Ảnh minh họa: vietnam.vnanet.vn
Theo Báo cáo kết quả nghiên cứu việc công khai thông tin kế hoạch sử dụng đất cấp huyện và bảng giá đất cấp tỉnh trên môi trường điện tử năm 2022, công bố tại Tọa đàm, so sánh với kết quả rà soát việc công khai thông tin đất đai trên cổng thông tin điện tử của chính quyền cấp tỉnh và cấp huyện năm 2021, kết quả rà soát năm 2022 cho thấy có sự cải thiện trong việc công khai thông tin kế hoạch sử dụng đất cấp huyện và bảng giá đất cấp tỉnh và mức độ phản hồi của chính quyền địa phương đối với yêu cầu cung cấp thông tin của công dân.
Tuy nhiên, việc công khai những nội dung này chưa có nhiều thay đổi giữa hai lần đánh giá, các chính quyền địa phương cần cải thiện nhiều hơn trong việc thực hiện nhiệm vụ công khai thông tin đất đai trên môi trường điện tử.
Cụ thể, về việc công khai bảng giá đất cấp tỉnh, tính đến ngày 6/10/2022, có 41/63 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương (chiếm 65%) đăng tải công khai bảng giá đất trên cổng thông tin điện tử của địa phương, tăng 22,2% so với kết quả rà soát năm 2021. Tuy nhiên, tài liệu ở một số cổng thông tin điện tử này được lưu dưới dạng tài liệu nén và lưu trữ thiếu tính hệ thống, dẫn tới khó khăn cho người sử dụng muốn tìm kiếm bảng giá đất.
Về việc công khai kế hoạch sử dụng đất cấp huyện, tính đến ngày 6/10/2022, trong số 705 Ủy ban nhân dân cấp huyện, mới chỉ có 55,2% thực hiện công khai kế hoạch sử dụng đất trên cổng thông tin điện tử cấp huyện. Đáng chú ý, chỉ có 19/389 đơn vị công khai kế hoạch sử dụng đất cấp huyện năm 2022 ban hành kế hoạch sử dụng đất đúng thời hạn (chiếm 4,9%).
So sánh kết quả rà soát năm 2021 cho thấy, số lượng Ủy ban nhân dân cấp huyện thực hiện công khai kế hoạch sử dụng đất trên cổng thông tin điện tử tăng nhẹ (khoảng 7%).
Về việc công khai thông tin quy hoạch sử dụng đất cấp huyện, nội dung mới được đánh giá vào năm 2022, tính đến hết ngày 6/10/2022, trong tổng số 705 đơn vị huyện trên toàn quốc, gần 49% (tương đương 345 Ủy ban nhân dân cấp huyện) đã thực hiện công khai quy hoạch sử dụng đất cấp huyện thời kỳ 2021-2030, trong đó 105/345 cơ quan được ghi nhận đã công khai đúng thời hạn, 116/345 cơ quan công khai không đúng thời hạn và 124/345 cơ quan không xác định được thời gian công khai.
Về tính đầy đủ, có 171 cơ quan (chiếm 49,6% trong số 345 Ủy ban nhân dân cấp huyện) đã đăng tải đầy đủ 3 văn bản bao gồm quyết định phê duyệt, báo cáo thuyết minh tổng hợp và bản đồ quy hoạch sử dụng đất. Kết quả ghi nhận chỉ có 53 Ủy ban nhân dân cấp huyện đáp ứng cả 5 tiêu chí đề ra bao gồm công khai thông tin, khả năng tìm kiếm, tính kịp thời, tính đầy đủ và khả năng sử dụng.
Nghiên cứu việc công khai thông tin kế hoạch sử dụng đất cấp huyện và bảng giá đất cấp tỉnh trên môi trường điện tử năm 2022 nằm trong chuỗi nghiên cứu thực chứng thường niên việc thực hiện công khai thông tin đất đai ở Việt Nam của chính quyền địa phương từ năm 2021 đến nay. Bộ Ngoại giao và Thương mại Australia (DFAT), Đại sứ quán Ireland và UNDP tại Việt Nam cùng tài trợ cho nghiên cứu này thông qua Chương trình nghiên cứu Chỉ số Hiệu quả quản trị và hành chính công cấp tỉnh (PAPI) của UNDP tại Việt Nam.
Nghiên cứu vòng 2 được thực hiện từ tháng 10/2022 đến tháng 2/2023 thông qua việc rà soát cổng thông tin điện tử chính thức của 63 tỉnh, thành phố và 705 quận, huyện, thị xã trên toàn quốc.
Mức độ công khai thông tin đất đai của chính quyền cấp tỉnh và cấp huyện được đánh giá dựa trên 5 tiêu chí bao gồm: Công khai thông tin; khả năng tìm kiếm thông tin; tính kịp thời của thông tin; tính đầy đủ của thông tin (đối với quy hoạch sử dụng đất cấp huyện và kế hoạch sử dụng đất cấp huyện); khả năng sử dụng thông tin (dễ đọc, dễ hiểu và đọc được bằng các phần mềm thông dụng).
Pháp luật về đất đai và tiếp cận thông tin của Việt Nam đã quy định cụ thể trách nhiệm, quy trình, hình thức và thời hạn công khai thông tin bảng giá đất cấp tỉnh, quy hoạch sử dụng đất cấp huyện và kế hoạch sử dụng đất cấp huyện cũng như cung cấp những nội dung thông tin này theo yêu cầu của người dân.
Kết quả khảo sát thường niên qua Chỉ số Hiệu quả quản trị và hành chính công cấp tỉnh (PAPI) từ năm 2011 đến 2021 cho thấy, dưới 20% số người được hỏi trên toàn quốc biết đến kế hoạch sử dụng đất ở địa phương, dưới 40% biết đến bảng giá đất chính thức do chính quyền cấp tỉnh ban hành.
Lý giải nguyên nhân các địa phương ít công khai bảng giá đất, quy hoạch sử dụng đất, bà Hoàng Thị Vân Anh, Nguyên vụ trưởng Vụ Pháp chế, Tổng cục đất đai, Bộ Tài nguyên và Môi trường cho rằng, dù trong Luật Đất đai hiện hành có quy định nhưng nhận thức về vai trò vị trí của việc công khai thông tin của một số địa phương chưa tốt. Khi có hành vi vi phạm lại xử lý chưa triệt để, ít mang tính răn đe, chậm xử lý hoặc chưa xử lý đúng...
Nguyên nhân của công bố không đầy đủ, phông chữ không chuẩn mực... là bởi chưa có quy định đầy đủ về công bố công khai thông tin, công khai mang tính hình thức, gây khó dễ cho người có nhu cầu tiếp cận.
Kinh nghiệm thực tiễn tốt ở nhiều quốc gia cho thấy, nơi nào thông tin đất đai được chia sẻ công khai, minh bạch và người dân có cơ hội cho ý kiến vào các dự thảo quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, bảng giá đất, thì nơi đó kiểm soát tốt hơn nguy cơ tham nhũng liên quan đến đất đai, giảm thiểu những bức xúc liên quan đến đất đai...
Để thúc đẩy việc công khai thông tin đất đai của các cơ quan nhà nước, nhóm nghiên cứu nhấn mạnh sự cần thiết của việc xây dựng, hoàn thiện và đồng bộ hóa các quy định pháp luật và chính sách liên quan tới công khai thông tin đất đai giữa Luật Tiếp cận thông tin và Luật Đất đai. Cùng với đó, các cơ quan hữu quan ở cấp tỉnh và cấp huyện triển khai thực hiện đầy đủ việc công khai thông tin đất đai trên môi trường trực tuyến ngoài môi trường trực tiếp.