Bảo đảm hiệu quả sử dụng vốn vay, hạn chế rủi ro nợ công

Sàng lọc dự án

Nhiều ý kiến đại biểu bày tỏ sự tán thành cao đối với sự cần thiết sửa đổi, bổ sung Luật Quản lý nợ công, cho rằng, việc hoàn thiện pháp luật lần này phù hợp với yêu cầu siết chặt kỷ luật tài chính - ngân sách, kiểm soát chặt chẽ nợ công, nâng cao trách nhiệm giải trình và đáp ứng yêu cầu hội nhập kinh tế quốc tế. Dự thảo thể hiện nỗ lực lớn của cơ quan soạn thảo trong việc minh bạch hóa quy trình vay, sử dụng, trả nợ công; đồng thời làm rõ thẩm quyền của các cơ quan trong đàm phán, ký kết và quản lý các khoản vay ODA, vay ưu đãi nước ngoài, đáp ứng yêu cầu quản trị tài chính hiện đại, hội nhập và minh bạch.

Liên quan đến việc bổ sung khoản 6 “Mọi nghĩa vụ nợ của Chính phủ được đối xử bình đẳng” tại Điều 5 (nguyên tắc quản lý nợ công), đại biểu Tô Ái Vang (Cần Thơ) cho rằng, quy định này thể hiện sự cam kết của Chính phủ về khả năng và trách nhiệm trả nợ theo nguyên tắc đối xử bình đẳng, cũng là một trong những tiêu chí quan trọng mà các tổ chức xếp hạng tín nhiệm quốc tế sử dụng để đánh giá hồ sơ rủi ro nợ của một quốc gia. Vì thế, việc luật hóa quy định trên là rất cần thiết, nhằm giúp Chính phủ dễ dàng huy động vốn trong thời gian tới.

Tuy nhiên, để bảo đảm tính thống nhất trong các hoạt động quản lý nợ công, đại biểu kiến nghị dự thảo Luật cần bổ sung một khoản giao Chính phủ quy định trách nhiệm của Bộ Tài chính và các cơ quan liên quan trong việc công khai đầy đủ và kịp thời các thông tin về nghĩa vụ nợ đã vay, tình hình sử dụng và tình hình trả nợ để các cơ quan giám sát thuận tiện theo dõi và giám sát việc sử dụng hiệu quả các nguồn vốn đã vay. Quy định riêng về các trường hợp đặc thù có thể xảy ra sẽ được ưu tiên xử lý thế nào, chẳng hạn như các khoản nợ khẩn cấp để đảm bảo an ninh tài chính quốc gia, bảo đảm tính công khai và minh bạch tuyệt đối.

Đại biểu cũng đề nghị tăng cường vai trò của Kiểm toán Nhà nước, các cơ quan thuộc Quốc hội trong việc kiểm toán, giám sát việc thực hiện nghĩa vụ trả nợ, đảm bảo tuân thủ nguyên tắc bình đẳng giữa các chủ nợ. Tăng cường năng lực cho đội ngũ cán bộ quản lý nợ công, đặc biệt là trong việc đàm phán và hiểu biết về các điều khoản pháp lý quốc tế, để áp dụng nguyên tắc này một cách linh hoạt và hiệu quả.

Tán thành việc bổ sung điều khoản này nhằm minh bạch và bảo đảm an toàn tài chính quốc gia, song đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (Thành phố Hồ Chí Minh) đề nghị cân nhắc quy định cụ thể hơn phạm vi “bình đẳng”, vì trên thực tế, có những khoản nợ mang tính chất bắt buộc, có điều kiện ưu đãi, hoặc có bảo lãnh của Chính phủ, nên việc xếp ngang về mức độ ưu tiên thanh toán cần có phân loại rõ ràng. Việc bổ sung hướng dẫn chi tiết sẽ tránh xung đột khi xử lý các khoản nợ đến hạn trong điều kiện thị trường biến động.

Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng cũng cho rằng, việc bổ sung khoản 6 Điều 61 quy định trách nhiệm đối chiếu, xác nhận số liệu thông tin nợ công giữa các bộ, ngành và UBND cấp tỉnh là hoàn toàn cần thiết, song để bảo đảm tính kịp thời và minh bạch, ông đề nghị quy định cụ thể hơn thời điểm đối chiếu, thời điểm khóa số liệu và phương thức báo cáo (trực tuyến hoặc văn bản nhằm bảo đảm thống nhất).

“Thực tế cho thấy, sự chậm trễ trong báo cáo số liệu từ địa phương đang là nguyên nhân chính dẫn đến báo cáo nợ công toàn quốc bị kéo dài”, đại biểu Hùng nói.

Đề nghị cân nhắc bổ sung yêu cầu đánh giá “đủ năng lực quản trị dự án” của các cơ quan đề xuất vay, đặc biệt là UBND cấp tỉnh và doanh nghiệp nhà nước tại Điều 29 quy định về trình tự, thủ tục vay ODA, vay ưu đãi nước ngoài, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng lý giải, đây là điều sửa đổi lớn và quan trọng. Thực tiễn nhiều địa phương đề xuất dự án vay ODA nhưng không đủ năng lực quản lý dẫn tới chậm giải ngân, đội vốn, kéo dài thời gian thực hiện. Việc quy định rõ nội dung này ngay tại Điều 29 sẽ giúp sàng lọc dự án, bảo đảm hiệu quả sử dụng vốn vay và hạn chế rủi ro nợ công.

Chia sẻ trách nhiệm trả nợ với ngân sách

Giải trình ý kiến đại biểu, Bộ trưởng Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quản lý nợ công dự kiến sửa 23/63 điều có tính gắn kết mật thiết để đáp ứng 3 mục tiêu: Triển khai phân cấp phân quyền, giảm thủ tục hành chính; thống nhất với các Luật đã được ban hành, sửa đổi (Luật Ngân sách nhà nước, Đầu tư công và Luật Điều ước quốc tế dự kiến được Quốc hội thông qua cùng Kỳ họp thứ 10); xử lý các vướng mắc trong việc tiếp cận và sử dụng vốn vay nước ngoài.

Trong quá trình xây dựng dự thảo luật, về quy trình đàm phán, ký, điều chỉnh, sửa đổi đối với vốn vay ODA, vay ưu đãi, Bộ Tài chính đã rà soát, phối hợp với Bộ Ngoại giao, đảm bảo các quy định đưa vào Luật Quản lý nợ công là thống nhất. Dự thảo Luật tập trung vào các quy định về thẩm quyền đàm phán, ký kết và phê chuẩn, theo đó cắt giảm nhiều bước thủ tục hành chính trung gian và phân quyền mạnh mẽ. Tiếp thu ý kiến đại biểu Quốc hội, Bộ Tài chính xin tiếp thu chỉnh sửa, chỉ quy định một số trường hợp đặc thù của điều ước quốc tế về vay nợ, các trường hợp khác đã quy định tại Luật Điều ước quốc tế sẽ không nhắc lại tại Luật Quản lý nợ công. Đồng thời, đưa quy trình, hồ sơ đàm phán, ký, sửa đổi... vào các nghị định hướng dẫn của Chính phủ.

Bên cạnh việc kế thừa các nguyên tắc về cho vay lại địa phương và đơn vị sự nghiệp công lập ở Luật Quản lý nợ công năm 2017, Luật này mở thêm nguyên tắc cấp phát cho đơn vị sự nghiệp công lập và địa phương, theo đó, đã tiếp thu ý kiến chỉ đạo của Thường vụ Quốc hội, giao Chính phủ căn cứ vào mục tiêu điều hành để xác định các nguyên tắc có thể cấp phát từ nguồn vốn vay ODA và vay ưu đãi cho địa phương.

Đối với các đơn vị sự nghiệp công lập, căn cứ các Nghị quyết số 57-NQ/TW và Nghị quyết số 71-NQ/TW về các chủ trương đột phá trong phát triển giáo dục đào tạo, khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo mà đơn vị sự nghiệp công lập là một trong các chủ thể trực tiếp, quan trọng thực hiện các nội dung này thì mở thêm cơ chế cấp phát áp dụng đối với các đơn vị sự nghiệp công lập chưa đảm bảo mức độ tự chủ tài chính. Các dự án khác của đơn vị sự nghiệp công lập vẫn thực hiện theo cơ chế cho vay lại một phần, nhằm không tạo ra sự ỷ lại và chia sẻ trách nhiệm trả nợ với ngân sách.