Tham dự hội thảo gồm đại diện các cơ quan Việt Nam, đại diện chính phủ các quốc gia trong khu vực châu Á – Thái Bình Dương, giới học giả và luật sư quốc tế.
Thứ trưởng Thường trực Bộ Ngoại giao Nguyễn Minh Vũ phát biểu khai mạc hội thảo.
Hội thảo được tổ chức nhằm giới thiệu tổng quan về sự ra đời và ý nghĩa của thủ tục Ý kiến tư vấn của Tòa án Công lý quốc tế về biến đổi khí hậu trên cơ sở Nghị quyết 77/276 ngày 29/3/2023 của Đại hội đồng Liên hợp quốc. Tại hội thảo, các đại biểu thảo luận về các khía cạnh pháp lý chủ chốt trong thủ tục Ý kiến tư vấn, sự đóng góp mà các nước châu Á – Thái Bình Dương có thể mang lại cũng như hỗ trợ kỹ thuật cho các nước để tham gia hiệu quả vào thủ tục Ý kiến tư vấn mà Tòa án Công lý quốc tế đang xử lý.
Trước đó, Đại hội đồng Liên hợp quốc đã thông qua Nghị quyết 77/276 bằng đồng thuận. Theo đó, Đại hội đồng đề nghị Tòa án Công lý quốc tế cung cấp ý kiến tư vấn về trách nhiệm của các quốc gia trong cuộc chiến chống lại biến đổi khí hậu. Việt Nam và Vanuatu là hai trong số 18 quốc gia thuộc nhóm nòng cốt thúc đẩy Nghị quyết này. Theo quy định của Tòa án Công lý quốc tế, các quốc gia thành viên Liên hợp quốc có thời hạn tới 22/3/2024 để tham gia ý kiến, trước khi Tòa chính thức đưa ra ý kiến của mình vào năm 2025.
Phát biểu khai mạc Hội thảo vào sáng 16/3/2024, Thứ trưởng Thường trực Bộ Ngoại giao Nguyễn Minh Vũ cho biết, đặc điểm địa lý đặc thù, với vùng bờ biển rộng lớn, khiến Việt Nam đặc biệt dễ bị tổn thương trước tác động của biến đổi khí hậu, trong đó Vịnh Hạ Long, di sản thiên nhiên thế giới, cũng là địa điểm tổ chức Hội thảo, không phải ngoại lệ. Bởi vậy, Việt Nam rất coi trọng sự hợp tác với các quốc gia, tổ chức quốc tế trong nỗ lực chung nhằm ứng phó các thách thức về môi trường và biến đổi khí hậu.
“Nghị quyết của Đại hội đồng thừa nhận biến đổi khí hậu gây ra tác động khác nhau với mỗi quốc gia, vì thế gánh nặng cũng như trách nhiệm ứng phó phải được san sẻ công bằng, bình đẳng. Việc tham gia thủ tục ý kiến tư vấn của Tòa án Công lý quốc tế là cơ hội to lớn cho các nước đang phát triển tham gia nỗ lực toàn cầu ứng phó biến đổi khí hậu, thúc đẩy quyền của các nước dễ bị tổn thương và định hình sự phát triển của luật môi trường quốc tế”, Thứ trưởng cho biết.
Quang cảnh hội thảo.
Theo Thứ trưởng, Hội thảo là cơ hội để chuyên gia pháp lý các nước trong khu vực thảo luận, tìm kiếm ý tưởng, củng cố lập luận để vừa đảm bảo lợi ích quốc gia trong ứng phó biến đổi khí hậu, vừa trả lời các câu hỏi pháp lý đang được Tòa án Công lý quốc tế xem xét, từ đó cân nhắc khả năng để các quốc gia có phản ứng và sự tham gia phù hợp vào thủ tục ý kiến tư vấn. Bên cạnh đó, sự kiện có thể tạo ra diễn đàn kết nối, thúc đẩy hợp tác giữa giới chuyên gia pháp lý quốc tế trong khu vực, củng cố tiếng nói của các quốc gia châu Á – Thái Bình Dương trong ứng xử với các vấn đề về mang tính toàn cầu. Cùng với đó nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của Luật pháp quốc tế, tầm quan trọng của việc tuân thủ các quy định về biến đổi khí hậu, cam kết biến đổi khí hậu, các nghĩa vụ đối với vấn đề biến đổi khí hậu; thông qua hợp tác quốc tế để tranh thủ được sự hỗ trợ về tài chính, về công nghệ pháp lý, về kỹ thuật để triển khai các biện pháp ứng phó với biến đổi khí hậu thông qua hợp tác quốc tế; qua đó tạo ra một mạng lưới chia sẻ với các chuyên gia pháp lý, các chuyên gia kỹ thuật và các tổ chức quốc tế tham dự hội thảo này để hình thành mạng lưới cùng nhau hợp tác trong vấn đề ứng phó với biến đổi khí hậu.
Tại Hội thảo, ông Arnold Kiel Loughman, Bộ trưởng Tư pháp Vanuatu, cho biết các thách thức từ biến đổi khí hậu như mực nước biển dâng, các hình thái thời tiết cực đoan, ô nhiễm biển, đa dạng sinh học suy thoái đang đe dọa cuộc sống, nền văn hóa và thậm chí sự tồn tại của nhiều dân tộc. “Triển khai những biện pháp hiệu quả nhằm ứng phó biến đổi khí là trách nhiệm đạo đức của cộng đồng quốc tế, đây cũng chính là mục tiêu mà Hội thảo này hướng tới”, ông Loughman nói.
Đại diện các nước tham dự Hội thảo đánh giá cao nỗ lực của Việt Nam và Vanuatu tổ chức sự kiện, tạo cơ hội để chuyên gia pháp lý các quốc gia trong khu vực và quốc tế thảo luận một cách thẳng thắn, thực chất, trao đổi kinh nghiệm và hỗ trợ lẫn nhau trong quá trình hoàn thiện các bản đệ trình dự kiến gửi tới Tòa án Công lý quốc tế.
Đại sứ Odo Tevi, Trưởng phái đoàn thường trực Cộng hòa Vanuatu tại Liên hợp quốc thông tin, Hội thảo này rất quan trọng, qua đây sẽ tập hợp tất cả các nước châu Á lại với nhau để thảo luận về bản đệ trình của họ lên Tòa án Công lý quốc tế. Vì vậy, ông hy vọng rằng buổi Hội thảo sẽ giúp xây dựng và tăng cường năng lực quốc gia; đồng thời cho các quốc gia khác biết những khía cạnh nào sẽ được đề cập trước Tòa án Công lý quốc tế. Vì vậy ông Odo Tevi cho rằng sẽ rất tốt nếu tất cả các quốc gia được nâng cao năng lực, đồng thời nên lắng nghe các quốc gia khác về những lĩnh vực mà họ có thể đưa ra Tòa án Công lý quốc tế, đặc biệt khi điều đó sẽ được phản ánh trong bản đệ trình của họ. Ở đây, chúng ta có châu Á, châu Phi, Caribbean, tất cả đều sẽ có một tiếng nói chung tại Tòa án Công lý quốc tế.
Lãnh đạo Bộ Ngoại giao, Chính phủ Cộng hòa Vanuatu và tỉnh Quảng Ninh chụp ảnh chung tại hội thảo.
Hiện nay, có khoảng 80 quốc gia đã nộp bản đệ trình để chính thức tham gia thủ tục ý kiến tư vấn của Tòa án Công lý quốc tế tới thời điểm hiện tại. Con số này biến thủ tục ý kiến tư vấn về biến đổi khí hậu trở thành vụ việc có quy mô lớn nhất mà Tòa án Công lý quốc tế từng xử lý, đồng thời cho thấy vai trò quan trọng mà ý kiến của Tòa án Công lý quốc tế mang lại trong vấn đề biến đổi khí hậu.
Theo Đại sứ Đặng Hoàng Giang, Trưởng Phái đoàn thường trực Việt Nam tại Liên hợp quốc: Việc tích cực thúc đẩy và tham gia thủ tục ý kiến tư vấn tại Tòa án Công lý quốc tế thể hiện rõ vai trò của Việt Nam với tư cách thành viên có trách nhiệm của cộng đồng quốc tế, thu hút sự ủng hộ của các nước đang phát triển. Tiến trình tại Tòa án Công lý quốc tế cũng cho thấy sự coi trọng của cộng đồng quốc tế đối với vai trò, đóng góp của Việt Nam trong vấn đề biến đổi khí hậu, bao gồm các cam kết mạnh mẽ thời gian qua tại các diễn đàn quốc tế.
Chúng ta biết rõ Việt Nam là một trong những nước chịu ảnh hưởng nặng nề nhất của biến đổi khí hậu và nhận thức rõ ràng nhất tác động đến sự phát triển quốc gia, sinh kế của người dân. Vì xuất phát điểm như vậy trong thời gian qua Việt Nam đi đầu trong việc tham gia cùng cộng đồng quốc tế tham gia các nỗ lực chung hợp tác quốc tế để đưa ra để thực hiện triển khai các hành động ứng phó với biến đổi khí hậu. Vì vậy, trong thời gian qua Việt Nam rất tự hào là một trong những nước đầu tiên tham gia nhóm nòng cốt thúc đẩy nghị quyết Đại hội đồng Liên hợp quốc để xin ý kiến tư vấn của Tòa án Công lý quốc tế về trách nhiệm quốc gia đối với biến đổi khí hậu, Đại sứ Đặng Hoàng Giang nói thêm.
Để hỗ trợ các nước xây dựng đệ trình tham gia thủ tục ý kiến tư vấn của Tòa án Công lý quốc tế, một số hội thảo hỗ trợ kỹ thuật đã được tổ chức tại các khu vực khác trên thế giới. Năm ngoái, Fiji là quốc gia đăng cai tổ chức hội thảo khu vực Thái Bình Dương. Trong tháng 2/2024, hội thảo hỗ trợ kỹ thuật cho các nước khu vực Caribe cũng được tổ chức tại Grenada.