Thế giới đang chứng kiến cuộc chạy đua vũ trang hạt nhân 3 bên mới?

Theo Wall Street Journal (WSJ) ngày 17/11, thế giới đang chứng kiến một cuộc chạy đua vũ trang hạt nhân mới, khác biệt hoàn toàn so với thời Chiến tranh Lạnh. Lần này, Mỹ phải đối mặt đồng thời với hai đối thủ ngang hàng - Nga và Trung Quốc - trong bối cảnh nước này đã mất đi lợi thế công nghiệp và kinh tế rõ ràng như trước.

Sự bứt phá của Trung Quốc

Trung Quốc, quốc gia từ lâu chỉ duy trì lực lượng hạt nhân nhỏ, đang nhanh chóng thu hẹp khoảng cách. Theo ước tính của tình báo Mỹ, Bắc Kinh sẽ đạt được sự tương đương với Washington về số lượng đầu đạn hạt nhân được triển khai vào giữa những năm 2030.

Tại cuộc duyệt binh ở Bắc Kinh tháng 9 năm nay, Trung Quốc lần đầu tiên trình diễn bộ ba hạt nhân hoàn chỉnh của nước này - bao gồm tên lửa đạn đạo hạt nhân phóng từ đất liền, trên biển và trên không. Tổng thống Nga Vladimir Putin và nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong Un, đều chứng kiến màn phô diễn sức mạnh này.

Theo Liên đoàn Khoa học Mỹ, hiện nay Mỹ sở hữu 5.117 đầu đạn hạt nhân (trong đó 3.700 đầu đạn đã được đưa vào kho dự trữ), Nga có 5.459 đầu đạn, còn Trung Quốc có 600 đầu đạn. Tuy nhiên, số đầu đạn hạt nhân của Bắc Kinh đang tăng lên nhanh chóng.

Những động thái của Nga

Nga cũng đang phát triển nhiều hệ thống thế hệ mới. Điện Kremlin đã triển khai vũ khí hạt nhân tới Belarus và trong những tuần gần đây đã thử nghiệm tên lửa Burevestnik - loại tên lửa có thể bay trên không trong nhiều tháng nhờ sử dụng năng lượng hạt nhân, cùng với ngư lôi hạt nhân Poseidon.

WSJ cho rằng Moskva dường như đã sử dụng vũ khí hạt nhân như công cụ để kìm hãm sự hỗ trợ của phương Tây dành cho Ukraine. Serhii Plokhy, Giáo sư tại Đại học Harvard và tác giả cuốn "Thời đại Hạt nhân", nhận định: "Khi chiến sự ở Ukraine nổ ra vào năm 2022, đã có một sự mất cân bằng lớn về nỗi sợ hãi, khi Moskva sử dụng những cảnh báo hạt nhân, cả ngấm ngầm lẫn công khai, và phương Tây gần như bị tê liệt".

Tháng này, Tổng thống Putin đã chỉ đạo Bộ Quốc phòng Nga nghiên cứu khả năng nối lại thử nghiệm hạt nhân, mặc dù chưa công khai ra lệnh chuẩn bị cụ thể.

Ngoài ra, mối quan hệ ngày càng khăng khít giữa Moskva và Bắc Kinh đang tạo ra mức độ bất ổn chiến lược chưa từng có. Thêm vào đó, Triều Tiên năm ngoái đã ký kết liên minh quân sự chính thức với Nga và đang đầu tư mạnh vào năng lực tên lửa liên lục địa cũng như tàu ngầm có khả năng tấn công lục địa Mỹ.

Matthew Kroenig, Giám đốc Trung tâm Scowcroft thuộc Hội đồng Đại Tây Dương và cựu quan chức Lầu Năm Góc, nhận định: "Phong trào hiện nay đang hướng tới việc xây dựng kho vũ khí hạt nhân, chứ không phải cắt giảm chúng. Chúng ta đang bước vào kỷ nguyên hạt nhân thứ ba, trông giống Chiến tranh Lạnh hơn nhiều so với những năm 1990 và 2000".

Mỹ chưa sẵn sàng

Vipin Narang, Giám đốc Trung tâm Chính sách An ninh Hạt nhân tại Viện Công nghệ Massachusetts và cựu quan chức Lầu Năm Góc dưới thời chính quyền Biden, cảnh báo: "Toàn bộ chương trình hiện đại hóa hạt nhân của Mỹ được xây dựng dựa trên niềm tin rằng chúng ta sẽ tiếp tục cắt giảm thêm với Nga, và Trung Quốc và Triều Tiên sẽ không đặt ra thách thức nào cho vị thế của Mỹ. Tất cả những giả định đó hóa ra đều sai lầm".

Ông Narang cũng chỉ ra kịch bản đáng lo: "Nếu xảy ra xung đột khu vực ở châu Âu và eo biển Đài Loan, chúng ta sẽ bị dồn vào thế khó. Đây là những kịch bản mà Mỹ thực sự chưa chuẩn bị".

Trong bối cảnh đó, theo WSJ, Trung Quốc hiện không quan tâm đến bất kỳ cuộc đàm phán kiểm soát vũ khí nào vì muốn đuổi kịp Mỹ và Nga. Đại tá đã nghỉ hưu Zhou Bo, nghiên cứu viên cao cấp tại Đại học Thanh Hoa và cựu Giám đốc Trung tâm Hợp tác An ninh thuộc Bộ Quốc phòng Trung Quốc, giải thích: "Trung Quốc nên tăng cường kho vũ khí của mình – không phải để đạt được sự cân bằng, mà đến mức Mỹ sẽ không bao giờ dám nghĩ đến việc sử dụng vũ khí hạt nhân chống lại Trung Quốc. Và khi đó, trong một cuộc chiến tranh thông thường, Trung Quốc có thể chiến thắng".

Một ủy ban lưỡng đảng của Quốc hội Mỹ về vị thế chiến lược đã khuyến nghị vào năm 2023 rằng Mỹ nên xem xét việc mở rộng kho vũ khí hạt nhân lần đầu tiên sau nhiều thập kỷ. Tổng thống Mỹ Donald Trump cũng bày tỏ mong muốn cắt giảm vũ khí hạt nhân, nhưng khẳng định không thể thực hiện nếu các đối thủ của Mỹ không giải trừ. Tháng trước, ông Trump còn kêu gọi nối lại các vụ thử hạt nhân.

Trong khi Nga và Mỹ vẫn tuân thủ một số giới hạn kiểm soát vũ khí như Hiệp ước New Start (sẽ hết hạn vào tháng 2/2026), Trung Quốc không bị ràng buộc bởi bất kỳ cam kết nào và đang âm thầm nhưng nhanh chóng bứt phá. WSJ kết luận, cuộc chạy đua vũ trang hạt nhân mới đã thực sự bắt đầu, đặt ra những thách thức an ninh toàn cầu chưa từng có.