Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam: Các kết quả, đề tài nghiên cứu cần được minh bạch, công khai và gắn với trách nhiệm giải trình của các nhà khoa học. Ảnh: VGP/Đình Nam
Tại Hội nghị, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Huỳnh Thành Đạt cho biết: Trong giai đoạn 2021-2025, Bộ Khoa học và Công nghệ đã tiến hành cơ cấu lại các chương trình khoa học và công nghệ quốc gia giai đoạn 2021-2025, định hướng đến năm 2030. Việc cơ cấu lại bám sát Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm 2021-2030 và quan điểm chỉ đạo về lấy doanh nghiệp làm trung tâm; viện nghiên cứu, trường đại học là các chủ thể nghiên cứu mạnh. Cùng với đó, chú trọng thu hút nguồn lực xã hội, đặc biệt là từ Quỹ phát triển khoa học và công nghệ của các doanh nghiệp để đầu tư cho hoạt động nghiên cứu, ứng dụng, chuyển giao công nghệ, đổi mới sáng tạo tại doanh nghiệp.
Bên cạnh đó, Bộ đẩy mạnh hoạt động nghiên cứu, chuyển giao, ứng dụng tiến bộ khoa học và công nghệ trên tinh thần chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu khoa học theo thông lệ và chuẩn mực quốc tế; bảo đảm nguyên tắc công khai, minh bạch, công bằng, tạo điều kiện cho khoán sản phẩm và hậu kiểm, gắn kết chặt chẽ với thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp và sản phẩm đầu ra. Bộ thúc đẩy phát triển tiềm lực khoa học và công nghệ trung hạn, dài hạn, phát triển các hướng nghiên cứu cơ bản, các hướng công nghệ ưu tiên, các sản phẩm trọng điểm, chủ lực của đất nước hoặc phục vụ chương trình mục tiêu quốc gia, phải gắn kết với lộ trình công nghệ của các ngành, lĩnh vực, phù hợp với nội dung Chiến lược phát triển khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo giai đoạn 2021-2030, phương hướng nhiệm vụ khoa học và công nghệ 5 năm 2021-2025.
Các chương trình khoa học và công nghệ quốc gia bảo đảm không trùng lặp về nội dung nghiên cứu, phân bổ nguồn lực, có sự kết nối, liên thông; có tính ứng dụng cao đối với phát triển kinh tế xã hội, quốc phòng, an ninh, an sinh xã hội, trong phạm vi cả nước, giải quyết các vấn đề khoa học và công nghệ liên quan đến nhiều ngành, nhiều lĩnh vực, liên vùng.
Tại Hội nghị, Phó Thủ tướng Chính phủ Vũ Đức Đam yêu cầu tăng cường công khai, minh bạch, giải trình trong nghiên cứu khoa học. Thực tế, giai đoạn 2016 - 2020, ngành Khoa học và Công nghệ, trong đó có các chương trình khoa học và công nghệ quốc gia đã đóng góp quan trọng vào chỉ số năng suất các nhân tố tổng hợp (TFP), tốc độ tăng năng suất lao động, tỉ trọng sản phẩm công nghệ cao trong xuất khẩu; đạt được những bước tiến đáng ghi nhận về chỉ số đổi mới sáng tạo, công bố nghiên cứu khoa học quốc tế, sở hữu trí tuệ, tạo dựng hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo tương đối đều khắp… Ngành Khoa học và Công nghệ đã triển khai một số chương trình lớn về khoa học xã hội, chính trị, kinh tế, đáng chú ý có một số công trình tiêu biểu, đồ sộ về tầm vóc tri thức và ảnh hưởng đã được thực hiện như Bộ Lịch sử Việt Nam (Quốc sử), Bộ Địa chí quốc gia Việt Nam (Quốc chí), Bách khoa toàn thư Việt Nam…
Bên cạnh đó, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam nêu một số hạn chế, bất cập, vướng mắc mà ngành Khoa học và Công nghệ cần nhìn nhận thẳng thắn như: Nguồn lực dành cho các chương trình khoa học và công nghệ quốc gia rất lớn nhưng vẫn thiếu mối liên kết có tính định hướng, hướng dẫn, bổ trợ, đỡ đầu đối với các chương trình, nhiệm vụ khoa học và công nghệ các cấp bên dưới. Bộ Khoa học và Công nghệ đã có nhiều nỗ lực nhưng vẫn chưa khắc phục triệt để những bất cập, hạn chế, vướng mắc về cơ chế quản lý, tài chính trong khoa học, vẫn còn rất chặt chẽ, chưa sẵn sàng chấp nhận rủi ro, chưa công khai, minh bạch, giám sát đồng đẳng các đề tài nghiên cứu khoa học còn ít...
Thời gian tới, Phó Thủ tướng yêu cầu Bộ Khoa học và Công nghệ khẩn trương hơn nữa trong triển khai các chương trình khoa học và công nghệ quốc gia giai đoạn 2021-2025, bảo đảm chất lượng, đúng quy định. Đồng thời, Bộ cần mạnh dạn tổ chức các nhóm nghiên cứu mạnh trong một số chương trình khoa học và công nghệ quốc gia, từng bước tháo gỡ cơ chế quản lý, tài chính trong khoa học; có các cơ chế để doanh nghiệp mạnh dạn tham gia vào các chương trình khoa học và công nghệ quốc gia, kết hợp với các cơ sở nghiên cứu của Nhà nước.
Đối với lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn, Phó Thủ tướng lưu ý kết quả các chương trình khoa học và công nghệ quốc gia cần đưa ra những kiến nghị thật cụ thể, tổ chức phương thức để lan tỏa kết quả nghiên cứu, tạo xung lực đổi mới sáng tạo mạnh mẽ hơn trong phát triển đất nước; triển khai nghiên cứu, đề xuất cụ thể về cơ chế quản lý tài chính khoa học và công nghệ; đẩy mạnh nghiên cứu về văn hóa...