Đại sứ Malaysia tại Việt Nam Dato' Tan Yang Thai trả lời phỏng vấn của phóng viên TTXVN.
Với vai trò là Chủ tịch ASEAN 2025, Đại sứ đánh giá như thế nào về dấu mốc Việt Nam gia nhập ASEAN cách đây 30 năm cũng như hành trình là thành viên của Khối trong ba thập kỷ qua?
Nhân dịp Việt Nam kỷ niệm 30 năm ngày gia nhập ASEAN, tôi xin gửi lời chúc mừng nồng nhiệt đến các bạn. Từ khi trở thành thành viên thứ 7 của ASEAN vào năm 1995, Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng và giữ vai trò trung tâm trong tiến trình phát triển của khối. Việc Việt Nam gia nhập ASEAN đánh dấu bước ngoặt lịch sử, mở đường cho làn sóng mở rộng tiếp theo: kết nạp Lào và Myanmar năm 1997, kết nạp Campuchia năm 1999 để hoàn thiện Cộng đồng ASEAN với 10 thành viên. Năm nay, ASEAN hy vọng sẽ kết nạp Timor-Leste vào tháng 10 tới.
Trong ba thập kỷ qua, Việt Nam đã có nhiều đóng góp nổi bật cho quá trình xây dựng Cộng đồng, đặc biệt là khi ASEAN chuyển mình từ một tổ chức khu vực khá lỏng lẻo sang một cộng đồng dựa trên luật lệ. Nhìn lại, Việt Nam để lại dấu ấn từ rất sớm với Kế hoạch Hành động Hà Nội 1998, đăng cai Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 6 và dẫn dắt quá trình hoạch định Tầm nhìn ASEAN 2020. Việt Nam cũng là nước hỗ trợ mạnh mẽ việc thành lập các cơ chế mở rộng như ASEAN+3, Hội nghị Cấp cao Đông Á (EAS), Diễn đàn Khu vực ASEAN (ARF), góp phần nâng tầm ảnh hưởng toàn cầu và khẳng định vai trò trung tâm của ASEAN.
Trong quá trình ASEAN không ngừng đổi mới, Việt Nam luôn ở vị trí trung tâm. Đặc biệt, khi làm Chủ tịch ASEAN năm 2010, Việt Nam đóng vai trò tiên phong trong việc thể chế hóa các diễn đàn mới như Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng mở rộng (ADMM+), hiện là cơ chế an ninh then chốt của khu vực. Đáng chú ý nhất là năm 2020, khi đại dịch COVID-19 bùng phát, Việt Nam đã thể hiện năng lực lãnh đạo và xử lý khủng hoảng hiệu quả trên cương vị Chủ tịch ASEAN.
Lần đầu tiên trong lịch sử, Hội nghị Cấp cao ASEAN được tổ chức trực tuyến, đồng thời thiết lập Quỹ Ứng phó COVID-19 của ASEAN và triển khai các biện pháp phục hồi chung, khẳng định tinh thần đoàn kết và khả năng phản ứng linh hoạt của Khối. Bên cạnh đó, Việt Nam còn tham gia tích cực vào xử lý các vấn đề nổi cộm như Biển Đông, đóng góp vào việc xây dựng lập trường chung của ASEAN, thúc đẩy giải quyết tranh chấp hòa bình trên cơ sở luật pháp quốc tế, đặc biệt là Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển (UNCLOS) 1982, thúc đẩy tiến trình xây dựng Bộ Quy tắc ứng xử (COC).
Việt Nam đang nổi lên là nền kinh tế năng động bậc nhất ASEAN, đóng góp lớn cho thương mại toàn cầu và là điểm đến FDI hấp dẫn trong khu vực. Về văn hóa - xã hội, Việt Nam tích cực tham gia và dẫn dắt nhiều chương trình hợp tác giáo dục, giao lưu thanh niên và thể thao, như đăng cai Đại hội Thể thao học sinh ASEAN.
Các chương trình hỗ trợ người dân như phòng, chống thiên tai, an ninh y tế, di cư lao động cũng được Việt Nam đặc biệt chú trọng, bên cạnh các ưu tiên về bình đẳng giới, phát triển nông thôn... Sau 30 năm, Việt Nam đã chuyển mình từ một thành viên mới thành quốc gia có tiếng nói xây dựng, có trách nhiệm và thúc đẩy đồng thuận trong nội khối. Vị thế ngoại giao của các bạn ngày càng được củng cố, thể hiện cam kết mạnh mẽ với hòa bình, thịnh vượng và bản sắc chung - đúng với tinh thần Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2045.
Theo Đại sứ, Việt Nam có vị trí, vai trò như thế nào trong giai đoạn chuyển mình quan trọng hiện nay của ASEAN?
Đây là một câu hỏi rất quan trọng và có tính chiến lược. Trên trụ cột chính trị - an ninh, Việt Nam nổi bật là một trong những quốc gia kiên định bảo vệ vai trò trung tâm của ASEAN trong cấu trúc khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. Thông qua đường lối ngoại giao cân bằng và cách tiếp cận linh hoạt, Việt Nam góp phần duy trì ổn định khu vực trong bối cảnh cạnh tranh ảnh hưởng ngày càng gay gắt giữa các nước lớn.
Như tôi đã nói, trong vấn đề Biển Đông, Việt Nam tích cực thúc đẩy một trật tự dựa trên luật lệ, thể hiện rõ vai trò trong việc xây dựng lập trường chung về an ninh hàng hải. Đây là minh chứng cho nỗ lực giữ vững luật pháp quốc tế và giải quyết tranh chấp bằng biện pháp hòa bình. Trong vai trò Chủ tịch ASEAN năm 2020, giữa cao điểm COVID-19, Việt Nam thể hiện năng lực điều phối khủng hoảng hiệu quả về an ninh y tế và tiếp tục đóng góp vào ứng phó các thách thức xuyên biên giới như tội phạm, an ninh mạng…
Trên trụ cột kinh tế, Việt Nam cam kết mạnh mẽ với tiến trình hội nhập khu vực, ủng hộ tự do hóa thương mại, tích cực thúc đẩy thực thi Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) và Khung phục hồi kinh tế ASEAN. Trong lĩnh vực kinh tế số và doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa (MSMEs), Việt Nam là một trong những quốc gia đi đầu ủng hộ Hiệp định khung Kinh tế số ASEAN (DEFA), đồng thời vận động sự ủng hộ toàn khu vực nhằm tăng cường năng lực và khả năng thích ứng cho các doanh nghiệp.
Về phát triển bền vững, Việt Nam tích cực tham gia vào hợp tác năng lượng ASEAN và thúc đẩy khung đầu tư xanh, phù hợp với định hướng ASEAN Green Deal đang hình thành.
Trong lĩnh vực văn hóa - xã hội, Việt Nam đẩy mạnh hợp tác nội khối về đào tạo kỹ thuật, giáo dục nghề (TVET) và trao đổi thanh niên. Việt Nam tích cực tham gia các sáng kiến như Hội nhập ASEAN và Hợp tác Tiểu vùng Mekong, góp phần thu hẹp khoảng cách phát triển giữa các nước thành viên. Về bản sắc, văn hóa và ngoại giao nhân dân, Việt Nam không ngừng thúc đẩy nhận thức về ASEAN, tôn vinh đa dạng văn hóa và tăng cường gắn kết xã hội thông qua giáo dục, ngôn ngữ...
Quan hệ Việt Nam và Malaysia đang ở giai đoạn hợp tác tốt đẹp nhất từ trước tới nay, khi hai nước nhất trí nâng cấp quan hệ lên Đối tác chiến lược toàn diện. Theo Đại sứ, trong thời gian tới, quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện Việt Nam - Malaysia có thể tiếp tục phát huy thế nào để góp phần tạo động lực phát triển mới cho ASEAN?
Việc Việt Nam và Malaysia nâng cấp quan hệ lên Đối tác chiến lược toàn diện là bước đi kịp thời, mang tính lịch sử. Nhìn lại, quan hệ song phương đã có nền tảng vững chắc từ lâu. Hai nước thiết lập quan hệ ngoại giao từ năm 1973 và mở Đại sứ quán tại Hà Nội và Kuala Lumpur vào năm 1976. Từ cuối thập niên 1980 và đầu thập niên 1990, quan hệ hai nước bước vào giai đoạn phát triển mạnh mẽ cả về chính trị, kinh tế và giao lưu nhân dân.
Tính đến nay, Malaysia đã đầu tư hơn 13 tỷ USD vào Việt Nam, với khoảng 760 dự án trải rộng ở các lĩnh vực như sản xuất, tài chính, bất động sản, chứng khoán, giao thông vận tải… Các điểm đến được nhà đầu tư Malaysia đặc biệt quan tâm là Hải Phòng - với hệ thống cảng biển và khu công nghiệp phát triển nhanh, hay Đà Nẵng và Thành phố Hồ Chí Minh. Lượng khách du lịch Malaysia đến Việt Nam đã tăng đột biến. Khi tôi mới nhận nhiệm vụ gần 3 năm trước, lượng khách chỉ khoảng 300.000 - 400.000 người. Tuy nhiên, đến nay con số này dự kiến tăng gấp đôi lên 800.000 lượt trong năm 2025.
Việc kết nối hàng không thuận tiện đã góp phần thu hút du khách Malaysia không chỉ đến Thành phố Hồ Chí Minh, Hà Nội mà còn đến các điểm đến như Đà Nẵng, Nha Trang, Đà Lạt, Sa Pa, Cát Bà hay Phú Quốc. Ngược lại, người Việt Nam cũng được khuyến khích tới thăm Malaysia, đặc biệt hướng tới Năm Du lịch Malaysia 2026.
Hai nước đã ký kết nhiều thỏa thuận song phương và đang tiến tới hoàn tất Kế hoạch Hành động (POA) cho giai đoạn 5 - 10 năm tới, nhằm định hướng phát triển quan hệ trong các lĩnh vực chiến lược, từ thương mại đến công nghệ, năng lượng. Năm 2024, kim ngạch thương mại song phương đạt gần 18 tỷ USD. Malaysia - quốc gia sản xuất năng lượng và Việt Nam - quốc gia tiêu thụ năng lượng lớn, có sự bổ trợ hoàn hảo trong hợp tác năng lượng, đặc biệt là năng lượng tái tạo. Malaysia cũng là mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng vi mạch điện tử cho các nhà máy sản xuất của Việt Nam, trong bối cảnh Việt Nam nổi lên như một trung tâm sản xuất mới tại châu Á. Với lực lượng lao động trẻ, năng động, Việt Nam có tiềm năng lớn trong việc thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI).
Theo tôi, quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện chính là “chất xúc tác” thúc đẩy hiện thực hóa Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2045. Việt Nam và Malaysia đang đẩy mạnh hợp tác song phương trong thương mại năng lượng xanh, chuỗi cung ứng thực phẩm Halal, hướng tới mở rộng quy mô ra toàn ASEAN. Việc đồng bộ hóa thế mạnh về sản xuất của Việt Nam với năng lực thị trường và đầu tư của Malaysia sẽ góp phần xây dựng hành lang chuỗi cung ứng, phục vụ mục tiêu phát triển kinh tế số và kinh tế xanh của ASEAN vào năm 2045.
Các điều khoản về năng lượng tái tạo và hợp tác phát triển chung cũng mở đường cho việc khai thác nguồn điện gió ngoài khơi dồi dào của Việt Nam để kết nối vào lưới điện Malaysia và xa hơn là lưới điện chung ASEAN. Đây là đóng góp thiết thực giúp khu vực đạt mục tiêu năng lượng tái tạo và kết nối khu vực. Cùng với đó, hợp tác về giáo dục - đào tạo, phát triển nguồn nhân lực và giao lưu nhân dân trong khuôn khổ quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện sẽ thúc đẩy tăng trưởng toàn diện và bền vững. Từ đó, Việt Nam và Malaysia cùng đóng góp tích cực vào một ASEAN thịnh vượng, bao trùm và gắn kết vào năm 2045.
Trân trọng cảm ơn Đại sứ Dato' Tan Yang Thai!