Ảnh minh họa: EPA/TTXVN
Theo trang tin Euractiv.sk (Slovakia) ngày 10/9, kể từ khi xung đột Nga - Ukraine nổ ra, Cộng hòa Séc nổi lên như một trong những quốc gia ủng hộ Kiev mạnh mẽ nhất, đi đầu trong việc áp đặt các biện pháp trừng phạt cứng rắn với Moskva. Một trong những động thái mang tính biểu tượng nhất là việc chính phủ của Thủ tướng Peter Fiala chấm dứt phụ thuộc dầu mỏ Nga sau gần 60 năm.
Tuy nhiên, một nghịch lý lớn đã xuất hiện: trong khi dầu mỏ bị cắt hoàn toàn, thép Nga vẫn tiếp tục "đổ" vào thị trường Séc. Quyết định này đã gây ra nhiều tranh cãi, đặt ra câu hỏi về hiệu quả thực sự của các lệnh trừng phạt và động cơ đằng sau chính sách của Séc.
Ngoại lệ trừng phạt và lý do từ chính phủ Séc
Cộng hòa Séc, cùng với Italy và Bỉ, đã thúc đẩy việc miễn trừ trừng phạt đối với nhập khẩu thép tấm từ Nga vào năm 2023. Đây là loại thép quan trọng để sản xuất các tấm và dầm dày, phục vụ cho các ngành công nghiệp chủ chốt như xây dựng, năng lượng và cơ sở hạ tầng. Theo người phát ngôn chính phủ Séc, bà Lucie Michut Ješátková, lý do chính cho ngoại lệ này là việc thiếu sản phẩm thay thế chất lượng cao và số lượng cần thiết từ các nhà cung cấp khác.
Bà Ješátková nhấn mạnh rằng nếu không có nguồn cung từ Nga, các nhà máy của Séc như Vítkovice Steel sẽ có nguy cơ phải ngừng hoạt động, dẫn đến mất bí quyết công nghệ và hàng trăm việc làm. Bà khẳng định lập trường của chính phủ dựa trên nguyên tắc rằng các lệnh trừng phạt "phải có tác động lớn hơn đến Nga so với Cộng hòa Séc". Theo bà Ješátková, đối với dầu mỏ, việc mở rộng đường ống dẫn khí xuyên Alpen (TAL) và sử dụng nguồn dự trữ chiến lược đã giúp Séc hoàn toàn thoát khỏi sự phụ thuộc. Ngược lại, đối với thép tấm, các nhà cung cấp thay thế từ Trung Quốc hay Indonesia không thể đáp ứng cả về chất lượng lẫn khối lượng.
Mặc dù chính phủ Séc đưa ra những lý do hợp lý, nhưng quyết định này vẫn vấp phải sự chỉ trích từ nhiều phía. Một nguồn tin giấu tên trong ngành thép tại Liên minh châu Âu (EU) cho rằng việc miễn trừ này làm suy yếu toàn bộ chế độ trừng phạt của EU. Nguồn tin này lập luận: "Thị trường Séc không bị cô lập, mà là một phần của thị trường nội khối EU rộng lớn. Tác động của các lệnh trừng phạt phải được đánh giá ở cấp độ EU, nếu không các chính sách sẽ trở nên vô hiệu".
Đại diện của US Steel Košice, ông Ján Bača, cũng không đồng tình về chất lượng độc đáo của thép Nga. Ông khẳng định các nhà máy châu Âu hoàn toàn có khả năng sản xuất thép chất lượng tương đương. Thay vào đó, ông Bača và nguồn tin từ Brussels đều chỉ ra rằng giá thép của Nga cực kỳ hấp dẫn mới là yếu tố chính. Dữ liệu từ Cơ quan thống kê EU (Eurostat) cũng xác nhận điều này, cho thấy giá thép tấm từ Nga luôn ở mức thấp trong những năm gần đây.
Việc nhập khẩu thép giá rẻ từ Nga không chỉ giúp các công ty Séc tiết kiệm chi phí mà còn gián tiếp mang lại doanh thu đáng kể cho Nga. Kể từ tháng 6/2024, lượng nhập khẩu thép của Nga vào châu Âu đã tăng đáng kể, từ 181.800 tấn lên 373.000 tấn vào tháng 7 năm nay. Thị phần thép của Nga trên thị trường châu Âu cũng tăng mạnh, từ 38% lên 60% trong nửa đầu năm 2025 so với năm 2013.