Tọa lạc giữa Công viên Hòa Bình rộng 5.600 m2 ở trung tâm thủ đô La Habana, tượng đài Chủ tịch Hồ Chí Minh là biểu tượng cao cả của tình hữu nghị đặc biệt mẫu mực trong suốt chiều dài lịch sử giữa hai dân tộc Việt Nam và Cuba. Đối với kiến trúc sư Joel Diaz, người thiết kế và chỉ đạo kỹ thuật xây dựng khu tượng đài đặc biệt này, đó là công trình tâm huyết và mang nhiều ý nghĩa nhất đối với cá nhân ông trong suốt 50 năm làm nghề kiến trúc...
Gặp kiến trúc sư Joel Diaz tại nhà riêng vào một ngày cuối tuần, chúng tôi vô cùng ngạc nhiên khi ông vẫn cặm cụi bên bàn làm việc với những chồng hồ sơ công trình. Ông bảo nếu không hoạt động, cho dù là chân tay hay trí óc, thì có lẽ mọi sự trên đời này đối với ông là vô nghĩa. Quả thực, ở tuổi 78 “xưa nay hiếm”, sức làm việc của ông Joel thực sự đáng nể với lịch công tác dày đặc: ngoài công việc tại Hội hữu nghị Cuba - Việt Nam với tư cách là Phó Chủ tịch, ông còn tham gia chương trình cải tạo nhà ở xã hội cho người cao tuổi và thường xuyên đi khảo sát để hoạch định kế hoạch cho công tác phát triển đô thị.
Tượng đài Chủ tịch Hồ Chí Minh ở thủ đô La Habana. |
Nhớ lại quá trình hình thành ý tưởng và xây dựng khu tượng đài Bác Hồ ở Công viên Hòa Bình, ông Joel cho biết, vào năm 2002 sau khi Tượng đài anh hùng dân tộc Cuba José Martí tại Hà Nội được khánh thành, trong một cuộc họp của ban lãnh đạo Hội hữu nghị Cuba - Việt Nam, một số đồng chí đã bày tỏ nguyện vọng có một bức tượng Chủ tịch Hồ Chí Minh đặt tại La Habana để các thế hệ nhân dân Cuba có dịp thể hiện lòng tôn kính và ngưỡng mộ đối với nhà lãnh đạo vĩ đại của nhân dân Việt Nam và nhân loại. Ý tưởng này ngay sau đó đã được trình lên cấp trên và chỉ một thời gian ngắn sau đã được cả hai phía Cuba và Việt Nam thông qua.
Tháng 2/2003, sau khi nhận được bức tượng đồng bán thân của Chủ tịch Hồ Chí Minh do Việt Nam trao tặng, Hội hữu nghị Cuba - Việt Nam đã họp để thảo luận kế hoạch thiết kế và xây dựng khu tượng đài Bác. Ngay từ khi nhận thông báo, ông Joel đã biết mình sẽ là người có vinh dự lãnh trách nhiệm thực hiện dự án quan trọng này do trong suốt thời gian tham gia Hội từ năm 1963 ông luôn được tin tưởng giao nhiệm vụ thiết kế các công trình liên quan tới Việt Nam, từ tượng đài anh hùng Nguyễn Văn Trỗi cho tới nhà hữu nghị với Việt Nam. Tuy nhiên, khi chính thức được Chủ tịch Yolanda Ferrer giao nhiệm vụ, ông Joel không khỏi xúc động và lo lắng bởi vì ngoài vinh dự lớn lao đối với một người dành phần lớn cuộc đời cho tình hữu nghị Cuba - Việt Nam như ông thì việc thiết kế và xây dựng khu tượng đài của một nhà lãnh đạo xuất chúng nhưng vô cùng giản dị như Bác Hồ kính yêu trong một thời gian ngắn thực sự là một thách thức không nhỏ.
Kiến trúc sư Joel Diaz (áo trắng) giới thiệu với Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng về khu tượng đài Bác Hồ. |
Ông Joel tâm sự: “Mấy đêm đầu tiên khi bắt tay vào việc, tôi không tài nào ngủ được với trăn trở làm sao để thể hiện được một cách sinh động nhất hình ảnh về đất nước Việt Nam, về sự vĩ đại trong tính cách của Bác Hồ và những dấu mốc quan trọng trong cuộc đời của Người”. “Ở Cuba có hàng trăm tượng đài của các nhân vật lịch sử, kể cả người nước ngoài nhưng đối với Bác Hồ vĩ đại thì cần phải có một sự thể hiện hoàn toàn khác”, ông quả quyết.
Với suy nghĩ đó, ông Joel đã bỏ ra hơn một tuần nghiên cứu lại các tài liệu về Chủ tịch Hồ Chí Minh và ngay sau đó những ý tưởng thiết kế đã được phác họa: Tượng bán thân của Bác sẽ được đặt trên một thân tượng bằng đá cẩm thạch hình khối mộc mạc không họa tiết, thể hiện cuộc đời và đức tính giản dị, gần gũi, khiêm tốn, thanh cao của Bác. Nền của khu tượng đài sẽ được làm bằng đá cẩm thạch đỏ và chính giữa nơi đặt tượng là khung hình ngôi sao năm cánh được trồng hoa màu vàng. Màu đỏ của nền và màu vàng của hoa tượng trưng cho màu quốc kỳ Việt Nam và khối đoàn kết toàn dân. Bảo vệ tượng đài là một bộ khung hình kim tự tháp 4 cánh làm bằng hợp kim thanh mảnh màu đỏ, tương phản với màu xanh của cây cối bao quanh, tượng trưng cho chiếc nón lá của người Việt Nam. Phía sau tượng đài là rặng tre, trúc và xa hơn nữa là những hàng cây cổ thụ, biểu tượng của núi rừng và chiến khu Việt Nam.
Sau khi bản thiết kế được phê duyệt, ông Joel lại phải đích thân lặn lội đi tìm vật liệu phù hợp, đặc biệt là các loại đá để làm thân tượng và nền tượng đài. Ông đã đi tìm hiểu một loạt các xí nghiệp khai thác đá ở La Habana và các tỉnh lân cận nhưng không đâu có được một khối đá hoa cương nguyên bản đủ lớn làm thân tượng như ông dự định. Đang băn khoăn không biết sẽ phải làm thế nào thì ông nhận được thông tin từ một người bạn rằng có một khối đá như ông muốn nhưng hiện đang nằm ở ngoài Đảo Thanh niên và ngay lập tức ông lại khăn gói lên đường tới nơi có khối đá theo sự chỉ dẫn của người bạn. Ông vô cùng vui sướng khi nhìn thấy khối đá hoa cương cao gần 3 m và nặng tới 5 tấn. Mặc dù khối đá đó đã được xí nghiệp lên kế hoạch sử dụng cho một công trình khác nhưng khi nghe ông Joel trình bày mục đích, lãnh đạo xí nghiệp đã quyết định giao ngay cho ông, đồng thời cử kỹ thuật cắt gọt khối đá theo đúng yêu cầu. Ít ngày sau, phần thân tượng bằng đá hoa cương nguyên khối nặng 3 tấn, cao 2,1 m, rộng 1 m và dày 0,60 m đã được chuyển thẳng về Công viên Hòa Bình. Trong khi đó, để tìm được đá cẩm thạch đỏ xây nền tượng đài, ông Joel cũng phải vào tận mỏ đá Real Campiña ở tỉnh Cienfuegos ở miền Trung, cách thủ đô Cuba 350 km.
Trong suốt hơn một tháng thi công, ông Joel thường xuyên có mặt tới đêm khuya để chỉ đạo và giám sát công trình. Ông tâm sự đó là thời gian căng thẳng nhất nhưng cũng đem lại cho ông nhiều niềm vui nhất khi mỗi ngày đi qua là hình ảnh về đất nước, con người Việt Nam và Bác Hồ lại rõ nét hơn ở Công viên Hòa Bình. Và ông càng tự hào hơn khi công trình đầy ý nghĩa này đã kịp hoàn thành để khai trương đúng vào dịp kỷ niệm 113 năm ngày sinh của Bác (19/5/2003).
Sau khi công trình được khánh thành, một chi hội hữu nghị Cuba - Việt Nam với các thành viên là cán bộ nhân viên một số cơ sở sản xuất và nhân dân ở khu phố nơi có Công viên Hòa Bình đã được thành lập để làm nhiệm vụ chăm sóc, giữ gìn bảo vệ khu tượng đài Bác. Vào dịp các ngày lễ lớn của Việt Nam hoặc mỗi khi các đoàn lãnh đạo cấp cao, các bộ, ngành, đoàn thể trong nước sang thăm Cuba, phía bạn và Đại sứ quán nước ta thường tổ chức lễ đặt vòng hoa và ông Joel lại vinh dự được mời giới thiệu về khu tượng đài của Người. Kiến trúc sư 78 tuổi này luôn tự hào với công trình mà ông cho là vô cùng ý nghĩa và không thể nào quên trong suốt phần đời còn lại và khẳng định sẽ tiếp tục làm tất cả những gì có thể để vun đắp cho tình hữu nghị thủy chung, trong sáng giữa hai dân tộc Cuba - Việt Nam anh em ngày càng phát triển.
Bài và ảnh:Hoài Nam (P/v TTXVN tại Cuba)