‘Ngoại giao thầm lặng’

Tính đến một bước ngoặt tích cực trong đàm phán Nga - Ukraine lúc này là điều không khả thi. Moskva luôn khẳng định “đã bị lừa một lần thì sẽ không có lần thứ hai”, ám chỉ đến việc không tin vào những giải pháp được xây dựng ở bên ngoài nước Nga, vắng mặt Nga. Từ đây Moskva nhất quán tuyên bố sẵn sàng đàm phán song chỉ đàm phán theo cách của mình, với điều kiện của mình. Điều này có thể giải thích cho những tít báo Nga “bình thản” đến độ thờ ơ sau “tối hậu thư thuế”.

Trước cả thế giới theo dõi phản ứng của mình, Tổng thống Nga Vladimir Putin tại cuộc hội đàm với người đồng cấp và đồng minh thân cận Belarus Aleksandr Lukashenko ngày 1/8 tại Valaam nói, trong đàm phán giữa Nga và Ukraine cần phải đối thoại. Theo lời lãnh đạo Nga, nếu Kiev tin rằng bây giờ chưa phải là thời điểm để đàm phán, thì Moskva “sẵn sàng chờ”. Trước lời than phiền của ông Trump rằng “thất vọng” về Nga, ông chủ Điện Kremlin chỉ giải thích đơn giản: đừng hy vọng nhiều thì không thất vọng!

Trao đổi với phóng viên TTXVN tại LB Nga ngày 6/8, Tiến sĩ Ivan Timofeev, Tổng Giám đốc Hội đồng Nga về các vấn đề quốc tế, chỉ ra rằng Moskva đủ tự tin vào năng lực của mình. Nga hoan nghênh đàm phán với Mỹ, hoan nghênh giải pháp hòa bình cho xung đột Ukraine, nhưng không chấp nhận ngôn ngữ tối hậu thư. Theo ông Timofeev, khi trên báo chí gọi tên “tối hậu thư Trump” với Nga, có thể dự báo một kết quả “thất bại” cho tối hậu thư đó.

Nếu Mỹ áp đặt các lệnh trừng phạt thứ cấp, chúng sẽ ảnh hưởng đến Thổ Nhĩ Kỳ, Hàn Quốc và Nhật Bản, giống như áp lực trừng phạt trước đây đã buộc Đức phải từ chối khí đốt của Nga. Tất cả các nền kinh tế này đều không đang ở trong tình trạng tốt nhất. Nhật Bản đặc biệt dễ bị tổn thương, với thâm hụt ngân sách khổng lồ và các khoản nợ khổng lồ. Giới quan sát cho rằng vì Nhật Bản là đồng minh của Mỹ, nên nếu tình hình càng tệ, Nga càng có nhiều lý do để lạc quan.

Còn với hai đối tác lớn của Nga, hai nền kinh tế lớn là Ấn Độ và Trung Quốc, đặc biệt là Ấn Độ, Tổng Giám đốc Hội đồng Nga về các vấn đề quốc tế Ivan Timofeev chỉ ra rằng, các nước đối tác của Moskva không mua dầu mỏ của Nga chỉ vì quan hệ tốt với Nga. Họ mua dầu mỏ vì họ cần dầu mỏ Nga, họ có lợi ích của mình. Vì vậy, chuyên gia lạc quan về khả năng các nền kinh tế lớn này sẽ giữ được chủ quyền và không tuân theo yêu cầu của Mỹ. Ông Timofeev nhắc lại việc Cố vấn An ninh quốc gia Ấn Độ đang ở thăm Moskva, theo ông tiết lộ, sẽ có cả các quan chức cao hơn nữa của nước này thăm Nga, chính là để củng cố hợp tác song phương.

Các nước BRICS có thể sẽ đoàn kết để đáp trả thuế quan của Mỹ, điều này sẽ dẫn đến tác động ngược lại với cuộc chiến thuế quan của Tổng thống Donald Trump. Ý kiến này được Thượng nghị sĩ Alexey Pushkov đưa ra. Tổng thống Mỹ đã ký một sắc lệnh hành pháp tăng thuế quan đối với một số nước BRICS. Theo đó, Mỹ sẽ áp dụng mức thuế thương mại 25% đối với Ấn Độ. Thuế suất đối với hàng hóa và dịch vụ nhập khẩu từ Brazil cũng sẽ tăng lên 50%. Tổng thống Brazil Lula da Silva dự định triệu tập các nhà lãnh đạo của các nước BRICS để xây dựng một phản ứng chung đối với thuế quan của Mỹ. Nếu như vậy, đây sẽ là một bước ngoặt mới trong cuộc xung đột ngầm giữa BRICS và Mỹ, và là điều mà ông Trump muốn ngăn chặn bằng chính sách của mình.

Một diễn biến không thể bỏ qua là chuyến thăm Moskva ngày 6/8 của Đặc phái viên Tổng thống Mỹ Steve Witkoff, nơi ông có cuộc gặp với Tổng thống Nga Vladimir Putin. Đánh giá kết quả, Trợ lý Tổng thống Nga Yuri Ushakov cho biết, cuộc gặp “rất hữu ích và mang tính xây dựng”. Ông cũng xác nhận không có bước tiến vượt trội nào tại cuộc gặp, hai bên chủ yếu là trao đổi các “tín hiệu” được chuyển đến lãnh đạo cao nhất của mình.

Về phần mình, Tổng thống Trump lại có những đánh giá lạc quan hơn nhiều, gọi cuộc gặp là “rất hiệu quả” và hai bên đã đạt được “tiến triển lớn”. Điều này đã được dự báo trước trên báo chí Nga, thậm chí còn tin chắc rằng ông Trump đánh giá tích cực cuộc gặp để mở đường cho một “sự điều chỉnh” các án phạt khi hạn chót điểm (mà không đạt hiệu quả tối hậu thư với Nga).

Quả thật, khi được hỏi về hạn chót 10 ngày để giải quyết tình hình Ukraine, ông Trump xác nhận thời hạn đã sắp hết, song nhấn mạnh, hiện đang diễn ra các cuộc đàm phán lớn để giải quyết xung đột. Đồng thời, không đề cập đến các biện pháp trừng phạt tiềm tàng hoặc các hậu quả khác đối với Nga nếu không đạt được thỏa thuận trong thời hạn này, mà chuyển trọng tâm sang quá trình đàm phán đang diễn ra. Thay vào đó, ông đe dọa sẽ áp dụng một loạt "lệnh trừng phạt thứ cấp" đối với các đối tác thương mại của Nga, bao gồm cả Trung Quốc. Nói về thuế quan đối với Ấn Độ, ông thừa nhận rằng chúng có thể được dỡ bỏ trong tương lai nếu đạt được tiến triển trong vấn đề Ukraine. Đây chính xác là một sự điều chỉnh mà phía Nga dự báo.

Hơn thế nữa, ngay sau cuộc gặp tại Điện Kremlin, Tổng thống Trump đã điện đàm với Tổng thống Ukraine có sự tham dự của các lãnh đạo chủ chốt tại châu Âu. Sau đó ông tuyên bố về khả năng một cuộc gặp trực tiếp với Tổng thống Putin, tiến tới cuộc gặp ba bên Mỹ - Nga - Ukraine. Tuyên bố này hoàn toàn đẩy được “thất bại tối hậu thư” (khi nó xảy ra) xuống hàng thứ yếu thông tin. Và tuyên bố này vẫn giữ được hình ảnh một lãnh đạo mạnh cho ông chủ Nhà Trắng. Trong khi đó, ông Yuri Ushakov ngày 7/8 tiết lộ địa điểm diễn ra cuộc gặp giữa Tổng thống Vladimir Putin và người đồng cấp Mỹ Donald Trump đã được thống nhất về nguyên tắc, thời điểm dự kiến vào tuần tới.

Như vậy, có thể hiểu tối hậu thư với Nga đã qua, song Tổng thống Putin vẫn “tặng” cho người đồng cấp Mỹ thành tích, nhờ đó đàm phán không bế tắc, không phải mọi con đường, song con đường đối thoại càng mở rộng.

Lịch sử có câu nói “Ngoại giao yêu thích sự im lặng”, khi giải quyết khủng hoảng, các chính trị gia trước hết cố gắng thảo luận các vấn đề hiện có với nhau và chỉ sau khi tìm được sự thỏa hiệp, họ mới chia sẻ kết quả đối thoại với công chúng. Nói cách khác, Nga có vẻ đang thực hiện "ngoại giao thầm lặng" để ứng phó với "tối hậu thư" của Tổng thống Trump.

Tiến trình ngoại giao giữa Moskva và Washington không chỉ là vấn đề Ukraine, và chắc chắn không chạy theo những diễn biến giật gân. Các bên đang cố gắng tìm kiếm điểm chung, trên cơ sở đó có thể xây dựng các cuộc đối thoại cần thiết. Và đến thời điểm này, đối thoại cần thiết rất có thể là đối thoại Tete-a-Tete, một cuộc gặp tay đôi riêng tư, nơi các quan điểm được truyền tải chính xác nhất, đầy đủ nhất và cũng được cân nhắc nhất.