Ông là một trong những vị tướng đầu tiên của Quân đội Nhân dân Việt Nam đã có công lớn trong sự nghiệp cách mạng giải phóng dân tộc. Tới dự có đồng chí Tô Lâm, Ủy viên Bộ Chính trị, Bộ trưởng Bộ Công an; lãnh đạo Bộ Quốc phòng, Quân khu Ba, Quân khu Bảy, lãnh đạo tỉnh Hưng Yên và nhân dân địa phương.
Bộ trưởng Bộ Công an Tô Lâm và các đại biểu thắp hương tại Nhà tưởng niệm Trung tướng Nguyễn Bình ở xã Giai Phạm, huyện Yên Mỹ. Ảnh: Đinh Tuấn/TTXVN |
Trung tướng Nguyễn Bình tên thật là Nguyễn Phương Thảo, sinh ra trong một gia đình có truyền thống cách mạng. Là người có trí tuệ và thông minh, từ năm 16 tuổi ông đã tham gia hoạt động cách mạng với bản lĩnh kiên cường, bất khuất. Năm 20 tuổi, gia nhập Quốc dân Đảng, bị địch bắt đày đi Côn Đảo. Khi trở về ông tham gia Việt Minh với nhiều đóng góp quan trọng, là Tư lệnh đệ tứ chiến khu Đông Triều. Cách mạng Tháng Tám nổ ra, ông lãnh đạo giành chính quyền ở Quảng Yên và vùng duyên hải Bắc Bộ.
Cuối năm 1945, ông được Bác Hồ cử làm Đặc phái viên quân sự tại Nam Bộ rồi Tư lệnh Bộ Tư lệnh Nam Bộ, được toàn quyền quyết định các việc thuộc lĩnh vực quân sự tại Nam bộ. Năm 1946 ông được kết nạp Đảng. Ngày 25/1/1948, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh phong quân hàm Trung tướng cho Nguyễn Bình-Trung tướng đầu tiên của Quân đội Nhân dân Việt Nam. Năm 1951 ông hy sinh tại Campuchia. Đến năm 2000 hài cốt của ông được chuyển về an táng tại Nghĩa trang Thành phố Hồ Chí Minh. Ông được truy tặng Huân chương Quân công hạng Nhất, Huân chương Hồ Chí Minh và danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân.
Trung tướng Nguyễn Bình là nhà quân sự tài ba, nổi bật là tinh thần quyết đoán, mưu trí, chớp thời cơ, dũng cảm, chủ động tấn công. Ông là một trong những người xây dựng căn cứ quân sự sớm nhất mang tên Trần Hưng Đạo ở Quảng Ninh và chỉ huy cuộc nổi dậy giành chính quyền ở Quảng Yên. Là người chỉ huy giỏi, ông đã tổ chức nhiều trận đánh với chiến lược sáng tạo, linh hoạt; tiến công kết hợp địch vận, một nghệ thuật chỉ đạo tác chiến hiệu quả. Điển hình là các trận đánh trên vùng duyên hải Đồng bằng Bắc bộ, những trận thủy chiến đầu tiên để hình thành nên Hải quân Nhân dân Việt Nam sau này; trận Bần Yên Nhân - trận đánh du kích kiểu mẫu ở Đồng bằng Bắc bộ, là kinh nghiệm quý cho các giai đoạn chống thực dân Pháp, kể cả trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước và chiến tranh bảo vệ Tổ quốc sau này
Với tư duy vượt trội và khả năng tập hợp quần chúng, là những yếu tố để Chủ tịch Hồ Chí Minh chọn tướng Nguyễn Bình vào nơi tiền tiêu Nam Bộ ngay từ buổi đầu kháng chiến chống Pháp. Tại đây, Trung tướng Nguyễn Bình được người dân Nam Bộ ca ngợi như một huyền thoại, với tài năng thu phục, tập hợp các đảng phái tại Nam Bộ thành lực lượng cách mạng mà không phải dùng bạo lực. Ông chỉ đạo hoạt động quân sự rất khoa học, có nhiều sáng tạo trong việc vận động gây dựng cơ sở ban đầu cho cách mạng, để lại nhiều bài học kinh nghiệm quý về công tác dân vận.
Để tưởng nhớ và ghi công vị tướng đã có nhiều đóng góp lớn cho đất nước, tại quê hương của ông ở xã Giai Phạm, huyện Yên Mỹ đã xây dựng Nhà lưu niệm Trung tướng Nguyễn Bình, bên cạnh di tích lịch sử quốc gia Khu lưu niệm cố Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh. Đây là những công trình văn hóa có ý nghĩa để giáo dục lòng yêu nước, niềm tự hào về tấm gương cách mạng sáng ngời của Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh và Trung tướng Nguyễn Bình cho các thế hệ sau, góp phần tô thắm trang sử vàng truyền thống văn hóa, cách mạng quê hương Hưng Yên.