh phòng, chống tham nhũng, củng cố niềm tin của nhân dân.

Về án dân sự và hành chính, các Tòa án đạt tỷ lệ giải quyết 88,64%, vượt 10,64% chỉ tiêu được giao. Công tác hòa giải, đối thoại được triển khai hiệu quả, góp phần giảm áp lực xét xử và tạo đồng thuận xã hội.

Đáng chú ý, án hành chính - lĩnh vực vốn có tỷ lệ giải quyết thấp nhiều năm liền – đã có bước tiến lớn với tỷ lệ 81,99%, tăng 5,07% và vượt 21,99% chỉ tiêu Quốc hội giao. Công tác đối thoại giữa người dân và cơ quan hành chính được tăng cường; tình trạng án quá hạn do nguyên nhân chủ quan được khắc phục triệt để.

Về giám đốc thẩm - tái thẩm, Tòa án nhân dân tối cao và Tòa án nhân dân cấp cao đã tập trung giải quyết đơn đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm, đạt tỷ lệ 64,22%, vượt 4,22% so với chỉ tiêu Quốc hội giao. Chất lượng trả lời đơn, lập luận trong các quyết định giám đốc thẩm, tái thẩm được nâng lên rõ rệt, bảo đảm tính thuyết phục và đúng pháp luật.

Bên cạnh nhiệm vụ xét xử, ngành Tòa án tiếp tục là một trong những cơ quan có đóng góp quan trọng vào công tác xây dựng pháp luật... Một điểm sáng của ngành là việc đẩy mạnh chuyển đổi số. Năm 2025, các Tòa án đã tổ chức 16.383 phiên tòa trực tuyến, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân, giảm chi phí xã hội và bảo đảm tính công khai, minh bạch. Gần 1,8 triệu bản án, quyết định đã được công bố trên Cổng thông tin điện tử Tòa án nhân dân tối cao, thu hút 222 triệu lượt truy cập, góp phần lan tỏa thông điệp minh bạch tư pháp và tạo kho dữ liệu quan trọng phục vụ nghiên cứu pháp lý.

Bên cạnh nhiều kết quả tích cực, Báo cáo thẳng thắn chỉ ra một số tồn tại như vẫn còn bản án bị hủy, sửa do lỗi chủ quan, cơ sở vật chất và trang thiết bị của một số Tòa án khu vực còn thiếu, một số công chức vi phạm kỷ luật, một số dự án chậm tiến độ do phải điều chỉnh phù hợp mô hình tổ chức mới... Những hạn chế này đòi hỏi quyết tâm lớn hơn của toàn ngành trong siết chặt kỷ luật công vụ, chuẩn hóa cơ sở vật chất và hoàn thiện quy trình nội bộ.

Trình bày báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng đánh giá cao nỗ lực của ngành Tòa án trong bảo đảm tiến độ, chất lượng giải quyết án; nhiều chỉ tiêu vượt xa yêu cầu của Quốc hội; không để xảy ra án oan. Công tác đối thoại trong án hành chính, hòa giải trong án dân sự có chuyển biến rõ rệt, góp phần giảm tranh chấp và nâng cao uy tín của cơ quan tư pháp...

Ủy ban đề nghị Tòa án nhân dân tối cao tiếp tục rà soát pháp luật, phát hiện các quy định chồng chéo, thiếu thống nhất, đặc biệt trong các lĩnh vực dễ phát sinh tranh chấp như đất đai, khoáng sản, ngân hàng, an ninh mạng, an toàn thực phẩm… để kiến nghị sửa đổi kịp thời. Đồng thời, ngành cần sớm ban hành các văn bản hướng dẫn thi hành đối với những đạo luật mới được Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ 10; bảo đảm sự lãnh đạo toàn diện của Đảng đối với các cơ quan tư pháp.

Bên cạnh đó, Ủy ban cũng kiến nghị tăng đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị, kinh phí cho các Tòa án, đặc biệt là Tòa án nhân dân khu vực - thiết chế mới giữ vai trò nòng cốt trong mô hình tư pháp 3 cấp. Ủy ban cũng đề nghị Bộ Công an, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao và Tòa án nhân dân tối cao phối hợp ban hành hướng dẫn chung về tổ chức hoạt động tố tụng trong bối cảnh cấp huyện không còn cơ quan điều tra và Tòa án, Viện Kiểm sát chỉ tổ chức theo 2 cấp mới.

Hạn chế việc khởi tố oan sai, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân

Cũng tại phiên họp, trình bày báo cáo, Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao Nguyễn Huy Tiến cho biết, năm 2025, trong bối cảnh tình hình tội phạm và vi phạm pháp luật tiếp tục diễn biến phức tạp, ngành Kiểm sát đã chú trọng nâng cao trách nhiệm công tố, tăng cường kiểm sát ngay từ giai đoạn tiếp nhận tố giác, tin báo về tội phạm, bảo đảm xử lý đầy đủ, đúng pháp luật. Toàn ngành đã giải quyết 134.427 tin báo về tội phạm, đạt 100%, quyết định khởi tố 133.033 vụ án, tăng 23,3% so với năm trước. Trong lĩnh vực xét xử, hàng trăm nghìn vụ án được kiểm sát, không phát hiện trường hợp nào Tòa án tuyên không phạm tội đối với bị can, bị cáo do Viện kiểm sát truy tố.

Bên cạnh đó, công tác điều tra của cơ quan điều tra thuộc Viện Kiểm sát cũng đạt tỷ lệ giải quyết tố giác, tin báo tội phạm rất cao, đặc biệt với các vụ án rất nghiêm trọng và đặc biệt nghiêm trọng; đồng thời tăng cường thu hồi tài sản trong các vụ án tham nhũng, kinh tế. Công tác yêu cầu, kiến nghị trong tố tụng được chú trọng; nhiều kiến nghị được các cơ quan tiến hành tố tụng tiếp thu, góp phần nâng cao chất lượng điều tra và xét xử, khắc phục thiếu sót trong hoạt động tư pháp.

Công tác kiểm sát xét xử hình sự, dân sự, hành chính đều đạt và vượt chỉ tiêu đề ra: Năm 2025, ngành Kiểm sát giải quyết 13.469 vụ án hành chính, tăng 3,9%, tỷ lệ kháng nghị được chấp nhận đạt 74,8%; riêng lĩnh vực dân sự, kinh doanh thương mại, lao động giải quyết 575.520 vụ việc, tăng 15,5%, tỷ lệ chấp nhận kháng nghị gần 80%. Công tác thi hành án dân sự đạt 84,2%, vượt 16,2% chỉ tiêu Quốc hội giao.

Báo cáo thẩm tra do Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng trình bày đánh giá ngành Kiểm sát tiếp tục khẳng định vai trò quan trọng trong thực hiện chức năng công tố, kiểm sát các hoạt động tư pháp. Báo cáo thẩm tra cũng ghi nhận nhiều chuyển biến tích cực của Viện kiểm sát, đặc biệt là trong kiểm sát hoạt động điều tra, tăng cường hủy bỏ các quyết định không có căn cứ của cơ quan điều tra, góp phần hạn chế việc khởi tố oan sai, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân và đảm bảo thượng tôn pháp luật.

Đáng chú ý, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp nhấn mạnh trong năm không có trường hợp nào Viện Kiểm sát truy tố mà Tòa án tuyên không phạm tội, thể hiện trách nhiệm công tố được nâng cao; Tỷ lệ kháng nghị được Tòa án chấp nhận cao hơn nhiều so với yêu cầu đặt ra. Công tác điều tra các vụ án rất nghiêm trọng, đặc biệt nghiêm trọng được thực hiện đầy đủ và quyết liệt, góp phần xử lý nghiêm minh các hành vi xâm phạm trật tự xã hội.

Báo cáo công tác thi hành án năm 2025, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh cho biết, các cơ quan thi hành án dân sự đã hoàn thành vượt chỉ tiêu về việc và về tiền. Kết quả thi hành các vụ án hình sự về kinh tế, tham nhũng có nhiều chuyển biến tích cực về giá trị. Đã thi hành xong 6.471 việc, thu được trên 27.416 tỷ đồng đối với các khoản bị chiếm đoạt trong các vụ án hình sự về kinh tế, tham nhũng (tăng trên 5.239 tỷ đồng so với năm 2024).

Về công tác thi hành án hình sự, tính đến ngày 30/9/2025, còn 205.500 người có án phạt tù. Các trại giam, trại tạm giam, nhà tạm giữ đã tiếp nhận, phân loại và quản lý đối với 85.404 phạm nhân đến chấp hành án...