Đười ưoi Tapanuli trong khu rừng Batang Toru. Ảnh: Nature Picture Library/Alamy
Theo trang The Guardian (Anh), chỉ được xác nhận là loài riêng biệt từ năm 2017, Tapanuli hiện vô cùng quý hiếm, với số lượng còn chưa đến 800 cá thể trong tự nhiên, sống rải rác ở một khu vực nhỏ thuộc đảo Sumatra, Indonesia.
Các nhà bảo tồn cho biết một cá thể Tapanuli nghi bị chết đã được tìm thấy tại khu vực này. Ông Panut Hadisiswoyo, nhà sáng lập và Chủ tịch Trung tâm Thông tin Đười ươi Indonesia, nhấn mạnh: “Mất đi chỉ một cá thể cũng là một tổn thất nặng nề đối với sự tồn vong của loài”.
Phân tích hình ảnh vệ tinh kết hợp với dữ liệu về khu vực sinh sống của Tapanuli cho thấy trận lũ hồi tháng trước, vốn đã cướp đi gần 1.000 sinh mạng con người, có thể cũng tàn phá nghiêm trọng đời sống hoang dã ở khu vực Batang Toru.
Các nhà khoa học tập trung vào khu vực được gọi là West Block, nơi tập trung đông nhất trong ba khu vực sinh sống của Tapanuli, với ít nhất 581 cá thể trước thảm họa.
Ông Erik Meijaard, chuyên gia bảo tồn đười ươi lâu năm, ước tính từ 6 – 11% số cá thể Tapanuli tại đây có thể đã chết. Ông cảnh báo: “Bất cứ tỷ lệ tử vong nào ở các con trưởng thành vượt quá 1% cũng đều đẩy loài đó tiến gần tới tuyệt chủng, bất kể số lượng ban đầu lớn hay nhỏ”.
Ông nói thêm rằng loài đười ươi Tapanuli vốn có số lượng và phạm vi sinh sống rất nhỏ nên chúng đặc biệt dễ bị tổn thương.
Hình ảnh vệ tinh cho thấy những vết nứt khổng lồ trên địa hình núi, dài hơn một km và rộng gần 100 m, cùng dòng bùn, cây cối và nước tràn xuống sườn đồi, cuốn trôi mọi thứ trên đường đi, bao gồm cả các loài động vật khác như voi. Ông David Gaveau, chuyên gia cảm biến từ xa và sáng lập công ty bảo tồn The Tree Map, bày tỏ: “Trong 20 năm theo dõi nạn phá rừng bằng vệ tinh ở Indonesia, tôi chưa từng chứng kiến cảnh tượng nào kinh hoàng như vậy”.
Hậu quả của trận lũ khiến những cá thể Tapanuli còn sống càng dễ bị tổn thương, khi nguồn thức ăn và nơi trú ẩn bị cuốn trôi. Nhóm nghiên cứu ước tính hơn 9% diện tích môi trường sống tại West Block đã bị phá hủy. Trong một bản thảo nghiên cứu gửi AFP, họ cảnh báo trận lũ là “thảm họa mức tuyệt chủng” đối với Tapanuli.
Các nhà bảo tồn đã nhiều năm phản đối hoạt động công nghiệp tại Batang Toru, đặc biệt là các dự án thủy điện và khai thác vàng. Môi trường sống núi cao mà Tapanuli đang cư trú không phải là nơi sinh sống lý tưởng, nhưng hiện là nơi còn sót lại do loài này bị đẩy khỏi vùng đất thấp bởi phát triển kinh tế.
Đầu tháng này, Chính phủ Indonesia thừa nhận các đồn điền công nghiệp, thủy điện và khai thác vàng tại khu vực đã gây áp lực lớn lên môi trường và thông báo tạm dừng mọi giấy phép hoạt động để xem xét lại. Chính phủ cùng các nhà môi trường cũng cho rằng nạn phá rừng góp phần làm trầm trọng thêm thảm họa lũ lụt. Một nghiên cứu công bố gần đây cũng chỉ ra rằng lượng mưa lớn và nhiệt độ biển ấm lên liên quan tới biến đổi khí hậu đã làm gia tăng sức mạnh của cơn bão.
Các chuyên gia về Tapanuli kêu gọi ngừng ngay các dự án phát triển gây tổn hại môi trường sống còn lại, tiến hành khảo sát toàn diện khu vực, mở rộng các khu bảo tồn và khôi phục rừng thấp.
Ông Hadisiswoyo chia sẻ vùng West Block giờ đây trở nên yên tĩnh một cách kỳ lạ sau lở đất. “Môi trường sống mong manh và nhạy cảm này phải được bảo vệ hoàn toàn bằng cách ngừng tất cả các hoạt động phá hủy môi trường”, ông nói thêm.