Xe cứu thương chở 3 con tin Israel được Hamas trao trả về tới Trung tâm y tế Sheba ở Ramat Gan, Israel. Ảnh: THX/TTXVN
Các cuộc trao đổi tiếp theo có thể sẽ theo công thức tương tự, khi hàng chục người Palestine được thả khỏi các nhà tù ở Israel đổi lại 1 con tin bị giam giữ ở Dải Gaza. Trong giai đoạn đầu tiên kéo dài 6 tuần của lệnh ngừng bắn, Hamas dự kiến sẽ thả 33 con tin trong khi phía Israel trả tự do cho khoảng 1.900 tù nhân Palestine.
Con số trao đổi chênh lệch như vậy không phải là bất thường. Chính phủ Israel từ lâu đã quyết tâm đưa các con tin trở về, bao gồm cả những người đã chết, ngay cả khi phải trả giá đắt. Việc trao đổi con tin lấy tù nhân Palestine, bao gồm một số người mà Israel cáo buộc là khủng bố, đã khiến một số người dân Israel bất bình. Trong tuyên bố chào mừng sự kiện thả 3 con tin Israel ngày 19/1, phát ngôn viên quân đội Israel, Trung tá Nadav Shoshani, đã ám chỉ thất vọng khi đánh giá rằng cuộc trao đổi mới nhất không phải là "trao đổi tương đương thực sự".
Về phần mình, các quan chức Hamas nói rằng, một trong những mục tiêu của cuộc tấn công ngày 7/10/2023 của nhóm này tại Israel là trả tự do cho một phần trong số hàng nghìn người Palestine bị bỏ tù tại Israel.
Nhiều trong số các tù nhân này bị cáo buộc có hành vi bạo lực với binh sĩ và người dân Israel. Về phần mình, người Palestine cho rằng, hành vi đó là phản kháng hợp pháp khi Israel đã chiếm giữ Bờ Tây hàng thập niên và liên tục tiến hành các chiến dịch quân sự ở Gaza.
Bản thân cố thủ lĩnh chính trị của Hamas - ông Yahya Sinwar - người là chủ mưu vụ tấn công tháng 10/2023, vốn quen thuộc với các công thức mà Israel đã chấp nhận trong những cuộc trao đổi trước đó. Ông Yahya Sinwar đã thụ án nhiều năm trong một nhà tù của Israel nhưng được thả tự do vào tháng 10/2011 cùng hơn 1.000 người khác trong cuộc trao đổi lấy quân nhân Israel Gilad Shalit bị Hamas bắt giữ trong cuộc đột kích xuyên biên giới năm 2006. Khi được thả tự do vào năm 2011, ông Sinwar cam kết sẽ nỗ lực giải thoát tất cả các tù nhân bất kể giá nào.
Trực thăng chở 3 con tin Israel được Hamas trao trả về tới Ramat Gan, Israel. Ảnh: THX/TTXVN
Cũng có những tiền lệ về các cuộc trao đổi không cân xứng. Năm 2003, phong trào Hezbollah của Liban đã trao đổi một cựu đại tá Israel bị bắt cóc và thi thể ba quân nhân Israel tử vong trong cuộc đột kích xuyên biên giới, để lấy hơn 400 tù nhân bị giam giữ tại Israel và gần 60 thi thể.
Gần hai thập niên trước, vào năm 1985, Tel Aviv đã trao đổi hơn 1.100 tù nhân để đổi lấy 3 binh sĩ Israel bị bắt trong cuộc chiến với Liban. Một số tù nhân được thả sau đó trở thành lãnh đạo của Hezbollah.
Trong thỏa thuận ngừng bắn ngắn ngủi giữa Israel và Hamas tháng 11/2023, Israel đã thả 3 tù nhân, gồm phụ nữ và trẻ vị thành niên, để đổi lại mỗi con tin được trả về Israel. Cuối cùng, Hamas đã thả khoảng 100 con tin, trong đó có hơn 20 người không phải công dân Israel để đổi lấy khoảng 240 tù nhân do Israel giam giữ.
Khi quân đội Israel vô tình giết chết 3 con tin ở Gaza, ông Itzik Horn, cũng có con trai là con tin, tuyên bố Israel phải ngay lập tức đạt được thỏa thuận để giải thoát tất cả con tin, ngay cả khi điều đó có nghĩa là thả những người Palestine bị giam giữ trong các nhà tù của Israel vì tội khủng bố.
Ở thời điểm đó, ông Horn khẳng định: “Hãy để họ trả tự do cho tất cả các tù nhân Palestine mà chúng ta có ở đây, cả những kẻ khủng bố. Tôi không quan tâm. Điều quan trọng nhất không phải là đánh bại Hamas. Chiến thắng duy nhất ở đây là đưa tất cả các con tin trở về”. Con trai của ông Horn hiện vẫn chưa thể trở về nhà.
Theo kế hoạch ngừng bắn, trong giai đoạn đầu kéo dài 42 ngày, tổng cộng 33 con tin Israel bị Hamas giam giữ sẽ được trả tự do.